|
МIНIСТЭРСТВА АДУКАЦЫI I НАВУКI РЭСПУБЛIКI БЕЛАРУСЬ
ЗАГАД
30 снежня 1994 г. N 433
г. Мiнск
Аб Часовых нормах ацэнкi ведаў, уменняў
i навыкаў вучняў агульнаадукацыйных школ
У мэтах ажыццяўлення адзiных патрабаванняў да
агульнаадукацыйнай падрыхтоўкi вучняў, удасканалення праверкi i
ацэнкi iх ведаў, уменняў i навыкаў
ЗАГАДВАЮ:
1. Зацвердзiць Часовыя нормы ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў
вучняў па агульнаадукацыйных прадметах вучэбнага плана сярэднiх
агульнаадукацыйных школ.
2. Увесцi ў дзеянне Нормы з 1 студзеня 1995 года.
3. Галоўнаму ўпраўленню агульнай сярэдняй адукацыi своечасова
давесцi Часовыя нормы ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў вучняў да
сярэднiх агульнаадукацыйных навучальных устаноў i органаў адукацыi.
Мiнiстр В.I.Стражаў
Першы намеснiк мiнiстра I.М.Пятроўскi
Намеснiк Галоўнага ўпраўлення
агульнай сярэдняй адукацыi М.С.Фяськоў
Начальнiк упраўлення па рабоце
з кадрамi i прававому забяспячэнню А.А.Пыжоў
Зацверджаны загадам
Мiнiстэрства адукацыi
i навукi
Рэспублiкi Беларусь
ад 30.12.94 г. N 433
ЧАСОВЫЯ НОРМЫ АЦЭНКI ВЕДАЎ, УМЕННЯЎ
I НАВЫКАЎ ВУЧНЯЎ АГУЛЬНААДУКАЦЫЙНЫХ ШКОЛ
===
Тлумачальная запiска
Абавязковай умовай павышэння ўзроўню агульнаадукацыйнай
падрыхтоўкi школьнiкаў з'яўляецца ўдасканаленне праверкi i ацэнкi
вынiкаў iх вучэбнай дзейнасцi.
Нормы ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў вучняў з'яўляюцца асновай
для вызначэння ўзроўню падрыхтоўкi школьнiкаў па прадметах вучэбнага
плана. Дадзеныя нормы базiруюцца на праграмных патрабаваннях да
ведаў, уменняў i навыкаў вучняў па класах i накiраваны на
ажыццяўленне адзiных падыходаў да выяўлення ступенi засваення
школьнiкамi вучэбнага матэрыялу, умення скарыстоўваць атрыманыя веды
на практыцы.
Ацэнка ведаў, уменняў i навыкаў вучняў праводзiцца па
чатырохбальнай сiстэме ("5", "4", "3", "2") у вуснай i пiсьмовай
формах. Паспяховасцi кантролю садзейнiчае прымяненне разнастайных
форм i метадаў праверкi i ацэнкi ведаў. Нараўне з традыцыйнымi
мэтазгодна выкарыстоўваць i такiя сучасныя формы, як залiк,
тэсцiраванне, субяседаванне i iнш.
Пры арганiзацыi кантролю неабходна арыентавацца на асноўныя
патрабаваннi да яго: рэгулярнасць, аб'ектыўнасць, усебаковасць
праверкi, дыферэнцыраваны падыход да правядзення кантролю. Пры
арганiзацыi кантролю неабходна ўлiчваць яго навучальную функцыю.
У практыцы навучання патрэбна выкарыстоўваць ўсе вiды кантролю:
бягучы, тэматычны, вынiковы. Веды, уменнi i навыкi вучняў за
вучэбную чвэрць i за вучэбны год ацэньваюцца вынiковай адзнакай на
аснове вусных i пiсьмовых праверак. Пры гэтым большую ўдзельную вагу
павiнны мець адзнакi за кантрольныя пiсьмовыя работы. Вучню не можа
быць выстаўлена станоўчая вынiковая адзнака, калi ўсе яго
кантрольныя работы або iх большасць былi ацэнены нездавальняюча.
Важным рэгулятарам вучэбнай дзейнасцi вучня, арганiчнай часткай
навучальна-выхаваўчага працэсу з'яўляецца педагагiчная ацэнка.
Педагагiчная ацэнка ажыццяўляецца ў розных вiдах: колькасна (у
балах), у ацэначных меркаваннях, слоўнай ацэнцы, позiркам, жэстамi,
эмацыянальнымi адносiнамi да тых цi iншых учынкаў вучняў. Сэнс
ацэнкi нельга звесцi да значэння адзнакi. Ацэнка - гэта працэс
суаднясення вынiкаў вучэбнай працы школьнiка з праграмнымi
патрабаваннямi з мэтай выяўлення якасцi ведаў i вызначэння шляхоў iх
далейшага ўдасканалення. Адзнака ж - фармальны адбiтак вынiку
працэсу ацэньвання. Пры безадзнакавым навучаннi ў 1 класе i першай
чвэрцi 2 класа пачатковай школы бальная ацэнка поўнасцю саступае
месца якаснай, змястоўнай.
Для большай аб'ектыўнасцi ацэнкi неабходна ведаць зыходны
ўзровень развiцця кожнага вучня, з якiм параўноўваюцца ў далейшым
вынiкi праверкi i ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў. У кожнага
настаўнiка iснуе свая сiстэма прыёмаў ацэнкi вучэбнай дзейнасцi, але
вядучым прынцыпам пры гэтым застаецца адзiн i той жа - строгi ўлiк
узроставых i iндывiдуальных асаблiвасцей школьнiкаў пры ўмове
забеспячэння дзяржаўных патрабаванняў да вынiкаў пазнавальнай
дзейнасцi вучняў.
Пры праверцы вучнёўскiх работ неабходна дэталёва ўлiчваць
характар памылак. Iх можна квалiфiкаваць як уласна памылкi, апiскi,
недахопы. Да памылак адносяцца няправiльнасцi ў вылiчэннi, напiсаннi
цi ў iншай рабоце, якiя сведчаць аб нетрывалым або няпэўным
засваеннi праграмнага матэрыялу.
Апiскi - гэта памылкi ў пiсьмовым тэксце, зробленыя па
няўважлiвасцi. Апiскi не маюць iстотнага значэння пры ацэнцы ведаў,
уменняў i навыкаў.
Недахопам можна лiчыць выкарыстанне нерацыянальных прыёмаў
выканання работы, якiя аднак не парушаюць яе зместу, не ўплываюць на
правiльнасць выканання заданняў.
Настаўнiк мае права павысiць адзнаку за арыгiнальны адказ,
адказ на больш складанае пытанне цi за выкананне дадатковага
задання.
Недапушчальна знiжэнне адзнакi ў мэтах пакарання вучня за
парушэнне дысцыплiны, забытыя падручнiкi цi сшыткi, спартыўную форму
i г. д.
Важная роля ў дзейнасцi настаўнiкаў па аб'ектыўнасцi ацэнкi
ведаў, уменняў i навыкаў вучняў належыць адмiнiстрацыi школы. Пры
арганiзацыi ўнутрышкольнага кантролю неабходна ўлiчваць не толькi
вынiкi выканання заданняў вучнямi, але i аб'ектыўнасць выстаўлення
адзнак настаўнiкамi ў адпаведнасцi з Нормамi ацэнкi ведаў, уменняў i
навыкаў вучняў агульнаадукацыйных школ.
Дадзеныя Нормы з'яўляюцца абавязковымi для выкарыстання як
дзяржаўнымi, так i недзяржаўнымi агульнаадукацыйнымi навучальнымi
ўстановамi рэспублiкi.
ПАЧАТКОВАЯ ШКОЛА
КАНТРОЛЬ I АЦЭНКА ВЫНIКАЎ НАВУЧАННЯ ДЗЯЦЕЙ У 1 КЛАСЕ
Адным з важных i складаных пытанняў метадычнага забеспячэння
працэсу навучання i выхавання малодшых школьнiкаў з'яўляецца
кантроль i ацэнка вынiкаў навучання першакласнiкаў, бо сiстэма
ацэнкi гэтых вынiкаў у балах у дачыненнi да такiх вучняў
непрымальная.
Прычынай педагагiчнай немэтазгоднасцi прымянення адзнакi ў
балах пры кантролi i ацэнцы вынiкаў навучання першакласнiкаў i
часткова (у I чвэрцi) вучняў II класа з'яўляецца несфармiраванасць у
iх ацэнкi i самаацэнкi вынiкаў выкананых дзеянняў, кантролю i
самакантролю за правiльнасцю iх выканання. Кожны настаўнiк павiнен
мець на ўвазе, што на працягу першага года навучання адзнака дзецям
не выстаўляецца i не называецца.
Няведанне псiхалагiчных асаблiвасцей гэтага ўзросту прыводзiць
некаторых настаўнiкаў да няправiльных дзеянняў: адзнака ўсё ж
ставiцца, але балы замяняюцца значкамi, сiмвалы раўназначны бальным
адзнакам. У вынiку адбываецца фармальнае (педагог яшчэ не ведае
дастаткова кожнага выхаванца) i паспешлiвае размежаванне вучняў на
"добрых" i "дрэнных" стварае атмасферу дыскамфорту менавiта для тых
дзяцей, якiя асаблiва маюць патрэбу ў падтрымцы i адабрэннi
настаўнiка.
Адзiна мэтазгоднай формай ацэньвання паспяховасцi шасцiгадовага
школьнiка з'яўляецца педагагiчная слоўная ацэнка, якая ў 1 класе мае
навучальнае i выхаваўчае значэнне, а таксама дапамагае вучню
разабрацца ў тым, цi правiльна ён выканаў заданне.
Працуючы з першакласнiкамi i ацэньваючы вынiкi iх дзейнасцi,
настаўнiк павiнен мець на ўвазе, што не ўвесь матэрыял, якi ў
адпаведнасцi з праграмай ён паведамляе першакласнiкам, засвойваецца
ўсiмi адначасова i аднолькава паспяхова, i гэта не вынiк дрэннай
работы педагога, а непазбежная праява ўзроставых магчымасцей.
Адзнака не павiнна быць абсалютнай, яна заклiкана адлюстроўваць
iндывiдуальны рух кожнага школьнiка. Таму вучня, якi ўпершыню
правiльна прачытаў "стужку складоў", педагог адзначае гэтак жа
станоўча, як i першакласнiка, якi добра чытае цэлыя сказы.
Для самастойнага адказу ля дошкi мэтазгодна выклiкаць вучня
толькi ў тым выпадку, калi ёсць упэўненасць, што ён правiльна адкажа
на пытанне.
Педагог загадзя прадумвае i плануе, каго канкрэтна ён спытае на
ўроку, на iндывiдуальную работу з кiм зверне ўвагу. Калi пэўны навык
яшчэ не сфармiраваны (на этапе паведамлення новага i пярвiчнага
замацавання), цэнтрам апытання мэтазгодна зрабiць добра паспяваючых
вучняў. Астатнiя дапамагаюць тым, хто адказвае, паўтараюць асобныя
элементы адказу. На этапе замацавання i паўтарэння асноўны час пры
апытаннi ўдзяляецца слабым вучням. Настаўнiк павiнен ведаць тыповыя
памылкi i не дапускаць iх у адказах дзяцей.
Неабходна памятаць, што на этапе кантролю ведаў i ўменняў, калi
асноўная задача праверачнай работы - высвятленне факту засваення або
незасваення ведаў, галоўная яе мэта i функцыя працягвае заставацца
навучальнай. Таму настаўнiк не толькi можа, але i павiнен дапамагаць
вучням, у якiх праверачнае заданне выклiкала цяжкасцi. Пры гэтым
адзнакi нi ў якой форме не ставяцца i не паведамляюцца дзецям.
Толькi словамi ўхваляецца правiльнае выкананне задання цi яго
часткi.
У сувязi з тым, што для дзяцей гэтага ўзросту аднаразовага
тлумачэння недастаткова, у пачатку навучання слоўная ацэнка павiнна
быць дастаткова падрабязнай. У той жа час яна павiнна адлюстроўваць
не толькi ўзровень валодання матэрыялам, але i паказчыкi, па якiх
робiцца ацэнка. Раскрываць iх сутнасць i тым самым фармiраваць у
дзяцей самаацэнку i ацэнку сваiх вынiкаў i дзеянняў.
Хаця пры ацэнцы вынiкаў навучання першакласнiкаў адзнакi не
ставяцца, не задаюцца дамашнiя заданнi, кантроль за ўзроўнем
засваення ведаў i фармiравання ўменняў i навыкаў застаецца важнай
састаўной часткай навучальна-выхаваўчага працэсу. Узрастае роля
назiрання настаўнiка за дзейнасцю школьнiка i яе вынiкамi.
Педагог адзначае для сябе ўзровень валодання асноўнымi
патрабаваннямi праграмы на кожным этапе навучання, абавязкова
фiксуючы пры гэтым спосабы работы вучня, ступень яго самастойнасцi,
паступовы рух у авалоданнi элементамi навучальнай дзейнасцi. Для
таго, каб правiльна ацанiць работу кожнага першакласнiка ў канцы
года, важна весцi сiстэматычны ўлiк засваення дзецьмi тых ведаў,
уменняў i навыкаў, якiя ўнесены ў асноўныя патрабаваннi праграмы па
вучэбных прадметах.
БЕЛАРУСКАЯ МОВА
для школ з беларускай мовай навучання
Улiк вучэбнай працы па беларускай мове адбываецца на кожным
уроку. Формы ўлiку могуць быць разнастайнымi: франтальнае i
iндывiдуальнае апытанне, выкананне заданняў з каменцiраваннем,
самастойная работа, дыктоўка, творчая работа, кантрольная работа i
г.д.
Выкарыстоўваюцца бягучы i вынiковы ўлiкi ведаў i ўменняў па
беларускай мове. Бягучы ўлiк разглядаецца як сродак зваротнай сувязi
ў навучаннi i ажыццяўляецца ў розных формах. Для стымулявання
вучэбнай дзейнасцi ўжываецца пераважна ацэньванне на словах
(выказванне згоды - нязгоды, адабрэння - неадабрэння i iнш.). Побач
з ацэнкай на словах у асобных выпадках можа мець месца i адзнака.
Бягучы ўлiк пiсьмовых работ дыферэнцыруецца: улiчваюцца
граматычныя веды i ўменнi, арфаграфiчныя навыкi, уменне аналiзаваць
словы, сказы i прымяняць веды ў пiсьмовай мове (у дыктоўках,
сачыненнях, iзлажэннях). Пiсьмовая работа ацэньваецца адной або
некалькiмi адзнакамi з абавязковым каменцiраваннем кожнай: за якiя
веды, уменнi выстаўлена адзнака або з чаго яна складаецца.
Адсутнасць у вучняў ведаў i ўменняў па якiм-небудзь кампаненце
пiсьмовай работы не ацэньваецца адзнакай (магчыма ацэнка на словах).
Калi якi-небудзь вiд работы (спiсванне, пiсьмо пад дыктоўку,
iзлажэнне, сачыненне i iнш.) не даецца вучню, нездавальняючая
адзнака ставiцца на працягу навучальнага года. Веды i ўменнi
ацэньваюцца па вынiку (вынiковы ўлiк).
Праверка правiльнасцi выканання пiсьмовых работ праводзiцца
сiстэматычна. Настаўнiк правярае ўсе пiсьмовыя (класныя i дамашнiя)
работы вучняў, выпраўляе памылкi i недахопы, ацэньвае.
З мэтай вынiковага ўлiку праводзяцца тэматычныя пiсьмовыя
праверачныя i кантрольныя работы. У 2-9 класах на працягу
навучальнага года даецца 8-10 кантрольных i праверачных дыктовак
розных вiдаў, 6-8 кантрольных i праверачных работ з граматычнымi,
словаўтваральнымi, лексiчнымi, арфаграфiчнымi заданнямi, 4
праверачныя iзлажэннi або сачыненнi. У 1 класе праводзяцца
праверачныя спiсваннi. Аб'ем праверачных работ складае: дыктоўка ў 2
класе - 35-45 слоў, у 3 класе - 45-60 слоў, у 4 класе - 60-75 слоў,
iзлажэнне ў 2 класе - 45-55 слоў, у 3 класе - 60-70 слоў, у 4 класе
- 70-90 слоў. У 2 класе на працягу года праводзяцца 3 кантрольныя
работы з заданнямi (у I чвэрцi кантрольная работа не прапануецца). У
3-4 класах даюцца 4 дыктоўкi з заданнямi i 4 iзлажэннi. У IV класе
дадаткова могуць быць праведзены праверачныя сачыненнi. Калi веды i
ўменнi, якiя выносяцца на праверку, у вучня (вучняў) яшчэ не
сфармiраваны на належным узроўнi, то яму (iм) можна не даваць
кантрольную работу.
Вынiковыя камбiнаваныя кантрольныя работы ацэньваюцца дзвюма
адзнакамi (за дыктоўку i заданне), якiя аналiзуюцца. Калi адзiн цi
некалькi вучняў атрымалi нездавальняючыя адзнакi, то пасля
дадатковых заняткаў можна правесцi паўторную кантрольную работу.
Вусныя i пiсьмовыя работы ў I класе ацэньваюцца на словах. У 2
класе ўжываюцца ацэнка на словах i адзнакi "5", "4", "3"
(нездавальняючыя адзнакi ў I паўгоддзi не ставяцца). У II паўгоддзi
2 класа i ў 3-4 класах настаўнiк выкарыстоўвае ацэнку на словах i
адзнакi "5", "4", "3", "2". Кантрольныя работы ў 2-4 класах
ацэньваюцца аналагiчным чынам.
Адзнакi за вусныя адказы:
"5" ставiцца вучню, калi ён правiльна, поўна, упэўнена i
выразна адказвае на пастаўленыя пытаннi, пацвярджае палажэннi
прыкладамi, распазнае граматычныя з'явы i факты ў мове, карыстаецца
вывучанымi моўнымi сродкамi ва ўласнай мове;
"4" ставiцца вучню, калi адказ у асноўным адпавядае
патрабаванням да адзнакi "5", але ён дапускае асобныя недакладнасцi
ў фармулёўках азначэнняў або памыляецца ў прыкладах, якiя выпраўляе
пры адказах на ўдакладняючыя пытаннi настаўнiка;
"3" ставiцца вучню, калi ён разумее сутнасць з'явы, пра якую
iдзе гаворка, але не можа самастойна аформiць свой адказ i робiць
гэта толькi з дапамогай настаўнiка або iншых вучняў;
"2" ставiцца вучню, калi ён не авалодаў вучэбным матэрыялам i
не iмкнецца гэта зрабiць.
Адзнакi за бягучыя пiсьмовыя работы (класныя i дамашнiя):
"5" ставiцца за работу, якая выканана акуратна, правiльна i без
памылак;
"4" ставiцца за работу, якая выканана правiльна, акуратна, але
пры гэтым дапушчаны 1-2 памылкi (у 4 класе - 2-3 памылкi). Або калi
работа выканана без памылак, але неакуратна, з выпраўленнямi.
Некалькi памылак на одно i тое ж правiла лiчацца за адну памылку;
"3" ставiцца за работу, якая зроблена неакуратна, дапушчана 3-4
памылкi (у 4 класе - 4-5);
"2" ставiцца за работу, якая зроблена неакуратна, дапушчана
звыш 4 памылак (у 4 класе - звыш 5 памылак).
Адзнакi за вынiковыя праверачныя i кантрольныя работы
(дыктоўкi):
"5" ставiцца за работу, якая зроблена акуратна i без памылак;
"4" ставiцца за работу, якая зроблена акуратна, але дапушчаны
1-2 памылкi;
"3" ставiцца за работу, якая зроблена неакуратна i ў якой
дапушчана 3-5 памылак;
"2 " ставiцца за работу, у якой дапушчана звыш 5 памылак.
Адзнакi за заданнi да кантрольных работ:
"5" ставiцца, калi ўсе заданнi зроблены правiльна, акуратна,
без памылак;
"4" ставiцца, калi работа зроблена акуратна i выканана не менш
за 3/4 усiх заданняў;
"3" ставiцца, калi работа аформлена неакуратна, але выканана не
менш за палову заданняў;
"2" ставiцца, калi зроблена менш за палову заданняў i работа
аформлена неакуратна.
Адзнакi за iзлажэннi i сачыненнi:
"5" ставiцца за работу, у якой дакладна выкладзены фактычны
матэрыял, поўнасцю перададзены змест, правiльна пабудаваны сказы,
правiльна падабраны словы. Работа акуратна аформлена, у ёй няма
памылак або дапушчана па адной зместавай, стылiстычнай i
арфаграфiчнай памылцы;
"4" ставiцца за работу, якая выканана акуратна, правiльна i ў
якой дапушчаны не больш як па дзве зместавыя, стылiстычныя i
арфаграфiчныя памылкi;
"3" ставiцца за неакуратна аформленую работу, у якой
недастаткова поўна i дакладна раскрыта тэма, дапушчана па 3-4
зместавыя, стылiстычныя памылкi i 4-6 арфаграфiчных памылак
(нездавальняючыя адзнакi за творчыя пiсьмовыя работы не ставяцца,
даецца толькi ацэнка на словах).
Для школ з рускай мовай навучання
Вусныя i пiсьмовыя работы ў першым паўгоддзi ў 2 класе
ацэньваюцца на словах. У другiм паўгоддзi ў 2 класе ўжываецца ацэнка
на словах i адзнакi "5", "4", "3". У 3-4 класах ужываецца ацэнка на
словах i адзнакi "5", "4", "3", "2".
Кантрольныя работы ў I паўгоддзi 2 класа не праводзяцца. У 2
паўгоддзi ў 2 класе па кантрольных работах вучням могуць выстаўляцца
толькi станоўчыя адзнакi (няправiльна выкананым кантрольным работам
можа давацца ацэнка на словах).
За вусныя адказы ставяцца адзнакi:
"5", калi вучань свабодна валодае беларускай мовай, захоўвае
вымаўленчыя нормы, правiльна, поўна i ўпэўнена адказвае на
пастаўленыя пытаннi;
"4", калi ў адказе дапускаюцца асобныя неiстотныя недакладнасцi
i вымаўленчыя парушэннi, якiя вучань здольны выправiць самастойна;
"3", калi вучань разумее беларускую мову, спрабуе карыстацца
ёю, але робiць памылкi i парушэннi вымаўленчых нормаў, можа аформiць
свой адказ толькi з дапамогай настаўнiка або iншых вучняў;
"2", калi вучань не разумее беларускай мовы, не карыстаецца ёю
пры адказах на пытаннi i не iмкнецца ёю авалодаць.
Адзнакi за пiсьмовыя работы ставяцца:
"5", калi работа выканана правiльна, акуратна, з захаваннем
правапiсных i калiграфiчных нормаў;
"4", калi работа зроблена правiльна, але дапушчаны некаторыя
правапiсныя i калiграфiчныя парушэннi, ёсць выпраўленнi i моўныя
недакладнасцi;
"3", калi работа выканана неакуратна, у ёй дапушчаны 4-6
памылак;
"2", калi работа выканана неакуратна, дапушчана звыш 6 памылак
(такiм работам таксама даецца ацэнка на словах).
Русский язык
для школ с русским и белорусским языками обучения
Текущий контроль успеваемости осуществляется в ходе
повседневного учебного процесса и заключается в систематическом
наблюдении за работой каждого ученика. В начальных классах этот вид
контроля является доминирующим, поскольку стимулирует развитие
привычки систематически самостоятельно работать над выполнением
классных и домашних заданий, повышает чувство ответственности и
интерес к учебе. Каждая работа в ученической тетради должна быть
непременно проверена, каждое устное задание разобрано и оценено.
Все ошибки в тетрадях должны исправляться. Со 2 класса по
русскому языку систематически ведется работа над ошибками по данному
учителем образцу.
Большое значение в период начального обучения имеют работы по
развитию речи учащихся. Не все учителя учитывают, что творческие
работы, направленные на развитие навыков, несут обучающий характер,
т.е. они не могут являться контрольными. Каждая творческая работа
тщательно готовится: предварительно подбирается необходимая лексика,
обдумывается логика и последовательность изложения мысли, устно
составляются словосочетания и предложения, фрагменты текста. Должна
проводиться и подготовительная орфографическая работа - залог
грамотного письма. Она, как правило, складывается из выделения и
орфографического анализа слов, при написании которых учащиеся могут
допустить ошибки, записи на доске слов для справок и др. Основными
критериями оценки изложения и сочинения являются: достаточно полное,
последовательное, логичное воспроизведение данного текста или
изложение собственных мыслей, грамотное речевое оформление,
правильное употребление слов, нормативное построение предложений,
лексическое разнообразие, орфографическая грамотность.
При проверке творческих работ учитель ставит одну общую оценку,
охватывающую все стороны задания. При выполнении учениками
творческих работ по развитию речи, применение черновиков
исключается, так как это порождает дополнительную трудоемкую
механическую работу. Объем творческих работ может быть примерно
таким: 2 класс: 45-65 слов, 3 класс - 60-70 слов, 4 класс - 70-90
слов (в школах с белорусским языком обучения объем всех письменных
работ на 10 слов меньше).
Оценки за творческие работы:
"5" ставится за работу, в которой фактический материал изложен
логично, последовательно, полностью передан смысл текста,
предложения построены в соответствии с нормой, точно и правильно
подобраны слова. Допускаются наличие нескольких исправлений и одна
негрубая речевая либо фактическая (по содержанию текста) ошибка;
"4" ставится за грамотно выполненную работу, в которой раскрыто
содержание, соблюдается логика и последовательность изложения мысли
и допущено не более трех содержательных, стилистических,
орфографических ошибок;
"3" ставится за работу, которая недостаточно полно и точно
раскрывает тему, в которой нарушены логика или последовательность
изложения мысли, имеются стилистические погрешности, 4-6
орфографических ошибок;
"2" за творческую работу не ставится. Однако учитель исправляет
все и возвращает ее на доработку.
Оценка не должна быть снижена за ошибки, допущенные на правила,
которые еще не изучались. Не влияют на оценку аккуратно сделанные
исправления, а также описки.
Периодический контроль успеваемости проводится обычно после
изучения логически законченного раздела программы и заключается в
проверке усвоения сравнительно большого количества учебной
информации. С этой целью применяются контрольные списывания,
диктанты и контрольные грамматические задания.
В 1 классе в качестве контрольной работы может выступать
только контрольное списывание. Оценки за него не выставляются,
однако все ошибки должны быть исправлены, а каждая работа
прокомментирована и проанализирована. Объем текста для контрольного
списывания: 25-30 слов.
Оценки за контрольный диктант во 2 классе:
"5" ставится, если в диктанте нет ошибок;
"4" - если допущено не более 3-4 ошибок;
"3" - если допущено не более 6 ошибок;
"2" - если допущено свыше 6 ошибок.
Все написания на неизученные правила должны предупреждаться.
Если ошибка повторяется, учитель считает их за одну.
Объем текстов для диктанта во 2 классе в первом полугодии 30-35
слов, во втором полугодии - 30-40 слов.
Если работа выполнена плохо, учитель в первом полугодии не
выставляет никакой оценки ни в журнале, ни в тетради. Таким образом,
отсутствие положительных оценок свидетельствует о том, что ученик не
успевает по данному предмету.
Оценки за контрольный диктант в 3-4 классах:
"5" ставится, если в диктанте нет ошибок;
"4" - если допущены 2-3 ошибки;
"3" - если допущено 4-5 ошибок и не больше 2-3 исправлений;
"2" - если допущено свыше 6 ошибок.
В диктантах в 3-4 классах 1-3 описки приравниваются к одной
орфографической ошибке, т.к. они свидетельствуют о недостаточной
сформированности навыка самоконтроля.
Объем текстов для контрольных диктантов в 3 классе 45-60 слов,
в 4 классе 60-80 слов.
После каждого диктанта необходимо проводить работу над
ошибками. Учащиеся, получившие оценку "5", в этой работе не
участвуют, им предлагаются индивидуальные задания.
Письменная проверка знаний может включать в себя только
грамматические задания. Если грамматическими заданиями дополняется
контрольный диктант, каждый вид работы оценивается отдельно.
Оценки за грамматические задания:
"5" ставится, если ученик выполнил все предложенные задания;
"4" ставится, если ученик выполнил не менее 3/4 заданий и
допустил при этом не более 1-2 ошибок;
"3" ставится, если ученик выполнил не менее 1/2 заданий и
допустил не более 3-4 ошибок;
"2" ставится, если ученик выполнил менее 1/2 заданий, допустил
при этом более 5-6 ошибок.
Преподавание русского языка в школах с белорусским языком
обучения имеет ряд особенностей.
Во 2 и 3 классах при текущем контроле и при проверке
контрольных работ, а также работ творческого характера учитель
вправе ставить только отметки "5", "4", "3". Если работа выполнена
небрежно, допущено более 5-6 ошибок, она не оценивается в баллах
хотя все ошибки и описки исправляются. Учитель комментирует такие
работы, напоминает о том, что отметка не поставлена, потому, что
ученик еще не заслужил ее.
В 4 классе при проверке всех работ творческого характера оценка
"2" не ставится.
ЧЫТАННЕ
У 2 класе адзнака выкарыстоўвацца не павiнна, бо дзецi
толькi-толькi пачалi авалодваць агульнавучэбнымi i прадметнымi
ўменнямi. У 3-4 класах з'яўленне адмоўнай адзнакi папярэджваецца:
настаўнiк тлумачыць, як трэба выконваць дамашнiя заданнi, дае час
для падрыхтоўкi да наступнага ўрока, можа не ставiць адзнакi ў
журнал.
Асноўная задача ўрока чытання - фармiраванне трывалага навыку
чытання i такiх важных якасцей чытання, як свядомасць i выразнасць.
Пад навыкам чытання разумеецца спосаб чытання (чытанне словамi,
складамi або па лiтарах), яго правiльнасць (наяўнасць аб адсутнасцi
тэхнiчных памылак, iх характар), тэмп чытання (хуткасць, бегласць).
Пералiчаныя параметры, а такама свядомасць i выразнасць чытання
выступаюць у якасцi крытэрыяў ацэнкi вучняў.
Крытэрыямi ацэнкi на ўроках чытання выступаюць паказчыкi
правiльнасцi чытання, спосаб чытання, свядомасць i выразнасць
чытання.
У бягучую i вынiковыя адзнакi ўключаюцца ўменнi свядома чытаць
уголас i сам сабе, пераказваць мастацкi твор, складаць план
прачытанага, узнаўляць мастацкiя вобразы (апiсанне прыроды, героя) у
форме слоўнай карцiны, ацэньваць прачытанае, выказваць свае адносiны
да падзей, героя, яго ўчынкаў, а таксама ўменнi, звязаныя з выразным
чытаннем - захаванне iнтанацыi сказа (апавядальнай, пытальнай,
клiчнай), паўз, лагiчнага нацiску, тэмпу i тону чытання, перадача з
дапамогай iнтанацыi эмацыянальнага зместу твора.
У навучальным працэсе пералiчаныя ўменнi правяраюцца паступова,
па меры iх фармiравання.
У 2 класе выразнасць чытання не выступае ў якасцi крытэрыю
ацэнкi ў сувязi з тым, што другакласнiкi знаходзяцца на ступенi
сiнтэтычна невыразнага чытання. У гэтым класе не ўлiчваецца
тэхнiчная памылка "паўтарэнне слова", бо вучань iмкнецца паўтарыць
прачытанае, каб не згубiць сувязь з сэнсам фразы.
У 2 класе кантроль за фармiраваннем навыку чытання
ажыццяўляецца не радзей, чым адзiн раз у чвэрць. У 3-4 класах такi
кантроль наладжваецца два разы ў год. Кантрольныя зрэзы праводзiць
толькi настаўнiк дадзенага класа, а не прадстаўнiк адмiнiстрацыi або
iнспекцыi органаў адукацыi.
У пачатку навучальнага года вучняў трэба азнаёмiць з нормамi
ацэнак па чытанню. Яны павiнны ведаць, што ацэнка iх працы ў першую
чаргу залежыць ад iх старання i працавiтасцi.
2 КЛАС
Адзнака "5" ставiцца, калi вучань:
чытае тэкст уголас цэлымi словамi, цяжкiя словы - па складах
(першае паўгоддзе) i цалкам (другое паўгоддзе) у iндывiдуальным
тэмпе, якi адпавядае хуткасцi вымаўлення дзiцяцi;
захоўвае апавядальную, пытальную, клiчную iнтанацыi сказа;
робiць паўзы памiж сказамi, унутры сказаў там, дзе стаiць
коска;
разумее прадметны сэнс прачытанага, простую прычыннасць падзей;
умее падрабязна i паслядоўна расказаць казку, пераказаць
апавяданне;
выказаць адносiны да героя, яго ўчынку, матывуючы свае
меркаваннi; уявiць карцiну i расказаць пра яе;
ведае цвёрда верш на памяць, iнтанацыйна правiльна перадае яго
эмацыянальны змест.
Адзнака "4" ставiца, калi вучань:
чытае тэкст цэлымi словамi, а цяжкiя словы, якiя ўтрымлiваюць
чатыры i больш за чатыры склады або незнаёмыя словы - складамi.
Чытае ў iндывiдуальным тэмпе, што адпавядае хуткасцi вымаўлення
дзiцяцi;
дапускае 2-3 тэхнiчныя памылкi па здагадцы - замены,
прыбаўленнi, скажэннi, а таксама памылкi нацiску;
захоўвае паўзу памiж сказамi i ўнутры сказа там, дзе стаiць
коска;
разумее прадметны сэнс прачытанага, простую прычыннасць падзей;
умее падрабязна i паслядоўна расказаць казку, пераказаць
апавяданне, але дапускае недакладнасцi ў перадачы зместу; выказаць
адносiны да героя, яго ўчынку, матывуючы свае меркаваннi; уявiць
карцiну i расказаць пра яе, прапусцiўшы 1-2 дэталi або дапусцiўшы
1-2 моўныя памылкi;
ведае верш на памяць, дапускае перастаноўку слоў, але
самастойна выпраўляе памылкi, дапускае iнтанацыйныя недакладнасцi.
Адзнака "3" ставiцца, калi вучань:
чытае ўголас складамi, празмерна расцягваючы iх;
дапускае 4-5 тэхнiчных памылак (паўтарэннi, замены,
перастаноўкi, пропускi, дабаўленнi, скажэннi, памылкi нацiску);
не захоўвае паўзу памiж сказамi;
недакладна ўспрымае прадметны змест прачытанага;
падрабязна пераказвае прачытанае. Але дапускае недакладнасцi ў
перадачы зместу, уносiць дэталi, якiя не маюць сувязi з тэкстам,
дапускае моўныя памылкi;
выказвае адносiны да героя, яго ўчынкаў, не матывуючы свае
меркаваннi.
3-4 КЛАСЫ
Адзнака "5" ставiцца, калi вучань:
чытае тэкст цэлымi словамi ў тэмпе, якi адпавядае хуткасцi яго
маўлення;
не дапускае тэхнiчных памылак (замена, перастаноўка, паўторы,
скажэнне, пропуск, дабаўленне, памылкi нацiску);
захоўвае iнтанацыю сказа (апавядальную, пытальную, клiчную).
Робiць паўзы памiж сказамi i ўнутры iх з апорай на аўтарскiя
знакi прыпынку, а таксама памiж абзацамi. Выдзяляе з дапамогай
лагiчнага нацiску словы - пералiчэнне прадметаў, дзеянняў, якасцей,
параўнаннi; звароткi; важныя па сэнсу словы (4 клас). Захоўвае тон i
тэмп чытання ў адпаведнасцi з эмацыянальным настроем тв ора, станам
героя;
разумее змест i сэнс твора, прачытанага ўголас i сам сабе;
умее падрабязна i сцiсла расказаць казку, пераказаць
апавяданне; самастойна скласцi план апавядання; выказаць адносiны да
герояў, падзей, матывуючы свае меркаваннi; узнавiць на аснове
прачытанага мастацкi вобраз, апiсанне прыроды - шляхам малявання
слоўных карцiн;
ведае цвёрда верш на памяць, iнтанацыйна правiльна перадае яго
эмацыянальны змест.
Заўвага. Пры вывучэннi другой мовы (рускай у беларускай школе)
адзнака "5" ставiцца ў 3 класе, калi вучань чытае тэкст уголас
цэлымi словамi, пры гэтым маюць месца элементы складовага чытання
цяжкiх слоў - няясных па сэнсу i складаных па структуры (першае
паўгоддзе) i чытання цэлымi словамi (другое паўгоддзе).
Адзнака "4" ставiцца, калi вучань:
чытае тэкст цэлымi словамi ў тэмпе, якi адпавядае хуткасцi яго
маўлення; дапускае тэхнiчныя памылкi (3 клас - 2-3 , 4 клас - 1-2);
дапускае памылкi ў пастаноўцы лагiчных нацiскаў i захаваннi
пауз (3 клас - 1-2, 4 клас - 1);
перадае iнтанацыйна правiльна эмацыяльны змест твора;
разумее сэнс твора пры чытаннi сам сабе, але сэнс прачытанага
ўстанаўлiвае з дапамогай настаўнiка;
умее падрабязна i сцiсла пераказаць прачытанае, уключаючы ў
сцiслы пераказ асобныя падрабязнасцi; скласцi план апавядання,
артыкула, дапускаючы 1-2 недакладнасцi; выказаць адносiны да герояў,
падзей, матывуючы свае меркаваннi; узнавiць на аснове прачытанага
мастацкi вобраз, карцiну прыроды - шляхам малявання слоўных карцiн.
Дапускаецца апусцiць адну iстотную дэталь, моўныя памылкi (3 клас -
2, 4 клас - 1);
ведае верш на памяць, дапускае перастаноўку слоў, але
самастойна выпраўляе памылкi. Могуць быць 1-2 iнтанацыйныя
недакладнасцi.
Адзнака "3" ставiцца, калi вучань:
чытае тэкст уголас у запаволеным тэмпе, празмерна расцягваючы
склады i словы. Маюць месца элементы складовага чытання;
дапускае тэхнiчныя памылкi (3 клас - 3-4 , 4
клас - 2-3);
не захоўвае iнтанацыю сказа, не робiць паузы на аўтарскiх
знаках прыпынку. Дапускае памылкi ў пастаноўцы лагiчных нацiскаў;
разумее змест тэксту, прачытанага ўголас, недакладна ўспрымае
гэты змест пры чытаннi сам сабе, сэнс тэксту ўстанаўлiвае з
дапамогай настаўнiка;
падрабязна пераказвае прачытанае, парушаючы паслядоўнасць
падзей, уносячы дадатковыя падрабязнасцi, якiя не маюць сувязi з
тэкстам. Дапускае моўныя памылкi; недакладна падзяляе тэкст на
лагiчна закончаныя часткi; дапускае недакладнасцi пры фармулёўцы
пунктаў плана апавядання;
выказвае адносiны да герояў, падзей, не матывуючы свае
меркаваннi;
узнаўляе прачытанае ў форме слоўнай карцiнкi, але пры гэтым
прапускае iстотныя дэталi, дапускае моўныя памылкi;
няцвёрда ведае верш на памяць, чытае яго манатонна.
Адзнака "2" ставiцца, калi вучань:
чытае па складах, адрывiста, дапускае шмат паўтораў слоў i iх
частак, многа тэхнiчных памылак;
не вывучыў на памяць верш;
не выканаў дамашняе заданне (без уважлiвых прычын).
МАТЭМАТЫКА
У адпаведнасцi з асаблiвасцямi матэматыкi як вучэбнага прадмета
адзнакi за пiсьмовыя i практычныя работы маюць большае значэнне, чым
адзнакi за вусныя адказы.
Асноўнымi катэгорыямi нормаў ацэнак па матэматыцы з'яўляюцца
"памылка" i "недахоп".
Памылкай можна лiчыць:
няправiльна знойдзенае значэнне лiкавага выразу;
няправiльнае рашэнне ўраўнення або няроўнасцi.
Пры рашэннi задач памылкай можна лiчыць:
няправiльна складзены выраз (ураўненне або няроўнасць) па ўмове
задачы;
няправiльна выбранае дзеянне або няправiльнае паясненне сэнсу
дзеяння (калi задача рашаецца па дзеяннях або па дзеяннях з
паясненнямi);
няправiльна складзеную задачу па зададзенаму выразу (ураўненню
або няроўнасцi).
Пры рабоце з геаметрычным матэрыялам памылкамi можна
лiчыць:
прымяненне няправiльнага спосабу пабудовы геаметрычнага
аб'екта;
грубае адхiленне ад зададзеных памераў пры пабудове
геаметрычных аб'ектаў.
Пры рабоце з велiчынямi памылкай таксама можна лiчыць:
няправiльны перавод адных адзiнак вымярэнняў у iншыя;
грубыя хiбнасцi пры вымярэннi даўжынi, плошчы, вагi, часу.
Недахопам можна лiчыць:
выкарыстанне нерацыянальнага прыёму вылiчэння значэння выразу,
рашэння ўраўнення i няроўнасцi або нерацыянальнага спосабу рашэння
задачы;
выкарыстанне нерацыянальнага метаду пабудовы геаметрычнага
аб'екта;
нерацыянальнае выкарыстанне адзiнак вымярэння.
Пры ацэнцы кантрольных работ можна кiравацца наступнымi
нормамi:
адзнака "5" ставiцца, калi ўсе заданнi выкананы без памылак;
адзнака "4" - калi дапушчаны памылка або 1-2 недахопы, але
разам iх не больш за 2;
адзнака "3" - калi дапушчаны 2 памылкi або 3-4 недахопы, але
разам iх не больш за 4;
адзнака "2" - калi дапушчана больш за 3-4 памылкi або больш за
5-6 недахопаў.
ФIЗIЧНАЯ КУЛЬТУРА
Ацэнка паспяховасцi па фiзiчнай культуры вызначаецца па ступенi
засваення дзецьмi пройдзенага вучэбнага матэрыялу. Крытэрыямi ацэнкi
з'яўляюцца адзiныя патрабаваннi, якiя аб'ектыўна адлюстроўваюць
узровень ведаў, уменняў i навыкаў, а таксама ўзровень развiцця
рухальных якасцей школьнiкаў на пэўным этапе навучання. Ацэнка
грунтуецца на розных якасных паказчыках (метры, секунды, ачкi i да
т. п.) з улiкам магчымых памылак - тэарэтычных i практычных.
Крытэрыi ацэнак павiнны быць зразумелымi i даступнымi дзецям.
Па фiзiчнай культуры ацэньваюцца:
асновы ведаў фактычнага матэрыялу праграмы;
уменнi i навыкi, звязаныя з выкананнем вучнямi фiзiчных
практыкаванняў (адзнака выстаўляецца як за закончаны рух, так i за
асобныя яго элементы);
узровень развiцця рухальных якасцей;
арганiзатарскiя i iнструктарскiя навыкi i ўменнi ў
спаборнiцтвах, гульнях i паўсядзённай дзейнасцi;
дамашнiя заданнi;
стараннасць на ўроках.
Для ацэнкi ўзроўню развiцця рухальных якасцей вучняў настаўнiк
карыстаецца таблiцай нарматываў i тэкстаў узроўню фiзiчнай
падрыхтаванасцi школьнiкаў, што змешчаны ў навучальных праграмах.
За выкананне рухальных дзеянняў выстаўляюцца адзнакi.
Адзнака "5" ставiцца, калi практыкаванне або састаўныя яго
часткi выконваюцца вучнем у поўнай адпаведнасцi з прад'яўленымi
патрабаваннямi, без дробных памылак, упэўнена, лёгка, рытмiчна, без
парушэнняў бiядынамiчнай структуры, без знiжэння якаснага паказчыка
дадзенага рухальнага дзеяння.
Адзнака "4" - калi практыкаванне або яго састаўныя часткi
выконваюцца з нязначнымi адхiленнямi ад стандартнай тэхнiкi
практыкавання (узору), якiя не парушаюць бiядынамiчную структуру
руху; калi ёсць нязначныя памылкi ў дэталях тэхнiкi практыкаванняў,
якiя не знiжаюць якаснага паказчыка руху; калi назiраюцца нязначныя
парушэннi лёгкасцi, рытмiчнасцi.
Адзнака "3" ставiцца, калi практыкаванне або яго састаўныя
часткi выконваюцца з адхiленнямi ад асноў практыкавання (па
напрамку, амплiтудзе, рытму i г. д.), якiя не змяняюць бiядынамiчную
структуру руху, але ўплываюць на знiжэнне колькасных паказчыкаў цi
павелiчэнне часу на яго засваенне; калi маюць месца значныя
адхiленнi ў асобных характарыстыках руху (хуткасць, сiла i iнш.);
калi назiраецца скаванасць, нерашучасць пры выкананнi руху.
Пры ацэнцы кантрольных практыкаванняў i вучэбных нарматываў
трэба ўлiчыць iндывiдуальныя асаблiвасцi i магчымасцi дзяцей
(залiшняя вага, высокi рост i да т. п.). Мэтазгодна даваць вучням
магчымасць палепшыць атрыманыя адзнакi, дазваляючы для гэтага не
менш за тры спробы або неабходны час.
Нельга знiжаць адзнаку за пропускi заняткаў, адсутнасць або
дрэнны стан спартыўнага адзення, няўдзел у
фiзкультурна-аздараўленчых мерапрыемствах.
Невыкананне якасных паказчыкаў па прычынах, якiя не залежаць ад
школьнiка (працяглыя пропускi ўрокаў па хваробе, непрапарцыянальнае
фiзiчнае развiццё, залiшняя вага i г.д.), пры станоўчых бягучых
адзнаках за тэхнiку практыкаванняў, засваенне ведаў i стараннасць не
з'яўляецца падставай для знiжэння вынiковай адзнакi.
Паспяховасць вучняў, аднесеных па стану здароўя да падрыхтоўчай
медыцынскай групы, вызначаецца на агульных падставах. Аднак пры
гэтым выключаюцца тыя вiды рухаў i кантрольныя нарматывы, якiя
процiпаказаны гэтым дзецям.
Паспяховасць вучняў, аднесеных па стану здароўя да спецыяльнай
медыцынскай групы, або групы ЛФК, ацэньваецца па форме "залiчана"
або "незалiчана". Такую ж форму мае i вынiковая адзнака за чвэрць i
за год.
Школьнiкi, якiя мелi вынiковыя адзнакi за адну, дзве або тры
чвэрцi, а затым былi аднесены па стану здароўя да спецыяльнай
медыцынскай групы, групы ЛФК цi зусiм вызвалены ад заняткаў на
ўроках фiзкультуры, ацэньваюцца за навучальны год па наяўных
(незалежна ад колькасцi) чацвяртных адзнаках.
Узровень фiзiчнай падрыхтаванасцi (развiццё рухальных якасцей)
вучняў, пераселеных з зон радыеактыўнага забруджвання, вызначаецца
па таблiцах, змешчаных у навучальных праграмах. Аднак пры гэтым
нарматыў на адзнаку "4" трэба ацэньваць адзнакай "5", а адзнаку "3"
- адзнакай "4".
МАЯ РАДЗIМА - БЕЛАРУСЬ
Пры вывучэннi курса праводзiцца бягучая i вынiковая праверка i
ацэнка ведаў i ўменняў вучняў. Для гэтага выкарыстоўваюцца розныя
вiды апытання i вучэбных заданняў.
Згодна з асаблiвасцямi iнтэграванага курса, вуснае апытанне
з'яўляецца асноўным спосабам праверкi i ацэнкi ведаў i ўменняў
школьнiкаў. Ацэнка вуснага адказу ажыццяўляецца на аснове наступных
крытэрыяў: поўнае i правiльнае ўзнаўленне вучнямi ўсвоеных ведаў i
ўменняў: ступень iх усведамлення; выкананне дамашняга задання;
стараннасць на ўроку; выпраўленне адказаў аднакласнiкаў; поўнае
афармленне вывучанага ў адпаведнасцi з патрабаваннямi да ведаў i
ўменняў па беларускай мове i чытанню.
Вусны адказ вучня лiчыцца поўным, калi ў iм выкладзены
неабходныя звесткi (важнейшыя падзеi, з'явы, iмёны, даты, тэрмiны i
iх тлумачэнне). Правiльным яго можна прызнаць, калi ў iм
адсутнiчаюць памылкi. Памылкай неабходна лiчыць: парушэнне
паслядоўнасцi апiсання вывучаемых падзей i з'яў; скажэнне адметных
рыс важнейшых эпiзодаў, жыццёвых i прыродных з'яў, гiстарычных асоб;
iх пропуск, няправiльнае ўзнаўленне асноўных дат гiстарычных падзей;
недакладнае ўсведамленне тэрыторыi, дзе адбывалiся прыродныя з'явы i
гiстарычныя падзеi; увядзенне звестак, якiя не маюць нiякай сувязi з
вывучаемым тэкстам; няправiльнае тлумачэнне сэнсу гiстарычных i
геаграфiчных тэрмiнаў; парушэнне моўнага афармлення адказу.
Усе памылкi вучняў заўсёды павiнны быць выяўлены i адзначаны
настаўнiкам. Ён жа знаходзiць спосабы iх выпраўлення.
Настаўнiк ужывае ацэнку на словах i адзнакi "5", "4", "3", "2".
На ўводным уроку вучняў патрэбна пазнаёмiць з нормамi ацэнкi iх
ведаў.
Адзнака "5" азначае, што вучань свабодна валодае вучэбным
матэрыялам, правiльна, поўна i ўпэўнена адказвае на пастаўленыя
пытаннi. Ён разумее сэнс прачытанага; устанаўлiвае прычыннасць
падзей i з'яў; умее паслядоўна, падрабязна або сцiсла пераказаць
адпаведны тэкст, выказаць свае адносiны да падзей i асоб,
абгрунтаваць свае разважаннi; дапускае 1-2 неiстотныя памылкi, якiя
выпраўляе без заўваг настаўнiка; можа засвоiць дадатковы матэрыял
вучэбнага дапаможнiка, выканаць па яго зместу адпаведныя заданнi.
Школьнiк выкарыстоўвае новыя гiстарычныя i геаграфiчныя назвы i
тэрмiны, яго асноўныя ўменнi трывалыя.
Адзнака "4" ставiцца, калi адказ вучня ў асноўным адпавядае
патрабаванням да адзнакi "5", але ён дапускае не больш за 3 памылкi,
якiя сам жа выпраўляе пасля заўваг настаўнiка.
Адзнака "3" ставiцца ў тым выпадку, калi вучань разумее
сутнасць прачытанага, але не ўмее без дапамогi настаўнiка аформiць
свой адказ; дапускае да 6 памылак па зместу тэкста, якiя не можа
выправiць самастойна; выказвае адносiны да вывучаемых падзей, з'яў i
асоб, не абгрунтоўваючы свае меркаваннi; недакладна падзяляе тэкст
на лагiчна закончаныя часткi i скажае назвы пунктаў яго плана;
няправiльна тлумачыць гiстарычныя i геаграфiчныя тэрмiны, але можа ў
далейшым авалодаць неабходнымi ведамi i ўменнямi.
Адзнака "2" выстаўляецца тады, калi вучань не ведае значнай
часткi вучэбнага матэрыялу, непаслядоўна i няўпэўнена яго расказвае,
дапускае больш за 6 iстотных памылак, не можа iх выправiць нават з
дапамогай настаўнiка. Такiя недахопы ў падрыхтоўцы школьнiка
з'яўляюцца сур'ёзнай перашкодай да паспяховага авалодвання наступным
матэрыялам.
Адзнака можа быць выстаўлена таксама за практычную работу з
контурнай картай. Ацэнка яе ажыццяўляецца ў адпаведнасцi з
наступнымi крытэрыямi:
"5" - няма памылак, i вучань акуратна выканаў усё заданне;
"4" - работа зроблена акуратна, але дапушчана не больш за 3
памылкi;
"3" - работа выканана неакуратна, i ў ёй дапушчана не больш за
6 памылак;
"2" - работа выканана неакуратна i дапушчана звыш 6 памылак.
Такiм работам спачатку даецца ацэнка на словах.
ЧЕЛОВЕК И МИР
(Рекомендации)
Полнота знаний - это важный критерий результативности усвоения
курса "Человек и мир". Чем более полно усвоена программа, тем больше
уверенности в том, что у детей сформирован необходимый минимум
знаний о природе и происходящих в ней изменениях, о человеке и его
социальном окружении, о нравственных ценностях людей. Но нельзя
ориентировать ребенка на стопроцентное усвоение и воспроизведение
знаний. Необходимо, чтобы с достаточной полнотой усваивалось самое
главное, самое существенное. Например, в разделе "Природа и человек"
это знания о живой и неживой природе, их роли в жизни человека, о
воздухе, воде, горных породах, растениях и животных, их охране
человеком; в разделе "Я и люди вокруг" существенно усвоение понятий
о словах и национальных традициях приветствия, о правилах постановки
вопросов и ведения диалога, нормах поведения в общественных местах,
нормах безопасного поведения на улице, в обращении с огнем,
электроприборами, об опасности отношений с незнакомыми людьми и др.
Критерий глубины знаний предполагает осознание детьми важнейших
взаимосвязей между объектами, процессами, явлениями, людьми. Ребенок
может многое знать о сезонных изменениях в природе (температурные
изменения, изменение окраски растительности, поведения животных,
сезонные полевые работы и т. д.), но если он не осознает, что из
этих явлений причина, а что является следствием, знания его
поверхностны, неглубоки, не могут быть целенаправленно использованы.
Достаточно традиционен критерий прочности знаний. То, что
усвоено в начальной школе, является фундаментом дальнейшего
образования и трудовой деятельности человека. Основные понятия,
принципы, излагаемые в курсе "Человек и мир", должны быть усвоены
прочно. Это, в частности, понятия: "звери", птицы", "насекомые",
"связь растений и животных с окружающей средой", "цепочка питания",
"радиоактивное загрязнение", "нитраты", "личная гигиена", "семья",
"этика семейных отношений", "народный этикет" и другие; это
принципы: рассмотрение человека как органической части живой
природы; взаимосвязь между природой, человеком и его хозяйственной
деятельностью; ответственность личности за свои поступки, за свое
развитие, за счастье своей семьи и т. д.
Важно достаточно глубокое, полное и прочное усвоение наиболее
общих знаний. Но в то же время в содержании курса есть немало
конкретных знаний, жизненно необходимых для растущего человека, для
сохранения экологического равновесия в окружающей природной и
социальной среде:
правила поведения в лесу, на лугу, у водоема;
виды ядовитых растений;
уход за зелеными насаждениями и домашними растениями;
способы обработки почвы;
правила пожарной и электробезопасности;
правила личной и общественной гигиены;
нормы этикета дома, в школе, на транспорте, в общественных
местах и т. д.
Критерий оперативности знаний следует рассматривать с позиций
возможности их быстрого переноса в практику, использования в быту, в
межличностных отношениях, во взаимодействии с природой.
Гибкость знаний предполагает способность проявлять творчество,
находить на основе имеющихся знаний новые, нетрадиционные способы
решения практических задач. Гибкость означает также способность к
перестройке знаний (отказу от устаревших, включение новых). В
приложении к курсу "Человек и мир" это означает появление у детей
рационализаторских предложений (к примеру, удлинить световой день за
счет электрического освещения при выращивании рассады),
самостоятельную разработку ими каких-либо приспособлений (кормушка
или поилка для птиц, необычная формочка для печенья и др.),
выдвижение идей постановки опытов для проверки потребности растений
в воде и воздухе. Это творческие работы детей (рисунок, букет,
произведения флористики, сочинения-миниатюры), творчество в
совершении гуманных милосердных поступков и т. д.
Традиционное отношение взрослых к некоторым животным ("змею
надо убить", "волк - хищник и его надо уничтожить", "воробей - вора
бей" и др.) может мешать формированию у детей правильных
представлений, гуманного отношения к природе. Гибкость в данном
случае позволяет быстро переориентировать детей, сформировать у них
необходимую систему ценностей.
В 1 и 2 классах нереально требовать от детей как полных,
развернутых, так и обобщенных ответов по разделам курса. Но уже в 3
и особенно в 4 классах это необходимо делать, чтобы подготовить их к
обучению во второй ступени общеобразовательной школы.
Перечисленные критерии в основном связаны с
интеллектуально-познавательной деятельностью школьников. Но курс
"Человек и мир" ориентирован на нравственное развитие детей, на мир
взаимоотношений с конкретными людьми, на адаптацию в социальной
среде, поэтому для оценки знаний и умений школьников необходимы и
другие критерии (нравственно-психологические).
Интеллектуальные критерии - основа для объективных отметок
детям по курсу "Человек и мир", критерии нравственно-психологические
- основа качественной оценки личностных изменений детей в процессе
изучения этого курса.
Исходя из вышеизложенного, учитель оценивает знания, умения и
навыки детей в баллах "5", "4", "3" по курсу "Человек и мир".
Отметка "2" по данному курсу не ставится. При выставлении обобщающей
отметки за учебную четверть или год необходимо учитывать, насколько
каждый ученик овладел знаниями и умениями в соответствии с
требованиями учебных программ. При этом учитываются отметки за
устные ответы учащихся, практическую деятельность.
5-11 КЛАСЫ
БЕЛАРУСКАЯ МОВА
"Часовыя нормы ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў вучняў
агульнаадукацыйных школ" прызначаны забяспечыць адзiныя патрабаваннi
да ведаў, уменняў i навыкаў школьнiкаў па беларускай мове. У iх
ўстанаўлiваюцца:
1) адзiныя крытэрыi ацэнкi розных бакоў валодання вуснай i
пiсьмовай формамi мовы (крытэрыi арфаграфiчнай i пунктуацыйнай
пiсьменнасцi, моўнага афармлення звязнага выказвання, зместу
выказвання);
2) адзiныя нарматывы ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў (г.зн.
межы дапушчальных парушэнняў);
3) аб'ём розных вiдаў кантрольных работ;
4) колькасць адзнак за розныя вiды кантрольных работ.
Вучням прад'яўляюцца патрабаваннi толькi да тых уменняў i
навыкаў, над якiмi яны працавалi або працуюць на момант праверкi.
На ўроку беларускай мовы правяраюцца:
веды аб мове (тэорыi прадмета) i ўменне карыстацца iмi;
арфаграфiчныя i пунктуацыйныя ўменнi;
моўныя ўменнi i навыкi.
I. Ацэнка ведаў вучняў аб сiстэме мовы i маўлення
Вуснае апытанне з'яўляецца адным са спосабаў праверкi ведаў
вучняў па беларускай мове.
Разгорнуты адказ вучня павiнен уяўляць звязнае, лагiчна
паслядоўнае паведамленне на пэўную тэму, паказаць яго ўменне
прымяняць агульныя палажэннi, азначэннi, правiлы да канкрэтных
выпадкаў.
Пры ацэнцы адказу вучня трэба ўлiчваць наступныя крытэрыi:
1) правiльнасць, паўната, выразнасць адказу;
2) ступень усвядомленасцi вывучанага;
3) моўнае афармленне адказу: непажаданыя памылкi ў вымаўленнi,
выклiканыя iнтэрферэнцыяй роднай мовы вучняў, памылкi ў дапасаваннi
i кiраваннi, залiшняе паўтарэнне слоў або зваротаў мовы ў
неканкрэтных для iх значэннях, выкарыстанне слоў i выразаў iншага
функцыянальнага стылю, памылкi ў пастаноўцы нацiскаў i iнш..
Адзнака "5" ставiцца, калi вучань дакладна, з дастатковай
паўнатой расказвае вывучаны матэрыял, дае правiльныя азначэннi
моўных паняццяў; паказвае поўнае разуменне матэрыялу, можа
абгрунтаваць свае разважаннi, прывесцi неабходныя прыклады не толькi
з падручнiка, але i самастойна складзеныя або падабраныя, прымяняць
веды на практыцы; расказвае матэрыял паслядоўна i з пункту гледжання
норм лiтаратурнай мовы.
Адзнака "4" ставiцца, калi вучань дае адказ, задавальняючы ў
асноўным тым жа патрабаванням, што i для адзнакi "5", але дапускае
1-3 памылкi, якiя сам жа выпраўляе пасля заўвагi настаўнiка, i 1-2
недакладнасцi ў паслядоўнасцi i мове расказу.
Адзнака "3" ставiцца, калi вучань паказвае веды i разуменне
асноўных палажэнняў дадзенай тэмы, але расказвае матэрыял няпоўна i
дапускае недакладнасцi ў азначэннi паняццяў i фармулёўцы правiл; не
ўмее дастаткова глыбока i доказна абгрунтаваць свае ра важаннi i
прывесцi адпаведныя прыклады; расказвае матэрыял непаслядоўна i
дапускае памылкi ў моўным афармленнi адказу.
Асноўная асаблiвасць адказу, ацэненага балам "3", заключаецца ў
тым, што вучань ведае i разумее галоўнае ў матэрыяле, якi
правяраецца, так што недахопы ў яго падрыхтоўцы не перашкаджаюць
авалодваць ведамi ў далейшым.
Адзнака "2" ставiцца, калi вучань паказвае няведанне большай
часткi вывучанага матэрыялу, дапускае памылкi ў фармулёўцы
азначэнняў i правiл, якiя скажаюць iх сэнс; бессiстэмна i няўпэўнена
расказвае матэрыял, не можа падмацаваць прыкладамi граматычны
правiлы. Адзнака "2" азначае такiя недахопы ў падрыхтоўцы вучня,
якiя з'яўляюцца сур'ёзнай перашкодай да паспяховага авалодання
наступным матэрыялам.
Станоўчая адзнака ("5", "4", "3") можа ставiцца не толькi за
адзiн грунтоўны адказ, але i за суму адказаў, дадзеных iм на працягу
ўрока пры ўмове, калi ў працэсе ўрока не толькi заслухоўвалiся
адказы вучня, але i ажыццяўлялася праверка яго ўмення прымяняць веды
на практыцы.
Узноўленая мова (чытанне i пераказ)
Да пачатку навучання беларускай мове ў сярэдняй школе (5 клас)
вучнi павiнны: а) набыць навык выразнага чытання тэксту з тэмпам 90
слоў у мiнуту, выразнага чытання вывучаных на памяць вершаў з
захаваннем патрэбнай iнтанацыi; б) умець сама тойна падрыхтавацца да
выразнага чытання.
Нормы тэмпу чытання вучняў 5-11 класаў рэкамендуюцца наступныя:
--------------T----------------------------------------------------
Клас ¦ Тэмп чытання
+-------------------------T--------------------------
¦ усiх ¦ пра сябе
--------------+-------------------------+--------------------------
V 100-110 140-170
VI 110-120 170-210
VII 120-130 210-250
VIII не менш за 150 250-270
IХ "-" 270-290
Х "-" 290-310
ХI "-" 310-330
За iстотныя памылкi ў працэсе чытання (улiчваецца бегласць,
правiльнасць, выразнасць, усвядомленасць) агульная адзнака за работу
над тэкстам знiжаецца на 1 бал.
Адзнака "5" ставiцца за пераказ, якi поўнасцю адпавядае тэксту,
дастаткова поўны па аб'ёму, у якiм не больш чым 1 моўная памылка.
Адзнака "4" ставiцца за пераказ, якi ў асноўным задавальняе тым
жа патрабаванням, што i для адзнакi "5", але ў якiм не больш за 3
моўныя памылкi.
Адзнака "3" ставiцца за пераказ, якi не поўнасцю адпавядае
тэксту i ў якiм не больш чым 6-7 моўных памылак у V-VI класах i 4-5
моўных памылак у VII-ХI класах.
Адзнака "2" ставiцца за пераказ, недастатковы па аб'ёму i ў
якiм моўных памылак больш, чым гэта прадугледжана нормай для адзнакi
"3".
Прадуцыраваная мова
(апавяданне, апiсанне, разважанне i iнш.)
За вуснае апавяданне або апiсанне адзнака "5" ставiцца, калi
звязнае выказванне поўнасцю адпавядае тэме, дастаткова поўна
раскрывае яе, правiльнае ў адносiнах логiкi i змяшчае не больш чым 1
моўную памылку.
Адзнака "4" ставiцца за звязнае выказванне, якое ў асноўным
задавальняе ўмовам для адзнакi "5", але мае асобныя нязначныя
адхiленнi i не больш чым 3 моўныя памылкi.
Адзнака "3" ставiцца за выказванне, якое не поўнасцю раскрывае
тэму i змяшчае не больш чым 6-7 моўных памылак.
Адзнака "2" ставiцца за выказванне, у якiм не раскрыта тэма або
якое не задавальняе iншым умовам, дастатковым для адзнакi "3".
П. Ацэнка арфаграфiчнай i пунктуацыйнай пiсьменнасцi вучняў
Дыктант - адна з асноўных форм праверкi арфаграфiчнай i
пунктуацыйнай пiсьменнасцi. З яго дапамогай правяраецца па
арфаграфii: а) уменне правiльна пiсаць словы на вывучаныя правiлы;
б) усваенне правапiсу слоў з правяраемымi i неправяраемымi арфаграма
i; па пунктуацыi: уменне расстаўляць знакi прыпынку ў адпаведнасцi з
вывучанымi правiламi.
Для праверкi правапiсу асобных слоў выкарыстоўваецца слоўнiкавы
дыктант.
Кантрольны слоўнiкавы дыктант можа складацца з наступнай
колькасцi слоў:
-----------------------T------------------------------------------
Клас ¦ Колькасць слоў
-----------------------+------------------------------------------
V 10-15
VI 15-20
VII 20-25
VIII 25-30
IХ 30-35
Х 35-40
ХI 40-45
Кантрольны слоўнiкавы дыктант ацэньваецца па наступных
нарматывах:
-----------------------T------------------------------------------
Адзнака ¦ Колькасць дапушчаных памылак
-----------------------+------------------------------------------
"5" 0-0
"4" 1-2
"3" 3-5
"2" 6 i больш
Кантрольны тэкставы дыктант правярае арфаграфiчныя i
пунктуацыйныя ўменнi ў адпаведнасцi з вывучанымi правiламi.
Для дыктантаў мэтазгодна выкарыстоўваць звязныя тэксты (урыўкi)
з твораў мастацкай лiтаратуры i перыядычных выданняў, таму што ў iх
пераважна захоўваюцца натуральныя суадносiны арфаграм. Тэксты
павiнны быць даступнымi па зместу для вучняў пэўнага класа i
адпавядаць нормам сучаснай лiтаратурнай мовы.
Для кантрольных (праверачных) дыктантаў устанаўлiваецца
наступная колькасць слоў:
-----------T-------------------------------------------------------
Клас ¦ Колькасць слоў
+------------------------T------------------------------
¦школы з беларускай ¦ школы з рускай (iншымi)
¦мовай навучання ¦ мовамi навучання
-----------+------------------------+------------------------------
V 90-100 70-80
VI 100-110 80-100
VII 110-120 100-110
VIII 120-140 110-130
IХ 140-170 130-170
Х 170-190 170-190
ХI 190-210 190-210
Аб'ём кантрольных (праверачных) дыктантаў у класах з
паглыбленым вывучэннем мовы можа быць павялiчаны на 20-30 слоў.
Заўвага:
1) Пры падлiку слоў у тэксце дыктанта ўлiчваюцца як
самастойныя, так i службовыя часцiны мовы.
2) Калi кантрольны дыктант з дадатковым заданнем, то колькасць
слоў у iм адпавядае першай лiчбе таблiцы для пэўнага класа.
Тэкст дыктанта павiнен быць зразумелым для вучняў. Словы, якiя
рэдка ўжываюцца i незразумелыя вучням, выпiсваюцца на дошцы i
тлумачацца. Асобна выпiсваюцца словы, з напiсаннем якiх вучнi яшчэ
не знаёмiлiся. Для кантрольных дыктантаў трэба падбiраць такiя
тэксты, у якiх вывучаемыя ў дадзенай тэме арфаграмы i пунктуацыйныя
правiлы пададзены не менш чым 2-3 выпадкамi.
Рэкамендуецца па магчымасцi падбiраць тэксты наступнай
насычанасцi:
----------T--------------------------T-----------------------------
Клас ¦ Колькасць вiдаў ¦ Колькасць вiдаў
¦ арфаграм ¦ пунктаграм
----------+--------------------------+-----------------------------
V 12 2-3
VI 16 3-4
VII 20 4-5
VIII 24 10
IХ 24 15
Х-ХI 28 20
У дыктанце павiнна быць: у V класе не больш чым 5 слоў, VI-VII
класах не больш чым 7 слоў, у VIII-IХ класах - не больш чым 10 слоў,
у Х-ХI класах - не больш чым 12 слоў з неправяраемымi i
цяжкаправяраемымi напiсаннямi, правапiсу якiх вучнi спецыяльна
вучылiся.
У тэксты кантрольных дыктантаў могуць уключацца толькi тыя зноў
вывучаныя арфаграмы, якiя ў дастатковай меры замацоўвалiся (не менш
чым на 2-3 папярэднiх уроках).
Заўвага: да канца першай чвэрцi (а ў V класе на працягу першага
паўгоддзя) захоўваецца аб'ём тэксту пiсьмовай работы, рэкамендаваны
для папярэдняга класа.
Ацэньваючы пiсьменнасць, трэба зыходзiць з агульнага правiла:
вучням прад'яўляць патрабаваннi да ведаў, якiм iх навучылi. Таму пры
праверцы пiсьмовых работ усе арфаграфiчныя i пунктуацыйныя памылкi,
дапушчаныя вучнямi, выпраўляюцца, аднак пры ацэнцы работы ўлiчваюцца
не ўсе.
Не ўлiчваюцца i не выносяцца на палi пры ацэнцы наступныя
арфаграфiчныя i пунктуацыйныя памылкi:
на тыя правiлы, якiя не прадугледжаны школьнай праграмай;
на яшчэ не вывучаныя правiлы;
у словах з неправяраемымi напiсаннямi, работа над якiмi яшчэ не
праводзiлася;
яўныя апiскi, якiя скажаюць гукавы выгляд слова ("пульба",
"мямля" замест "бульба", "зямля");
асобныя няправiльныя напiсаннi, якiя з'яўляюцца ў вучняў пад
уплывам графiкi iншай мовы (i-и).
у захаваннi аўтарскiх знакаў прыпынку.
Па арфаграфii неабходна адрознiваць:
1) арфаграфiчныя i граматычныя памылкi;
2) арфаграфiчныя i фактычныя памылкi;
3) арфаграфiчныя памылкi i апiскi;
4) грубыя i нягрубыя памылкi;
5) памылкi, якiя паўтараюцца i якiя не паўтараюцца;
6) аднатыпныя i неаднатыпныя памылкi.
Граматычнымi з'яўляюцца памылкi ва ўтварэннi форм слоў: iдзець
(iдзе), нясець (нясе), гавора (гаворыць) i iнш.
Да фактычных памылак адносяцца няправiльныя напiсаннi,
выклiканыя няведаннем рэалiй: Рабак замест Рыбак, Загорцы замест
Заборцы i iнш.
Апiскi, няправiльныя напiсаннi, якiя скажаюць гукавы i лiтарны
воблiк слова: "дулпо" замест "дупло", "мямля" замест "зямля",
напiсанне "е" замест "ў" пад нацiскам (галле замест галлё, нес
замест нёс i iнш.).
Нягрубымi арфаграфiчнымi памылкамi з'яўляюцца:
а) памылкi ў пераносе слоў,
б) памылкi ў выключэннях з правiлаў;
в) няправiльнае ўжыванне вялiкай лiтары ў складаных уласных
назвах; памылкi ў напiсаннi ўласных назваў нярускага паходжання;
г) парушэнне правiл напiсання прыставак у прыслоўях, утвораных
ад назоўнiкаў з прыназоўнiкамi;
д) парушэнне ў напiсаннi часцiц не i нi ў спалучэннях не хто
(што) iншы (iншыя), як ..., нiхто (нiшто) iншы (iншае) не ...;
ж) выпадкi злiтнага i асобнага напiсання не з прыметнiкамi,
якiя выступаюць у ролi выказнiка;
Нягрубымi пунктуацыйнымi памылкамi з'яўляюцца:
а) пастаноўка аднаго знака прыпынку замест другога
(аналагiчнага);
б) памылкi ў пропуску аднаго са спалучальных знакаў прыпынку
або ў парушэннi iх паслядоўнасцi (спалучэнне коскi i працяжнiка,
пытальнiка i клiчнiка).
Памылкамi, якiя паўтараюцца, лiчацца памылкi, дапушчаныя ў
адным i тым жа слове некалькi разоў або ў аднакарэнных словах.
Аднатыпнымi лiчацца памылкi на адно правiла, калi ўмовы выбару
правiльнага напiсання заключаны ў граматычных i фанетычных
асаблiвасцях слова. Аднатыпнымi можна лiчыць памылкi на правапiс ў
(нескладовага), калi яно ўжываецца ў якасцi прыназоўнiка i стаiць
пасля галоснай у папярэднiм слове (хадзiла ў лес, зайшла ў
бiблiятэку).
Заўвага:
1. Граматычныя, фактычныя памылкi, апiскi пры праверцы
дыктантаў выпраўляюцца, аднак пры падлiку не ўлiчваюцца.
2. Нягрубыя памылкi лiчацца за паўпамылкi, памылкi, якiя
паўтараюцца (колькi б iх нi было), лiчацца за адну.
3. Першыя тры аднатыпныя памылкi лiчацца за адну, кожная
наступная памылка ўлiчваецца як самастойная.
4. Калi ў адным неправяраемым слове дапушчаны 2 i больш
памылак, то ўсе яны лiчацца за адну.
Пры праверцы кантрольнага тэкставага дыктанта трэба кiравацца
наступнымi нарматывамi:
-------------------T-----------------------------------------------
Адзнака ¦ Колькасць дапушчаных памылак
-------------------+-----------------------------------------------
5
5 0/0
4 2/2, 1/3, 0/4
3 4/4, 3/5, 0/7
2 больш чым на адзнаку
Заўвага. Адзнака "5" можа выстаўляцца за дыктант пры наяўнасцi 1
нягрубай арфаграфiчнай памылкi або 1 нягрубай пунктуацыйнай памылкi.
Адзнака "4" можа выстаўляцца за 3 арфаграфiчныя памылкi, калi сярод
iх ёсць аднатыпныя, у V класе дапускаецца выстаўленне адзнакi "3" за
дыктанты пры 5 арфаграфiчных i 4 пунктуацыйных памылках. Адзнака "3"
можа быць пастаўлена таксама пры наяўнасцi 7 арфаграфiчных i 7
пунктуацыйных памылак, калi сярод тых i другiх маюцца па 3
аднатыпныя памылкi.
Неабходна ўлiчваць, што мяжой для адзнакi "4" з'яўляюцца 2
арфаграфiчныя памылкi для вучняў усiх тыпаў школ; для адзнакi "3" -
4 арфаграфiчныя памылкi для вучняў школ (класаў) з беларускай мовай
навучання i 5 - для вучняў школ з рускай (iншымi) мовамi навучання;
у V класе мяжой адзнакi "3" з'яўляюцца 5 арфаграфiчных памылак у
школах з беларускай мовай навучання i 6 - у школах з рускай мовай
навучання.
Дыктант ацэньваецца адной адзнакай.
У комплекснай кантрольнай рабоце, якая складаецца з дыктанта i
дадатковага (фанетычнага, лексiчнага, арфаграфiчнага, граматычнага i
iнш.) задання, выстаўляюцца дзве адзнакi - за кожны вiд працы.
Абедзве адзнакi выстаўляюцца ў адну графу па беларускай мове: 5/4,
4/3, 3/2.
Пры ацэнцы выканання дадатковага задання неабходна кiравацца
наступным:
адзнака "5" ставiцца, калi вучань выканаў усе заданнi;
адзнака "4" ставiцца, калi вучань правiльна выканаў не менш чым
3/4 задання;
адзнака "3" ставiцца за работу, у якой правiльна выканана не
менш чым палавiна задання;
адзнака "2" ставiцца за работу, у якой не выканана больш чым
палавiна задання.
Заўвага: арфаграфiчныя i пунктуацыйныя памылкi, дапушчаныя пры
выкананнi дадатковых заданняў, уключаюцца ў лiк памылак за дыктант.
III. Ацэнка камунiкатыўнай пiсьменнасцi вучняў
Для праверкi камунiкатыўнай пiсьменнасцi вучняў можна
выкарыстоўваць розныя творчыя работы: пераказы, сачыненнi, водгукi,
рэцэнзii, пераклады i iнш.
Сачыненнi i пераказы - асноўныя формы праверкi ўмення правiльна
i паслядоўна перадаваць свае думкi ў адпаведнасцi з тэмай i задумай,
узроўнем моўнай падрыхтаванасцi вучняў, г.зн. уменнем выкарыстоўваць
моўныя сродкi ў адпаведнасцi са стылем, тэмай i задачай выказвання.
Пры ацэнцы пiсьменнасцi творчых работ, акрамя захавання
правiлаў арфаграфii i пунктуацыi, улiчваецца i захаванне граматычных
норм. Граматычная правiльнасць мовы ацэньваецца па спецыяльных
крытэрыях. Правiльнасць мовы - захаванне ў ёй асноўных граматычных
норм, сфармуляваных у выглядзе правiлаў граматыкi (нормы скланення i
спражэння часцiн мовы, дапасавання, кiравання слоў, пабудовы сказаў
той або iншай структуры).
Парушэнне граматычных норм прыводзiць да граматычных памылак.
Граматычныя памылкi ў канчатках часцiн мовы, выклiканыя
неканкрэтным веданнем норм дапасавання i кiравання, адзначаюцца
толькi ў творчых работах, дзе выяўляюцца творчыя ўменнi i навыкi
вучняў, у дыктантах гэтыя памылкi лiчацца арфаграфiчнымi, так як
тэкст дыктанта не састаўляецца вучнямi самастойна.
Найбольш распаўсюджанымi граматычнымi памылкамi з'яўляюцца
наступныя:
1. Памылковае ўтварэнне слоў: Мiхал - чалавек свабодалюбiмы.
2. Памылковае ўтварэнне формы слова:
а) памылкi ў склонах назоўнiкаў: У дарозе яны падтрымлiвалi
адзiн аднаго.
б) памылкi ў выкарыстаннi нескланяльных назоўнiкаў у форме
якога-небудзь склону: Паравоз наблiжаўся да дэпа.
в) памылкi ва ўтварэннi формы лiку: грудзь, дзвер, крупа,
канапля, села, гада, дактара;
г) памылкi ў выкарыстаннi слоў у iншым родзе: Яго ўзнагародзiлi
медаллю.
д) памылкi ва ўтварэннi форм прыметнiка: малодшы на пяць гадоў
(маладзейшы);
е) памылкi ва ўтварэннi займеннiка: кажды (кожны), гэны (гэты);
ж) памылкi ва ўтварэннi форм дзеяслова: iдзець (iдзе), нясець
(нясе), гавора (гаворыць), змяркаць (змяркацца);
3. Памылкi ў дапасаваннi: Ля берагоў ракi, кустамi i алешнiкамi
паросшымi, траплялiся невялiкiя затокi.
4. Памылкi ў кiраваннi: Гарлахвацкi прабраўся ў навуку шляхам
падробленым дакументам.
5. Парушэнне суаднесенасцi трывання i часу дзеяслоўных форм:
Калi пачалася вайна, яго мабiлiзоўваюць у армiю.
6. Парушэнне дапасавання памiж выказнiкам i дзейнiкам: Вакол
вогнiшча сядзелi i размаўлялi група студэнтаў.
7. Памылкi ў пабудове сказаў з дзеепрыслоўнымi зваротамi:
Чытаючы раман "Трэцяе пакаленне", мяне вельмi зацiкавiў лёс Мiхала.
8. Памылкi ў пабудове сказаў з дзеепрыметнымi зваротамi: За
расстаўленымi партамi ў тры рады сядзелi хлопчыкi i дзяўчынкi.
9. Памылкi ў пабудове сказаў з аднароднымi членамi: На
пасяджэннi савета дружыны гаварылi пра збор макулатуры, металалому i
аб дапамозе шэфам.
10. Памылкi ў пабудове складаных сказаў: У вобразе дзядзькi
Антося аўтар паказвае загубленую маладосць, i ва ўсiм гэтым трэба
вiнiць самадзяржаўе.
11. Змяшанне простай i ўскоснай мовы: "Ужо неяк пад восень
сказала Аленка Сцёпку, што я хачу працягваць вучобу (замест "што
хоча працягваць вучобу").
12. Пропуск неабходных слоў: Можна пачуць, як спяваюць птушкi,
як узыходзiць сонца.
13. Парушэнне межаў сказа: Нам радасна бачыць. Як прыгажэе
родны Мiнск.
Граматычная правiльнасць мовы, як арфаграфiчная i пунктуацыйная
пiсьменнасць, уплывае на лагiчнасць, выразнасць i дакладнасць думкi,
на змест выказвання.
Пры ацэнцы пiсьмовых творчых работ, акрамя пiсьменнасцi,
улiчваецца i моўнае афармленне. Моўныя недакладнасцi разам з
недакладнасцямi ў змесце ўлiчваюцца пры вывядзеннi першай адзнакi;
граматычныя, разам з арфаграфiчнымi i пунктуацыйнымi, - пры
вывядзеннi другой. Дакладная, багатая, выразная мова з'яўляецца
адным з асноўных паказчыкаў якасцi пераказаў i сачыненняў. Пры
ацэнцы мовы творчых работ улiчваецца:
багацце слоўнiка i разнастайнасць граматычных сродкаў, выбар
слоў, пабудова словазлучэнняў i сказаў;
дакладнасць мовы;
стылявое адзiнства i выразнасць мовы.
Добрая мова самастойнай работы характарызуецца перш за ўсё
вялiкiм аб'ёмам актыўнага слоўнiкавага запасу вучня, развiтым
граматычным ладам, разнастайнасцю выкарыстаных у мове марфалагiчных
форм i сiнтаксiчных канструкцый. Патрабаваннi да мовы прад'яўляюцца
з улiкам узросту i развiцця вучняў, а таксама атрыманых iмi ведаў па
лексiцы, словаўтварэннi, марфалогii, сiнтаксiсу i набытых уменняў i
навыкаў.
Дакладнасць мовы залежыць ад умення вучня адабраць словы i
выразы, што найбольш адпавядаюць зместу, якi перадаецца. Для
дасягнення дакладнасцi словаўжывання вельмi важна ўмець выбраць з
рада сiнонiмаў самы патрэбны для дадзенага выпадку, выбраць слова,
адэкватнае дадзенаму паняццю.
Стылявое адзiнства i выразнасць тэксту ствараюцца адборам
моўных сродкаў у адпаведнасцi з задачай выказвання.
Пры ацэнцы вучнёўскiх работ улiчваюцца асноўныя моўныя
недахопы:
1. Ужыванне слова ў неўласцiвым яму значэннi: Чарнавус валодае
аўтарытэтам у супрацоўнiкаў iнстытута.
2. Парушэнне лексiчнай спалучальнасцi: На паляўнiчага накiнуўся
пажылы мядзведзь.
3. Ужыванне лiшняга слова (плеаназм): Народныя песнi спявалi
маладыя маладзiцы i дзве старэнькiя бабулькi.
4. Ужыванне адзiн каля аднаго (або блiзка) аднакарэнных слоў
(таўталогiя): Шмат твораў стварыў Я. Купала для дзяцей.
5. Паўтарэнне аднаго i таго ж слова: Ён прыехаў з Парыжа. Яму
трэба было прайсцi памiж радоў. Як толькi ён адчынiў дзверы, людзi
кiнулiся да яго.
6. Ужыванне слова або выразу iншай стылявой афарбоўкi:
Стомленыя i галодныя, мы пацiху крочылi дадому.
7. Няўдалае выкарыстанне экспрэсiўнага, эмацыянальна
афарбаванага слова: Школьнiкi кiнулiся ўручаць букеты кветак любiмым
настаўнiкам.
8. Неапраўданае ўжыванне прастамоўных i дыялектных слоў i
выразаў: Вера не верыла нi ў якiя зводы, якiя наводзiць Гарлахвацкi
(замест "нагаворы").
9. Змяшанне лексiкi розных гiстарычных эпох.
10. Няўдалае ўжыванне асабовых i ўказальных займеннiкаў: Мацi
прапанавала сыну налiць сабе чаю (мацi цi сыну?).
11. Беднасць i аднастайнасць сiнтаксiчных канструкцый: Мы жылi
ў палатцы. Палатка стаяла на беразе. Бераг быў абрывiсты. На беразе
раслi сосны. Сосны былi стромкiя.
12. Няўдалы парадак слоў: Я ўважлiва слухаў Мiколу, з
хваляваннем углядаўся ў яго прасветлены твар натхненнем.
Недахопамi зместу творчых работ з'яўляюцца памылкi фактычнага i
недакладнасцi лагiчнага плана. Да першых адносяцца ўсе парушэннi
iнфармацыйнай (сэнсавай) дакладнасцi расказанага: скажэнне фактаў,
адступленнi ад выкарыстаных крынiц, жыццёвай праўды, неадпаведнасць
сфармуляваных палажэнняў i трактовак апiсанай рэальнасцi i г.д.
Iншыя звязаны з памылкамi ў логiцы выкладу: парушэнне выразнага
парадку думак i частак работы лагiчны пропуск (адсутнасць сувязi
памiж думкамi, няўмелы пераход ад аднаго палажэння да другога),
няўменне выдзелiць абзац i няўменне карыстацца чырвоным радком для
адлюстравання i афармлення логiка-кампазiцыйнага дзялення тэксту.
Усе творчыя работы ў V-ХI класах праводзяцца ў адпаведнасцi з
патрабаваннямi школьнай праграмы. У якасцi кантрольных праводзяцца
падрабязныя пераказы.
Устанаўлiваецца наступны прыкладны аб'ём тэксту пераказаў:
----------T--------------------------------------------------------
Клас ¦ Колькасць слоў
----------+-------------------------------T------------------------
школа ¦ з беларускай мовай навучання ¦з рускай мовай навучання
----------+-------------------------------+------------------------
V 100-150 80-120
VI 150-200 120-180
VII 200-250 180-220
VIII 250-350 250-350
IХ 350-450 350-450
У першым паўгоддзi ў V класе ў школах з рускай (iншымi) мовамi
навучання праводзяцца толькi навучальныя пераказы, якiя ацэньваюцца
па нормах для чацвёртага класа.
Тэксты падагульняючых кантрольных пераказаў у VIII-IХ класах
могуць быць некалькi павялiчаны (прыкладна да 50 слоў) у параўнаннi
з дадзенымi нормамi ў сувязi з тым, што на такiх уроках не
праводзiцца падрыхтоўчая работа.
Рэкамендуецца наступны прыкладны аб'ём самастойных класных
сачыненняў: V клас - 0,5 - 1,0 старонка; VI клас - 1,0 - 1,5; VII
клас - 1,5-2,0; VIII клас - 2,0-3,0; IХ клас - 3,0-4,0.
У сувязi з ускладненнем тэматыкi сачыненняў у Х-ХI класах
павялiчваецца i iх аб'ём: у Х класе - да 5, а ў ХI класе - да 6
старонак.
Да названага аб'ёму сачыненняў настаўнiк павiнен адносiцца як
да вельмi прыкладнага, таму што аб'ём вучнёўскага сачынення залежыць
ад многiх абставiн, у прыватнасцi, ад характару тэмы i яе раскрыцця,
ад стылю i жанру, ад агульнага развiцця вучняў, ад iнтарэсу да
апiсваемага i г. д. Аднак калi аб'ём сачынення ў паўтара-два разы
меншы або большы за названую прыкладную норму, то настаўнiк мае
права панiзiць або павысiць адзнаку (акрамя выстаўлення адзнакi
"5").
Заўвагi:
1. Калi аб'ём сачынення ў паўтара-два разы большы (або меншы)
за названы ў гэтых нормах, то пры ацэнцы работы трэба зыходзiць з
нарматываў, павялiчаных (або паменшаных) для адзнакi "4" на адну, а
для адзнакi "3" на дзве памылкi. Напрыклад, пры ацэнцы пiсьменнасцi
адзнака "4" ставiцца пры 3 арфаграфiчных, 2 пунктуацыйных i 2
граматычных памылках або пры суадносiнах: 2/3/2, 2/2/3; адзнака "3"
ставiцца пры суадносiнах: 6/4/4, 4/6/4, 4/4/6. Пры выстаўленнi
адзнакi "5" перавышэнне аб'ёму сачынення не прымаецца пад увагу.
2. Настаўнiк павiнен улiчваць самастойнасць, арыгiнальнасць,
задумы вучнёўскага сачынення, узровень яго кампазiцыйнага i моўнага
афармлення. Наяўнасць арыгiнальнай задумы, яе добрая рэалiзацыя
дазваляе павысiць першую адзнаку за сачыненне на адзiн бал.
3. Першая адзнака (за змест i моўнае афармленне) не можа быць
станоўчай, калi не раскрыта тэма сачынення (выказвання).
Творчыя работы (сачыненнi, пераказы, водгукi, пераклады)
ацэньваюцца дзвюма адзнакамi: першая ставiцца за яго змест i моўнае
афармленне, другая - за пiсьменнасць.
Абедзве адзнакi лiчацца па беларускай мове i ставяцца ў адну
графу (5/5, 4/4, 3/3), за выключэннем выпадкаў, калi праводзiцца
работа, якая правярае веды па лiтаратуры. У гэтым выпадку першая
адзнака (за змест i моўнае афармленне) ставiцца ў графу па
лiтаратуры, а другая (за захаванне арфаграфiчных, пунктуацыйных i
граматычных норм) - у графу па мове.
Пры наяўнасцi ў кантрольнай рабоце (дыктанце, пераказе,
сачыненнi або водгуку) больш чым 5 паправак (папраўка няправiльнага
напiсання на правiльнае) адзнака знiжаецца на 1 бал, але такое
знiжэнне не павiнна прывесцi да нездавальняючай ацэнкi работы вучня.
Выдатная адзнака не выстаўляецца пры наяўнасцi 3 i больш паправак.
Ацэнка навучальных работ
У школе праводзяцца навучальныя i кантрольныя пiсьмовыя работы.
Асноўнае месца займаюць навучальныя пiсьмовыя работы (розныя вiды
класных i дамашнiх практыкаванняў, дыктантаў некантрольнага
характару, навучальныя работы па мове, лiтаратуры).
Большая частка навучальных творчых работ выконваецца пасля
адпаведнай падрыхтоўкi. Першая работа, як класная, так i дамашняя,
па замацаванню пэўнага ўмення i навыку правяраецца, але па
меркаванню настаўнiка можа не ацэньвацца.
Пры ацэнцы навучальных работ улiчваюцца:
1) ступень самастойнасцi вучня;
2) этап навучання;
3) аб'ём работы;
4) дакладнасць, акуратнасць, калiграфiчная правiльнасць пiсьма.
Колькасць памылак у навучальных работах, як правiла, павiнна
быць значна меншай, чым гэта прадугледжана для кантрольных работ.
Навучальныя работы ацэньваюцца больш строга, чым кантрольныя работы.
Адзнака "5" ставiцца, калi вучань не дапусцiў памылак, якiя
былi папярэджаны ў працэсе работы.
Адзнака "4" - калi памылкi былi дапушчаны iм, але самастойна
папраўлены.
Пры выстаўленнi адной з гэтых адзнак прымаецца пад увагу не
толькi пiсьменнасць i змест, але i акуратнасць запiсу,
падкрэслiванняў i iншыя асаблiвасцi афармлення работы, а таксама
наяўнасць апiсак. У рабоце, калi яна па аб'ёму перавышае дыктант,
для адзнакi "4" дапускаюцца 2 папраўкi памылак.
Самастойна выкананыя работы, папярэднi аналiз якiх не
праводзiўся ў класе, ацэньваюцца па нормах для кантрольных работ
адпаведнага вiду.
Вывядзенне падагульняючых адзнак
За навучальную чвэрць i навучальны год ставiцца падагульняючая
адзнака. Яна з'яўляецца адзiнай i адлюстроўвае ў абагульненым
выглядзе ўсе бакi падрыхтоўкi вучня па беларускай або рускай мовах:
засваенне тэарэтычнага матэрыялу, авалоданне ўменнямi, моўнае
развiццё, узровень арфаграфiчнай i пунктуацыйнай пiсьменнасцi.
Падагульняючая адзнака не павiнна выводзiцца механiчна, як
сярэдняе арыфметычнае папярэднiх адзнак. Рашаючым пры яе вызначэннi
з'яўляецца фактычна ўсебаковая падрыхтоўка вучня да часу вывядзення
гэтай адзнакi. Аднак для таго, каб стымуляваць сур'ёзныя адносiны
вучня да заняткаў на працягу ўсяго навучальнага года, пры вывядзеннi
падагульняючых адзнак неабходна ўлiчваць вынiкi iх бягучай
паспяховасцi (адзнакi за вусныя адказы, навучальныя i кантрольныя
работы).
Пры вывядзеннi падагульняючай адзнакi пераважная ўвага
ўдзяляецца адзнакам, якiя адлюстроўваюць авалоданне навыкамi
(арфаграфiчнымi, пунктуацыйнымi, моўнымi). Таму падагульняючая
адзнака не можа быць станоўчай, калi на працягу чвэрцi (паўгоддзя)
большасць кантрольных дыктантаў, сачыненняў, пераказаў за
арфаграфiчную, пунктуацыйную, моўную пiсьменнасць ацэньвалася
нездавальняючай адзнакай "2".
Нягледзячы на тое, што ў вучэбным плане не прадугледжаны
гадзiны на вывучэнне беларускай мовы ў 10 класе, веды вучняў
ацэньваюцца ў асноўным па пiсьмовых работах (сачыненнях, канспектах,
слоўнiкавых дыктантах, iндывiдуальных заданнях i г. д.), якiя
праводзяцца; адзнакi выстаўляюцца ў класных журналах на асобных
старонках, адведзеных для беларускай мовы. За кожную чвэрць веды
вучняў ацэньваюцца на падставе бягучых адзнак, гадавая адзнака
выводзiцца з улiкам чацвяртных i фактычных ведаў вучняў на канец
навучальнага года.
У атэстат сталасцi аб сярэдняй адукацыi па беларускай мове
выстаўляецца гадавая адзнака. Вучням, якiя пiсалi экзаменацыйны
дыктант па беларускай мове, падагульнячая адзнака выстаўляецца з
улiкам адзнакi за пiсьменнасць экзаменацыйнай работы.
БЕЛАРУСКАЯ ЛIТАРАТУРА
Прызначэнне праверкi i ацэнкi ведаў i ўменняў па лiтаратуры -
высвятляць i ўдасканальваць якасць успрымання i разумення
лiтаратурных твораў, уменняў iх аналiзу, а таксама моўных уменняў.
Ацэньваючы моўную пiсьменнасць, лагiчную структуру i аб'ём
пiсьмовых работ па лiтаратуры, настаўнiк выкарыстоўвае нормы ацэнкi
ведаў па беларускай i рускай мовах.
Ацэнкай зместу адказаў i пiсьмовых работ па лiтаратуры
неабходна заахвочваць глыбокае, iндывiдуальна-асобнае ўспрыманне
лiтаратуры як мастацтва слова. У мэтах развiцця мовы вучням
неабходна разам з пераказам i сачыненнем на лiтаратурную тэму больш
увагi ўдзяляць у сярэднiх i старшых класах выразнаму чытанню
лiтаратурных твораў (або ўрыўкаў з iх), водгуку або рэцэнзii на
самастойна прачытаны твор, мастацка-творчым работам вучняў
(прыдумванню казак па прапанаваным пачатку, расказаў на аснове
загадак i прымавак i г. д.). Асноўнай задачай навучання выразнаму
чытанню павiнна з'явiцца фармiраванне ў вучняў умення перадаць у
мастацкiм слове малюнкi i вобразы, думкi i пачуццi аўтара, паказаць
аўтарскiя i асабiстыя адносiны да апiсанага. Мэта водгукаў i
рэцэнзiй - навучыць школьнiкаў ацэньваць iдэйна-мастацкi змест
самастойна прачытаных лiтаратурных твораў. Мастацка-творчыя работы,
больш чым iншыя, дапамагаюць развiццю лiтаратурных здольнасцей
школьнiкаў.
Пры ацэнцы вусных адказаў i пiсьмовых работ вучняў (разгорнуты
адказ на пытанне, пераказ, апавяданне пра героя i iнш.) неабходна
ўлiчваць:
разуменне вучнямi ўзаемасувязi падзей, учынкаў, характараў
персанажаў i важнейшых сродкаў iх паказу (у адпаведнасцi з
патрабаваннямi праграм);
правiльнасць адбору эпiзодаў, малюнкаў, дэталей для вырашэння
задачы, пастаўленай настаўнiкам;
кампазiцыйную стройнасць пераказу;
моўную пiсьменнасць, культуру вымаўлення (захаванне арфаэпiчных
норм, нацiск, iнтанацыя).
Трэба заахвочваць самастойнасць думкi вучняў, арыгiнальнасць
падыходаў да вырашэння задачы, эмацыянальнасць адказу, выразнасць i
вобразнасць мовы.
Адзнака за лепшы адказ ставiцца ў тым выпадку, калi да яго ў
поўнай меры можна прыкласцi названыя крытэрыi.
Адзнака за добры адказ дапускае аднабаковае асвятленне
некаторых фактаў, 1-2 iстотныя парушэннi паслядоўнасцi апавядання
матэрыялу i моўныя недакладнасцi.
Здавальняючым можа быць прызнаны адказ, у якiм выяўлена
правiльнае, але спрошчанае разуменне матэрыялу, дапушчаны iстотныя
парушэннi паслядоўнасцi апавядання, недакладнасцi ў адборы i
асвятленнi фактаў i моўныя недахопы.
Слабым павiнен быць прызнаны адказ, у якiм выяўляецца
няправiльнае разуменне пытання, таму недакладны адбор лiтаратурнага
матэрыялу, няўменне пабудаваць разважанне або абгрунтаванасць яго
зместам твора.
Ацэньваючы сачыненнi вучняў старшых класаў, акрамя названых
крытэрыяў, трэба ўлiчваць пераканаўчасць i аргументаванасць
раскрыцця тэмы, наяўнасць задумы, паўнату i арыгiнальнасць яе
ўвасаблення, кампазiцыйную стройнасць i завершанасць сачынення.
Моўная пiсьменнасць сачыненняў ацэньваецца па нарматывах,
названых у Часовых нормах ацэнкi ведаў, уменняў i навыкаў вучняў
V-ХI класаў па беларускай мове.
РУССКИЙ ЯЗЫК
"Временные нормы оценки знаний, умений и навыков учеников
общеобразовательных школ" призваны обеспечить одинаковые требования
к знаниям, умениям и навыкам учащихся по русскому языку. В них
устанавливаются:
1) единые критерии оценки различных сторон владения устной и
письменной формами русского языка (критерии орфографической и
пунктуационной грамотности, речевого оформления связного
высказывания, содержания высказывания);
2) единые нормативы оценки знаний, умений и навыков;
3) объемы разных видов контрольных работ;
4) количество отметок за различные их виды.
Ученикам предъявляются требования только к таким умениям и
навыкам, над которыми они работали или работают к моменту проверки.
На уроках русского языка проверяются:
1) знания полученных сведений о системе языка и речи и умение
пользоваться ими;
2) орфографические и пунктуационные умения и навыки;
3) речевые умения и навыки.
I. Оценка знаний учащихся о системе языка и речи
Устный опрос является одним из способов проверки знаний
учащихся по русскому языку. Развернутый ответ ученика должен
представлять собой связное, логически последовательное сообщение на
определенную тему, показывать его умение применять определения,
правила в конкретных случаях.
При оценке ответа ученика надо учитывать следующие критерии:
1) правильность, полнота, выразительность ответа;
2) степень осознанности изученного;
3) речевое оформление ответа (нежелательны произносительные
ошибки, вызванные явлениями интерференции, ошибки в согласовании и
управлении, излишнее повторение слов или оборотов речи, употребление
слов в несвойственном им значении, ошибки в постановке ударений и
др.).
Отметка "5" ставится, если ученик:
1) полно излагает изученный материал, дает правильные
определения языковых понятий и формулировки правил;
2) обнаруживает понимание материала: может обосновать свои
суждения, применить знания на практике, привести необходимые примеры
не только по учебнику, но и самостоятельно составленные;
3) излагает материал последовательно и правильно с точки зрения
норм литературного языка.
Отметка "4" ставится, если ученик дает ответ, удовлетворяющий
тем же требованиям, что и для отметки "5", но допускает 1-3 ошибки,
которые сам же исправляет, и 1-2 недочета в последовательности и
языковом оформлении излагаемого.
Отметка "3" ставится, если ученик обнаруживает знание и
понимание основных положений данной темы, но:
1) излагает материал неполно и допускает неточности в
определении понятий или в формулировке правил;
2) не умеет достаточно глубоко и доказательно обосновать свои
суждения и привести свои примеры;
3) излагает материал непоследовательно и допускает ошибки в
языковом оформлении излагаемого.
Отметка "2" ставится, если ученик обнаруживает незнание большей
части изучаемого материала, допускает ошибки в формулировках
определений и правил, искажающих их смысл; беспорядочно и неуверенно
излагает материал.
Примечание: положительная отметка ("5", "4", "3") может
ставиться не только за один обстоятельный ответ ученика, но и за
систему ответов, данных им на протяжении урока при условии, если в
процессе урока не только заслушивались ответы учащегося, но и
осуществлялась проверка его умения применять знания на практике.
Воспроизводимая речь (чтение и пересказ).
К началу обучения систематическому курсу русского языка
(V класс) учащиеся должны:
а) приобрести навыки выразительного чтения текста с темпом 90
слов в минуту, выразительного чтения выученных наизусть
стихотворений с соблюдением нужной интонации;
б) уметь самостоятельно подготовиться к выразительному чтению.
Нормы темпа чтения учащихся V-ХI классов рекомендуются
следующие:
---------T---------------------------------------------------------
Классы ¦ Темп чтения
+-----------------------T---------------------------------
¦вслух (слов) ¦ про себя (слов)
---------+-----------------------+---------------------------------
V 100-110 140-170
VI 110-120 170-210
VII 120-130 210-250
VIII не менее 150 250-270
IХ - " - 270-290
Х - " - 290-310
ХI - " - 310-330
За существенные ошибки в процессе чтения (учитывается беглость,
правильность, выразительность, осознанность) общая оценка за работу
над текстом снижается на один балл.
Отметка "5" ставится за пересказ, полностью соответствующий
тексту, достаточно полный по объему и содержащий не более 1 речевой
ошибки.
Отметка "4" ставится за пересказ, в основном удовлетворяющий
тем же требованиям, что и для оценки "5", но содержащий не более 3
речевых ошибок.
Отметка "3" ставится за пересказ, не полностью соответствующий
тексту и содержащий не более 6-7 речевых ошибок в V-VI классах и 4-5
речевых ошибок в VII-ХI классах.
Отметка "2" ставится за пересказ, недостаточный по объему и
содержащий речевых ошибок больше, чем это предусмотрено нормой для
оценки "3".
Продуцируемая речь (рассказ-повествование, рассказ-описание,
рассуждение и пр.).
За устное повествование или описание отметка "5" ставится, если
значительное по объему связное высказывание полностью соответствует
теме, достаточно полно раскрывает ее, правильно в логическом
отношении и содержит не более 1 речевой ошибки.
Отметка "4" ставится за связное высказывание, в основном
удовлетворяющее условиям для отметки "5", но содержащее отдельные
незначительные отклонения и не более 3 речевых ошибок.
Отметка "3" ставится за высказывание, не полностью раскрывающее
тему и содержащее не более 6-7 речевых ошибок.
Отметка "2" ставится за высказывание, в котором не раскрыта
тема или которое не удовлетворяет другим условиям, достаточным для
оценки "3".
II. Оценка орфографической и пунктуационной грамотности
учащихся
Диктант - одна из основных форм проверки орфографической и
пунктуационной грамотности. С его помощью проверяется: по
орфографии:
а) усвоение слов с проверяемыми и непроверяемыми орфограммами;
б) умение правильно писать слова с изученными орфограммами;
по пунктуации: умение расставлять знаки препинания в
соответствии с изученными пунктуационными правилами.
Для проверки правописания слов, усваиваемых в словарном
порядке, используется словарный диктант.
Контрольный словарный диктант может состоять из следующего
количества слов
---------------T---------------------------------------------------
Класс ¦ Количество слов
---------------+---------------------------------------------------
V 10-15
VI 15-20
VII 20-25
VIII 25-30
IХ 30-35
Х 35-40
ХI 40-45
Контрольный словарный диктант оценивается, исходя из следующих
нормативов:
-------------------T-----------------------------------------------
Отметка ¦ Число допускаемых ошибок
-------------------+-----------------------------------------------
"5" 0-0
"4" 1-2
"3" 3-5
"2" 6 и более
Контрольный текстовый диктант проверяет орфографические и
пунктуационные умения в соответствии с изученными правилами. Для
диктантов целесообразно использовать связные тексты (отрывки) из
произведений художественной литературы и периодических изданий, так
как в них преимущественно сохраняется естественное соотношение
орфографии. Тексты должны быть доступными по содержанию для учащихся
определенного класса и отвечать нормам современного языка. Объем
диктанта устанавливается, исходя из следующих нормативов:
--------------------T---------------------------------------------
Классы ¦ Темп чтения
+-----------------T---------------------------
¦ вслух ¦ про себя
--------------------+-----------------+---------------------------
V 70-80 90-100
VI 80-100 100-110
VII 100-110 110-120
VIII 110-130 120-140
IХ 140-170 150-170
Х 170-190 170-190
ХI 190-210 190-210
Объем школьных диктантов для классов с углубленным изучением
предмета может быть увеличен на 20-30 слов.
Примечание:
1. При подсчете слов в тексте контрольного диктанта учитываются
как самостоятельные, так и служебные части речи.
2. Если контрольный диктант сопровождается дополнительной
работой, то берется текст объемом, обозначенным первой цифрой
норматива для данного класса.
Текст диктанта должен быть понятным для учащихся. Слова, редко
употребляемые и непонятные для учащихся, выписываются на доске и
объясняются. Отдельно выписываются слова, с написанием которых
учащиеся еще не ознакомились.
Для контрольных диктантов следует подбирать такие тексты, в
которых бы изучаемые в данной теме орфограммы и пунктуационные
правила были представлены не менее чем 2-3 случаями.
Рекомендуется по возможности подбирать тексты следующей
насыщенности:
---------------T------------------------T-------------------------
Классы ¦Число видов орфограмм ¦ Число видов пунктограмм
---------------+------------------------+-------------------------
V 12 2-3
VI 16 3-4
VII 20 4-5
VIII 24 10
IХ 24 15
Х-ХI 28 20
Слов с непроверяемыми и труднопроверяемыми написаниями,
правописанию которых ученики специально обучались, в диктантах
должно быть в V классе до 5, в VI-VII - до 7, в VIII-IХ - до 10, в
Х-ХI - до 12.
В тексты контрольных диктантов могут включаться только те вновь
изученные орфограммы, которые в достаточной мере закреплялись (не
менее чем на двух-трех предыдущих уроках).
Примечание: до конца первой четверти (а в V классе - до конца
первого полугодия) сохраняется объем текста, рекомендованный для
предыдущего класса.
Оценивая орфографическую и пунктуационную грамотность, следует
исходить из общего правила: ученикам предъявлять требования в объеме
знаний и умений, которым их обучали. Поэтому при проверке письменных
работ все орфографические и пунктуационные ошибки, допущенные
учащимися, исправляются, однако при оценке учитываются не все.
Не учитываются и не выносятся на поля при оценке
орфографические и пунктуационные ошибки:
на те правила, которые не предусмотрены школьной программой;
на еще не изученные правила;
в словах с непроверяемыми написаниями, работа над которыми не
проводилась;
явные описки, искажающие звуковой облик слова ("пульба" вместо
"бульба", "мемля" вместо "земля" и т. д.);
отдельные неправильные написания, которые появляются у учащихся
III-V классов под влиянием графики другого языка (i - и);
в сохранении авторских знаков препинания.
По орфографии необходимо различать:
1) орфографические и грамматические ошибки;
2) орфографические и фактические ошибки;
3) орфографические ошибки и описки;
4) грубые и негрубые ошибки;
5) повторяющиеся и неповторяющиеся ошибки;
6) однотипные и неоднотипные ошибки.
Грамматическими являются ошибки в образовании форм слов: "ляжь"
вместо "ляг".
К фактическим ошибкам относятся неверные написания, связанные с
незнанием реалий: "у Нагульного" вместо "у Нагульнова" и т. д.
Описки - неверные написания, искажающие звуковой и буквенный
облик слов: "мемля" вместо "земля", "стл" вместо "стол", "дулпо"
вместо "дупло" и т. п.
Негрубыми орфографическими ошибками являются:
а) ошибки в переносе слов;
б) ошибки в исключениях из правил;
в) большие буквы вместо малых и наоборот в собственных
наименованиях;
г) написание собственных имен нерусского происхождения;
д) нерегулируемые правилами слитные и раздельные написания в
наречиях, образованных от существительных и предлогов;
е) случаи слитного и раздельного написания не с прилагательными
и причастиями, выступающими в роли сказуемого;
ж) нарушение в написании частиц не и ни в сочетаниях не кто
(что) иной (е), как ..., никто (ничто) иной (е) не ...;
Негрубыми пунктуационными ошибками являются:
а) постановка одного знака препинания вместо другого,
аналогичного по функции;
б) пропуск одного из сочетающихся знаков препинания или
нарушение их последовательности (сочетание запятой и тире,
вопросительного и восклицательного знаков).
Повторяющимися считаются орфографические ошибки, допущенные в
одном и том же слове, использованном несколько раз, или в
однокоренных словах.
Однотипными считаются ошибки на одно правило, если условия
выбора правильного написания заключены в грамматических (в армии, в
роще; колют, борются) и фонетических (пирожок, сверчок) особенностях
данного слова.
Не считаются однотипными ошибки на такие правила, в которых для
выяснения правильного написания одного слова требуется подобрать
другое опорное слово или его форму (вода-воды, рот-ротик,
грустный-грустить, резкий-резок).
Примечание:
1. Грамматические, фактические ошибки, описки при проверке
диктантов исправляются, но при подсчете не учитываются.
2. Негрубые ошибки считаются за пол-ошибки, повторяющиеся
(сколько бы их ни было) считаются за одну.
3. Первые три однотипные ошибки считаются за одну, каждая
следующая подобная ошибка учитывается как самостоятельная.
4. Если в одном непроверяемом слове допущены 2 и более ошибок,
то все они считаются за одну.
При проверке контрольного текстового диктанта необходимо
руководствоваться следующими нормативами:
--------------------T----------------------------------------------
Отметка ¦ Число допускаемых ошибок
--------------------+----------------------------------------------
"5" 0/0
"4" 2/2, 1/3, 0/4
"3" 4/4, 3/5, 0/7
"2" более, чем на отметку "3"
Примечание: отметка "5" может выставляться за диктант при
наличии в нем одной негрубой орфографической ошибки или одной
негрубой пунктуационной ошибки. Отметка "4" может выставляться за 3
орфографические ошибки, если среди них есть однотипные, в V классе
допускается выставление оценки "3" за диктанты при 5 орфографических
и 4 пунктуационных ошибках. Оценка "3" может быть поставлена также
при наличии 7 орфографических и 7 пунктуационных ошибок, если среди
тех и других имеются по 3 однотипные ошибки. Необходимо учитывать,
что пределом для отметки "4" являются 2 орфографические ошибки для
учащихся всех типов школ; для отметки "3" - 4 орфографические ошибки
для учащихся школ с русским языком обучения и 5 - для учащихся школ
с белорусским и другими языками обучения; для V класса предел
отметки "3" ограничен 5 орфографическими ошибками в школах с русским
языком обучения и 6 - в школах с белорусским языком обучения.
Диктант оценивается одной отметкой.
В комплексной контрольной работе, состоящей из диктанта и
дополнительного (фонетического, лексического, орфографического,
грамматического и др.) задания, выставляются две оценки - за каждый
вид работы. Обе оценки выставляются в одну графу по русскому языку:
5/4, 4/3, 3/2.
При оценке выполнения дополнительного задания необходимо
руководствоваться следующим:
отметка "5" ставится, если ученик выполнил все задания;
отметка "4" ставится, если ученик правильно выполнил не менее
3/4 задания;
отметка "3" ставится за работу, в которой правильно выполнено
не менее половины задания;
отметка "2" ставится за работу, в которой не выполнено более
половины задания.
Примечание: орфографические и пунктуационные ошибки, допущенные
при выполнении дополнительных заданий, включатся в число ошибок за
диктант.
III. Оценка коммуникативной грамотности учащихся
Для проверки коммуникативной грамотности учащихся можно
использовать различные творческие работы: изложения, сочинения,
отзывы, рецензии, художественные переводы и т.п.
Сочинения и изложения - основные формы проверки:
а) умения правильно и последовательно излагать мысли в
соответствии с темой и замыслом;
б) уровня речевой подготовки учащихся, т.е. умения использовать
языковые средства в соответствии со стилем, темой и задачей
высказывания.
При оценке грамотности творческих работ, кроме соблюдения
правил орфографии и пунктуации, учитывается и соблюдение
грамматических норм.
Грамматическая правильность речи оценивается по специальным
критериям. Правильность речи - соблюдение в ней основных
грамматических норм, сформулированных в виде правил грамматики
(нормы склонения и спряжения частей речи, согласования, управления
слов, построения предложения той или иной структуры). Нарушение
грамматических норм приводит к грамматическим ошибкам.
Грамматические ошибки в окончаниях частей речи, вызванные
нечетким знанием норм согласования и управления слов, отмечаются
только в творческих работах, где выявляются речевые умения и навыки
учащихся: в диктантах же эти ошибки считаются орфографическими, т.к.
текст диктанта не составляется учащимися самостоятельно.
Наиболее распространенные грамматические ошибки следующие:
1. Ошибочные образования слов: Он проявил благородность
(благородство).
2. Ошибочное образование форм слов: В зале не оставалось
свободных местов; в зимнем пальте; собака залаял; более интереснее;
ихний (их); ляжь (ляг), едь (езжай, поезжай) и др.
3. Ошибки в согласовании, управлении: Недорослями называют
молодых людей, плохо воспитанными родителями.
4. Нарушение видо-временной связи: Когда разлились реки, дороги
в низинах становятся непроходимыми.
5. Ошибки в построении предложений с причастными и
деепричастными оборотами: Некрасов изобразил жизнь крестьян, дорогу
из Петербурга в Москву построенных (построивших). Любуясь богатым
урожаем, сердце наполняется радостью.
6. Ошибки в построении предложений: Колхоз был построен под
руководством Давыдова, который преобразился в крупное хозяйство.
7. Смешение прямой и косвенной речи: Игорь сказал, что "хочу
свою голову положить либо напиться шлемом из Дона".
8. Нарушение границ предложения: "Охотник положил ружье,
привязал собаку. И пошел к зверю".
Грамматическая правильность речи, как орфографическая и
пунктуационная грамотность, влияет на логичность, выразительность и
точность мысли, на содержание высказывания.
При оценке письменных работ творческого характера, кроме
грамотности, учитывается и речевое оформление. Речевые недочеты
вместе с недочетами в содержании учитываются при выведении первой
отметки; грамматические, наряду с орфографическими и
пунктуационными, - при выведении второй.
Точный, богатый, выразительный язык является одним из основных
показателей качества изложений и сочинений. При оценке языка
творческих работ учитывается:
богатство словаря и разнообразие грамматических средств, выбор
слов, построение словосочетаний и предложений;
точность речи;
стилевое единство и выразительность речи.
Хороший язык самостоятельной работы характеризуется прежде
всего объемом активного словарного запаса учащегося, развитым
грамматическим строем, разнообразием используемых в речи
морфологических форм и синтаксических конструкций. Требования к речи
предъявляются с учетом возраста и развития учащихся, а также
полученных ими знаний по лексике, словообразованию, морфологии,
синтаксису и приобретенных умений и навыков.
Точность речи зависит от умения ученика отобрать слова и
выражения, наиболее соответствующие передаваемому содержанию. Для
достижения точности словоупотребления очень важно уметь выбрать из
ряда синонимов самый нужный для данного случая, выбрать слово,
адекватное данному понятию.
Стилевое единство и выразительность текста создается отбором
языковых средств в соответствии с задачей высказывания.
При оценке ученических работ учитываются основные речевые
недочеты:
1. Употребление слова в несвойственном ему значении: Чтобы быть
грамотным и с большим жаргоном слов, надо много читать.
2. Нарушение лексической сочетаемости: Пришел молодой юноша.
3. Употребление лишнего слова (плеоназм): Прилетели пернатые
птицы.
4. Употребление рядом (или близко) однокоренных слов
(тавтология): В рассказе "Муму" рассказывается....
5. Употребление слова или выражения иной стилевой окраски,
неудачное употребление экспрессивного, эмоционально окрашенного
слова: Попечитель богоугодных заведений подлизывается к ревизору.
6. Неоправданное употребление просторечных и диалектных слов и
выражений: На пришкольном участке мы сеяли морковь и бураки.
7. Смешение лексики разных исторических эпох: Во время
забастовки Пушкин находился в Михайловском.
8. Неудачное употребление личных и указательных местоимений: Я
вынула книгу из сумки и положила ее на стол (книгу или сумку?).
9. Бедность и однообразие синтаксических конструкций: Мужчина
был одет в прожженный ватник. Ватник был заштопан. Сапоги были почти
новые.
10. Неудачный порядок слов: Есть немало произведений,
повествующих о детстве автора в мировой литературе.
Недостатками содержания творческих работ учащихся являются
ошибки фактического и недочеты логического плана. К первым относятся
все нарушения информационной (смысловой) достоверности и точности
излагаемого: искажение фактов, отступление от использованных
источников, жизненной правды, несоответствие формулируемых положений
и трактовок описываемой реальности и т.д. Вторые связаны с
погрешностями в логике изложения: нарушение четкого порядка мыслей,
логический пропуск (отсутствие связи между мыслями, неумелый переход
от одного положения к другому), неумение выделить абзац и неумение
пользоваться красной строкой для отражения и оформления
логико-композиционного членения конструирования текста.
Все творческие работы в V-ХI классах проводятся в соответствии
с требованиями школьной программы.
В качестве контрольных используются подробные изложения.
Устанавливается следующий примерный объем такого изложения.
---------T-----------------------------------------------------
Классы ¦ Количество слов
+------------------------------T----------------------
школы ¦с бел. и др. языками обучения ¦с рус. языком обучения
---------+------------------------------+----------------------
V 80-120 100-150
VI 120-180 150-200
VII 180-220 200-250
VIII 250-350 250-350
IХ 350-450 350-450
В первом полугодии V класса в школах с белорусским и другими
языками обучения проводятся только обучающие изложения, которые
оцениваются по нормам четвертого класса.
Тексты итоговых контрольных изложений в VIII-IХ классах могут
быть несколько увеличены (примерно до 50 слов) по сравнению с
данными нормами в связи с тем, что на таких уроках не проводится
подготовительная работа.
Рекомендуется следующий примерный объем самостоятельных
классных сочинений: V класс - 0,5-1,0 страница; VI класс - 1-1,5,
VII класс - 1,5-2,0; VIII класс - 2,0-3,0; IХ - 3,0-4,0.
В связи с усложнением тематики сочинений в Х-ХI классах
увеличивается и их объем: в Х классе - до 5, а в ХI классе - до 6
страниц.
К указанному объему сочинений учитель должен относиться как к
сугубо примерному, так как объем ученического сочинения зависит от
многих обстоятельств, в частности от характера темы и ее раскрытия,
от стиля и жанра, от общего развития учащихся, от интереса к
описываемому и т.д. Однако если объем сочинения в полтора-два раза
меньше или больше указанной примерной нормы, то учитель имеет право
понизить или повысить отметку (кроме выставления отметки "5").
Примечания:
1. Если объем сочинения в полтора-два раза больше (или меньше)
указанного в настоящих нормах, то при оценке работы следует исходить
из нормативов, увеличенных (или уменьшенных) для отметки "4" на
одну, а для отметки "3" на две ошибки. Например, при оценке
грамотности "4" ставится при 3 орфографических, 2 пунктуационных и 2
грамматических ошибках или при соотношениях: 2/3/2, 2/2/3; "3"
ставится при соотношениях: 6/4/4, 4/6/4, 4/4/6. При выставлении
отметки "5" превышение объема сочинения не принимается во внимание.
2. Учитель должен учитывать самостоятельность, оригинальность
замысла ученического сочинения, уровень его композиционного и
речевого оформления. Наличие оригинального замысла, его хорошая
реализация позволяют повысить первую отметку за сочинение на один
балл.
3. Первая оценка (за содержание и речевое оформление) не может
быть положительной, если не раскрыта тема сочинения (высказывания),
хотя по остальным показателям оно написано удовлетворительно.
Все творческие работы (сочинения, изложения, отзывы, переводы и
т. д.) оцениваются двумя отметками: первая ставится за его
содержание и речевое оформление, вторая - за грамотность.
При наличии в контрольной работе (диктанте, изложении,
сочинении, отзыве и др.) более 5 поправок (исправление неверного
написания на верное) отметка снижается на один балл, но такое
снижение не должно привести к неудовлетворительной отметке работы
ученика. Отличная отметка не выставляется при наличии 3 и более
исправлений.
Обе отметки считаются по языку и ставятся в одну графу (5/5,
4/4, 3/4), за исключением тех случаев, когда проводится работа,
проверяющая знания по литературе. В этом случае первая отметка (за
содержание и речевое оформление) ставится в графу по литературе, а
вторая (за соблюдение орфографических, пунктуационных и
грамматических норм) - в графу по языку.
Содержание сочинения и изложения оценивается по следующим
критериям:
соответствие работы ученика теме и основной мысли; полнота
раскрытия темы;
правильность фактического материала;
последовательность изложения.
При оценке речевого оформления сочинений и изложений
учитывается:
разнообразие словаря и грамматического строя речи;
стилевое единство и выразительность речи, число речевых
недочетов.
Грамотность оценивается по числу допущенных учеником ошибок -
орфографических, пунктуационных и грамматических.
-------T-----------------------------------------------------------
Отметка¦ Основные критерии оценки
+-------------------------------T------------------------
¦содержание и речевое оформление¦ грамотность
-------+-------------------------------+------------------------
"5" 1. Содержание работы полностью Допускается:
соответствует теме. 1 орфографическая или
2. Фактические ошибки отсутствуют. 1 пунктуационная, или
3. Содержание излагается 1 грамматическая
последовательно (по ошибка.
составленному плану и без него).
4. Работа отличается богатством
словаря и точностью
словоупотребления, разнообразием
используемых морфологических
категорий и синтаксических
конструкций (с учетом полученных
знаний по грамматике и навыков
по стилистике).
5. Достигнуто стилевое единство
и выразительность текста.
В работе допускается 1 недочет
в содержании и 1-2 речевых
недочета.
"4" 1. Содержание работы в основном Допускается:
соответствует теме (имеются 2 орфографические и
единичные фактические 2 пунктуационные ошибки,
неточности и незначительные или 1 орфографическая
отклонения от темы). и 3 пунктуационные,
2. Имеются незначительные или 4 пунктуационные
нарушения последовательности ошибки при отсутствии
в изложении мыслей. орфографических, а также
3. Лексический и грамматический 2 грамматические ошибки.
строй речи
достаточно разнообразен.
4. Стиль работы отличается
единством и достаточной
выразительностью. В работе
допускается не более
2 недочетов в содержании
и не более 3-4 речевых
недочетов.
"3" 1. В работе допущены следующие Допускается:
отклонения от темы. 4 орфографические и
2. Содержание работы в основном 4 пунктуационные ошибки,
правильное, но имеются или 3 орфографические и
отдельные фактические 5 пунктуационных, или
неточности. 7 пунктуационных ошибок
3. Допущены отдельные нарушения при орфографических
последовательности изложения. (в V классе -
4. Беден словарь и однообразны 5 орфографических и
синтаксические конструкции, 4 пунктуационные ошибки),
встречается неправильное а также 4 грамматические
употребление слов. ошибки.
5. Стиль работы не отличается Больше, чем на
единством, речь недостаточно отметку "3".
выразительна. В работе
допускается не более 4
недочетов в содержании и
5 речевых недочетов.
"2" 1. Работа не соответствует теме,
или тема полностью не
раскрыта.
2. Допущено много фактических
неточностей.
3. Нарушена последовательность
изложения мыслей
во всех частях работы,
отсутствует связь между
ними, содержание работы
не соответствует плану.
4. Крайне беден словарь, работа
написана короткими
однотипными предложениями со
слабо выраженной связью
между ними, есть ошибки в
словоупотреблении.
5. Нарушено стилевое единство
текста. В работе допущено до
6 недочетов в содержании и до
7 речевых недочетов.
ОЦЕНКА ОБУЧАЮЩИХ РАБОТ
В школе проводятся обучающие и контрольные письменные работы.
Основное место занимают обучающие письменные работы (различные виды
классных и домашних упражнений, диктантов неконтрольного характера,
обучающие работы по языку, литературе).
Большая часть обучающих творческих работ выполняется после
соответствующей подготовки. Первая работа, как классная, так и
домашняя, по закреплению определенного умения и навыка проверяется,
но по усмотрению учителя может не оцениваться. При оценке обучающих
работ учитываются:
1) степень самостоятельности учащегося;
2) этап обучения;
3) объем работы;
4) четкость, аккуратность, каллиграфическая правильность
письма.
Количество ошибок в обучающих работах, как правило, должно быть
значительно меньше, чем это предусмотрено для контрольных работ.
Обучающие работы оцениваются более строго, чем контрольные работы.
Отметка "5" ставится, когда ученик не допустил ошибок, которые
были предупреждены в процессе работы.
Отметка "4" - когда ошибки были допущены им, но самостоятельно
исправлены.
При выставлении одной из этих отметок принимается во внимание
не только грамотность и содержание, но и аккуратность записи,
подчеркиваний и другие особенности оформления работы, а также
наличие или отсутствие описок. В работе, если она по объему
превышает диктант, для отметки "4" допускается 2 исправления ошибок.
Самостоятельно выполненные работы, предшествующий анализ
которых не проводился в классе, оцениваются по нормам для
контрольных работ соответствующего вида.
ВЫВЕДЕНИЕ ИТОГОВЫХ ОТМЕТОК
За учебную четверть и учебный год ставится итоговая отметка.
Она является единой и отражает в обобщенном виде все стороны
подготовки ученика русскому языку: усвоение теоретического
материала, овладение умениями, речевое развитие, уровень
орфографической и пунктуационной грамотности.
Итоговая отметка не должна выводиться механически, как среднее
арифметическое предшествующих отметок. Решающим при ее определении
является фактическая всесторонняя речевая подготовка ученика ко
времени выведения этой отметки. Однако, для того чтобы стимулировать
серьезное отношение учащихся к занятиям на протяжении всего учебного
года, при выведении итоговых отметок необходимо учитывать результаты
их текущей успеваемости (отметки за устные ответы, обучающие и
контрольные работы).
При выведении итоговой отметки преимущественное внимание
уделяется отметкам, отражающим овладение навыками (орфографическими,
пунктуационными, речевыми). Поэтому итоговая отметка не может быть
положительной, если на протяжении четверти (полугодия) большинство
контрольных диктантов, сочинений, изложений за орфографическую,
пунктуационную, речевую грамотность оценивалось отрицательной
отметкой "2".
Итоговая отметка в аттестат зрелости о среднем образовании по
русскому языку выставляется с учетом годовой. Учащимся, которые
писали экзаменационный диктант по русскому языку и литературе (на
выбор), итоговая отметка выставляется с учетом годовой и отметки за
грамотность экзаменационной работы.
ЛИТЕРАТУРА
Назначение проверки и оценки знаний по литературе - выявлять и
совершенствовать качество восприятия и понимания литературных
произведений, умений их анализа, а также речевых умений.
Оценивая речевую грамотность, логическую структуру и объем
письменных работ по литературе, учитель использует нормы оценки
знаний по русскому языку.
Оценкой содержания ответов и письменных работ по литературе
необходимо поощрять глубокое, индивидуально-личностное восприятие
литературы как искусства слова. В целях развития речи учащихся
необходимо наряду с изложением и сочинением на литературную тему
больше внимания уделять в средних и старших классах выразительному
чтению литературных произведений (или отрывков из них), отзыву или
рецензии на самостоятельно прочитанное произведение,
художественно-творческим работам учащихся (сочинение сказок по
предложенному началу, рассказов на основе загадок и поговорок и
т.д.).
Основной задачей обучения выразительному чтению должно явиться
формирование у учащихся умения передать в художественном слове
картины и образы, мысли и чувства автора, выразить авторское и
личное отношение к изображенному. Отзыв и рецензии имеют целью
научить школьников оценивать идейно-художественное содержание
самостоятельно прочитанных литературных произведений.
Художественно-творческие работы больше, чем другие, помогают
развитию литературных способностей школьников.
При оценке устных ответов и письменных работ учащихся
(развернутый ответ на вопрос, пересказ, рассказ о герое и др.)
необходимо учитывать:
понимание учащимися взаимосвязей событий, поступков, характеров
персонажей и важнейших средств их изображения (в соответствии с
требованиями программ);
правильность отбора эпизодов, картин, деталей для решения
задачи, поставленной учителем;
композиционную стройность изложения;
речевую грамотность, культуру произношения (соблюдение
орфоэпических норм, ударение, интонации).
Следует поощрять самостоятельность мысли учащихся,
оригинальность подхода к решению задачи, эмоциональность ответа,
выразительность и образность речи.
Отметка за лучший ответ "5" ставится в том случае, если к нему
в полной мере приложимы названные критерии.
В отличие от нее отметка за хороший ответ "4" допускает
одностороннее освещение некоторых фактов, 1-2 существенных нарушения
последовательности изложения материала и речевые неточности.
Удовлетворительным "3" может быть признан ответ, в котором
обнаружено правильное, но упрощенное понимание материала, допущены
существенные нарушения последовательности изложения, неточности в
отборе и освещении фактов и речевые недочеты.
Слабым "2" должен быть признан ответ, в котором обнаруживается
неверное понимание вопроса, и потому неточный отбор литературного
материала, неумение построить рассуждение или обосновать его
содержанием произведения.
Оценивая сочинения учащихся старших классов, кроме названных
критериев, следует учитывать убедительность и аргументированность
раскрытия темы, наличие замысла, полноту и оригинальность его
воплощения, композиционную стройность и завершенность сочинения.
ЗАМЕЖНАЯ МОВА
Узровень практычнага валодання вучнямi замежнай мовай
ацэньваецца дыферэнцыравана па кожнаму вiду моўнай дзейнасцi ў
адпаведнасцi з прапануемымi крытэрыямi, якiя базiруюцца на
праграмных патрабаваннях да практычнага валодання аўдзiраваннем,
гаварэннем, чытаннем, пiсьмом i перакладам па класах.
У аснове крытэрыяў ацэнкi закладзены камунiкатыўны падыход,
г.зн. якасць выканання вучнямi камунiкатыўнай задачы.
Кантроль i ацэнка моўнай дзейнасцi вучняў ажыццяўляецца з
улiкам яе адпаведнасцi з асноўным i дадатковым крытэрыямi.
Гаварэнне
У маналагiчнай мове асноўнымi крытэрыямi з'яўляюцца:
1) адпаведнасць моўных дзеянняў вучня пастаўленай
камунiкатыўнай задачы i сiтуацыi зносiн;
2) звязнасць i паўната выказванняў;
3) суадносiны фраз, якiя выкладзены вучнем на аснове вучэбных
матэрыялаў i фраз, якiя ён пабудаваў самастойна;
4) колькасць фраз у выказваннi;
5) лексiчная i граматычная разнастайнасць мовы;
6) наяўнасць сродкаў камунiкатыўнай накiраванасцi да
слухаючага, ацэначных фраз i выказванне асабiстага меркавання.
Дадатковымi крытэрыямi з'яўляюцца граматычная, лексiчная i
фанетычная правiльнасць мовы *).
________________________________
*) Дадзеныя дадатковыя крытэрыi пры ацэнкцы навыкаў гаварэння
вучняў школ з паглыбленым навучаннем замежнай мовы ўлiчваюцца як
асноўныя крытэрыi.
Асноўнымi крытэрыямi ацэнкi дыялагiчнай мовы з'яўляюцца:
1) адпаведнасць моўных дзеянняў вучня камунiкатыўнай задачы i
сiтуацыi зносiн, а таксама тыпу ўзаемадзеяння памiж гаворачымi
(абмен iнфармацыяй, абмеркаванне i г. д.);
2) колькасць i разнастайнасць правiльна пабудаваных рэплiк;
3) уменне спантанна пабудаваць выказванне ў адпаведнасцi са
зменамi ў сiтуацыi i ў паводзiнах партнёра;
4) лексiчная i граматычная разнастайнасць рэплiк;
5) выкарыстанне сродкаў моўнага этыкету, кантакту,
узаемадзення.
Дадатковымi паказчыкамi з'яўляюцца граматычная, лексiчная i
фанетычная правiльнасць мовы *).
Асноўнымi крытэрыямi ацэнкi дыялагiчнай мовы з'яўляюцца:
1. адпаведнасць моўных дзеянняў вучня камунiкатыўнай задачы i
сiтуацыi зносiн, а таксама тыпу ўзаемадзеяння памiж гаворачымi
(абмен iнфармацыяй, абмеркаванне i г. д.);
2. колькасць i разнастайнасць правiльна пабудаваных рэплiк;
3. уменне спантанна пабудаваць выказванне ў адпаведнасцi са
зменамi ў сiтуацыi i ў паводзiнах партнёра;
4. лексiчная i граматычная разнастайнасць рэплiк;
5. выкарыстанне сродкаў моўнага этыкету, кантакта,
узаемадзеяння.
Дадатковымi паказчыкамi з'яўляюцца граматычная, лексiчная i
фанетычная правiльнасць мовы. *)
---------------------------------
*) Дадзеныя дадатковыя крытэрыi пры ацэнцы навыкаў гаварэння
вучняў школ з паглыбленым вывучэннем замежнай мовы ўлiчваюцца як
асноўныя крытэрыi.
Нормы ацэнкi гаварэння:
Адзнака "5" выстаўляецца пры выкананнi асноўных i дадатковых
крытэрыяў.
Адзнака "4" выстаўляецца пры парушэннi дадатковых крытэрыяў.
Адзнака "3" выстаўляецца ў тым выпадку, калi камунiкатыўная
задача вырашана, але дапушчаны адхiленнi ад асноўных i не выкананы
дадатковыя крытэрыi.
Адзнака "2" выстаўляецца ў тым выпадку, калi выказванне вучня
не адпавядае камунiкатыўнай задачы, i ён выказаў свае думкi з такiмi
адхiленнямi ад моўных норм, якiя не дазваляюць зразумець змест
сказанага.
Разуменне мовы на слых. Чытанне.
Крытэрыямi ацэнкi разумення мовы на слых i разумення пры
чытаннi (азнаямляльнае чытанне) з'яўляецца колькасць зразумелых
вучнем асноўных фактаў i ўстанаўленне сэнсавых сувязей памiж iмi.
Нормы ацэнкi разумення мовы на слых i азнаямляльнага чытання:
Адзнака "5" выстаўляецца пры разуменнi ўсiх асноўных фактаў i
сувязей памiж iмi **).
Адзнака "4" выстаўляецца пры разуменнi 75% асноўных фактаў **).
Адзнака "3" выстаўляецца пры разуменнi не меней палавiны
асноўных фактаў.
Адзнака "2" выстаўляецца ў тым выпадку, калi вучнi не зразумелi
змест праслуханага або прачытанага тэксту.
Крытэрыямi ацэнкi разумення мовы пры чытаннi (вывучаючае
чытанне) з'яўляецца паўната разумення асноўных фактаў i сэнсавых
сувязей памiж iмi, а таксама дэталей прачытанага тэксту.
Нормы ацэнкi вывучаючага чытання:
Адзнака "5" выстаўляецца пры поўным разуменнi ўсiх асноўных
фактаў i сэнсавых сувязей памiж iмi, а таксама ўсiх дэталей
прачытанага тэксту.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi вучань зразумеў усе асноўныя
факты i сэнсавыя сувязi памiж iмi, а таксама некаторыя дэталi.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi вучань зразумеў больш за
палавiну асноўных фактаў i сэнсавых сувязей памiж iмi.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi вучань зразумеў менш за палавiну
асноўных фактаў.
Праглядальнае чытанне ацэньваецца ў комплексе з iншымi вiдамi
чытання.
---------------------
*) Пры ацэнцы гэтых навыкаў у вучняў школ з паглыбленым
вывучэннем замежнай мовы адзнакi "5" i "4" выстаўляюцца пры
разуменнi ўсiх асноўных фактаў, дэталяў i сувязей памiж iмi.
Пiсьмо
Асноўнымi крытэрыямi ацэнкi пiсьмовых работ моўнага характару
з'яўляюцца:
1) адпаведнасць пiсьмовага выказвання камунiкатыўнай задачы;
2) звязнасць i паўната выказвання;
3) лексiчная i граматычная разнастайнасць мовы.
Да дадатковых крытэрыяў адносяцца арфаграфiчная i граматычная
правiльнасць мовы *). Пунктуацыйныя памылкi не бяруцца да ўвагi.
Нормы ацэнкi пiсьмовых работ моўнага характару:
Адзнака "5" выстаўляецца пры адпаведнасцi пiсьмовага выказвання
асноўным i дадатковым крытэрыям. Дапускаюцца 2-3 граматычныя i
арфаграфiчныя памылкi з разлiку на 1 старонку пiсьмовага тэксту.
Памылкi, якiя вучнi дапусцiлi на яшчэ не вывучаны матэрыял,
выпраўляюцца, але не ўлiчваюцца пры ацэнцы.
Адзнака "4" выстаўляецца пры адпаведнасцi пiсьмовага выказвання
асноўным крытэрыям. Дапушчальная колькасць арфаграфiчных i
граматычных памылак 5-6 на 1 старонку пiсьмовага тэксту.
Адзнака "3" выстаўляецца ў тым выпадку, калi камунiкатыўная
задача выканана i колькасць дапушчаных арфаграфiчных i граматычных
памылак не перашкаджае разуменню сэнсу выказвання.
Адзнака "2" выстаўляецца ў тым выпадку, калi пiсьмовае
выказванне не адпавядае камунiкатыўнай задачы i калi вучань выказаў
свае думкi з такiмi адхiленнямi ад норм вывучаемай замежнай мовы,
якiя не дазваляюць зразумець змест напiсанага.
Крытэрыем ацэнкi пiсьмовых работ трэнiровачнага характару
з'яўляецца iх адпаведнасць нормам вывучаемай замежнай мовы.
Пры выстаўленнi адзнакi ўлiчваюцца перш за ўсё памылкi, якiя
дапушчаны на адпрацоўваемы ў практыкаваннi моўны матэрыял.
Памылкi, якiя дапушчаны на яшчэ не вывучаны школьнiкамi моўны
матэрыял, i пунктуацыйныя памылкi выпраўляюцца, але пры ацэнцы не
ўлiчваюцца.
Нормы ацэнкi пiсьмовых работ трэнiровачнага характару.
Пры выстаўленнi адзнакi за пiсьмовыя работы дадзенага вiду
неабходна арыентавацца на нiжэй пададзеную таблiцу:
-----------------------
*) Пры ацэнцы навыкаў пiсьмовай мовы ў вучняў школ з
паглыбленым вывучэннем замежнай мовы дадзеныя дадатковыя крытэрыi
ўлiчваюцца як асноўныя крытэрыi.
-------T--------------------------------T--------------------------
Адзнака¦Дапушчальная колькасць ¦ Дапушчальная колькасць
¦памылак на вывучаемы матэрыял ¦ iншых памылак
-------+--------------------------------+--------------------------
"5" 1-2 1-2
"4" 2-3 2-3
"3" 3-4 3-4
"2" 5 i больш 5 i больш
Пераклад
Да асноўных крытэрыяў ацэнкi перакладу адносяцца:
1. паўната перакладу;
2. дакладнасць перадачы сэнсавага зместу (адсутнасць сэнсавых i
тэрмiналагiчных скажэнняў).
Дадатковым крытэрыем з'яўляецца правiльная перадача сродкамi
роднай мовы характэрных асаблiвасцей стылю тэксту, якi
пераводзiцца *).
---------------------
*) Дадзены дадатковы крытэрый пры ацэнцы навыкаў перакладу ў
вучняў школ з паглыбленым вывучэннем замежнай мовы ўлiчваецца як
асноўны крытэрый.
Нормы ацэнкi перакладу:
Адзнака "5" выстаўляецца пры адпаведнасцi перакладу асноўным i
дадатковым крытэрыям.
Адзнака "4" выстаўляецца пры захаваннi асноўных крытэрыяў.
Адзнака "3" выстаўляецца пры асобных нязначных адхiленнях ад
асноўных i незахаваннi дадатковых крытэрыяў.
Адзнака "2" выстаўляецца ў тым выпадку, калi асноўныя i
дадатковыя крытэрыi не захаваны.
МАТЭМАТЫКА
Настаўнiк, абапiраючыся на гэтыя нормы, ацэньвае веды i ўменнi
вучняў з улiкам iх iндывiдуальных асаблiвасцей.
1. Змест i аб'ём матэрыялу, якi падлягае праверцы, вызначаецца
праграмай па матэматыцы для сярэдняй школы. Пры праверцы засваення
гэтага матэрыялу трэба выяўляць паўнату, трываласць засваення
вучнямi тэорыi i ўмення прымяняць яе на практыцы ў знаёмых i
незнаёмых сiтуацыях.
2. Асноўнымi формамi праверкi ведаў i ўменняў вучняў па
матэматыцы ў сярэдняй школе з'яўляецца пiсьмовая кантрольная работа
i вуснае апытанне.
Пры ацэнцы пiсьмовых i вусных адказаў настаўнiк у першую чаргу
ўлiчвае паказаныя вучнямi веды i ўменнi. Адзнака залежыць таксама ад
наяўнасцi i характару хiбнасцей, дапушчаных вучнямi.
3. Сярод хiбнасцей вылучаюцца памылкi i недахопы.
Хiбнасць лiчыцца памылкай, калi яна сведчыць аб тым, што вучань
не авалодаў асноўнымi ведамi, уменнямi, названымi ў праграме.
Да недахопаў адносяцца хiбнасцi, якiя сведчаць аб недастаткова
трывалым засваеннi асноўных ведаў i ўменняў або аб адсутнасцi ведаў,
што лiчацца ў адпаведнасцi з праграмай асноўнымi, недахопамi таксама
лiчацца хiбнасцi, якiя не прывялi да скажэння сэнсу атрыманага
вучнем задання або спосабу яго выканання: неакуратны запiс,
неахайнае выкананне чарцяжа.
4. Заданнi для вуснага i пiсьмовага апытання вучняў складаюцца
з тэарэтычных пытанняў i задач.
Адказ на тэарэтычнае пытанне лiчыцца бездакорным, калi па
свайму зместу поўнасцю адпавядае пытанню, змяшчае ўсе неабходныя
тэарэтычныя факты i абгрунтаваныя вывады, а вуснае выкладанне i
пiсьмовы запiс адказу матэматычна пiсьменны i адрознiваецца
паслядоўнасцю i акуратнасцю.
Рашэнне задач лiчыцца бездакорным, калi правiльна выбраны
спосаб рашэння, само рашэнне суправаджаецца неабходнымi
тлумачэннямi, правiльна выкананы патрэбныя вылiчэннi i
пераўтварэннi, атрыманы правiльны адказ, паслядоўна i акуратна
запiсана рашэнне.
За адказ выстаўляецца адна з адзнак: "2" (нездавальняюча), "3"
(здавальняюча), "4" (добра), "5" (выдатна).
5. Настаўнiк можа павысiць адзнаку за арыгiнальны адказ на
пытанне або арыгiнальнае рашэнне задачы, якiя сведчаць аб высокiм
матэматычным развiццi вучня: за рашэнне складанай задачы або адказ
на больш складанае пытанне, прапанаваныя вучню дадаткова пасля
выканання iм якiх-небудзь iншых заданняў.
6. Падагульняючыя адзнакi (па тэме, за чвэрць, курс)
выстаўляюцца па стану ведаў у канцы этапу навучання з улiкам бягучых
адзнак.
АЦЭНКА ВУСНЫХ АДКАЗАЎ ВУЧНЯЎ
Адказ ацэньваецца адзнакай "5", калi вучань:
поўнасцю раскрыў змест матэрыялу ў аб'ёме, прадугледжаным
праграмай i падручнiкам;
выклаў матэрыял пiсьменнай мовай, дакладна выкарыстоўваючы
матэматычную тэрмiналогiю i сiмволiку, у пэўнай лагiчнай
паслядоўнасцi;
правiльна выканаў малюнкi, чарцяжы, графiкi, якiя
спадарожнiчаюць адказу;
паказаў уменне iлюстраваць тэорыю канкрэтнымi прыкладамi,
прымяняць яе ў новай сiтуацыi пры выкананнi практычнага задання;
прадэманстраваў засваенне раней вывучаных пытанняў,
сфармiраванасць i ўстойлiвасць уменняў i навыкаў, якiя
выкарыстоўваюцца пры адказе;
адказаў самастойна, без навадных пытанняў настаўнiка;
Магчымы адна-дзве недакладнасцi пры асвятленнi другарадных
пытанняў або ў вылiчэннях, якiя вучань лёгка выправiў па заўвазе
настаўнiка.
Адказ ацэньваецца адзнакай "4", калi задавальняе ў асноўным
запатрабаванням на адзнаку "5", але пры гэтым мае адзiн з недахопаў:
у выкладаннi дапушчаны невялiкiя недахопы, якiя не сказiлi
матэматычнага зместу адказу;
дапушчаны адзiн-два недахопы пры асвятленнi асноўнага зместу
адказу, выпраўленыя па заўвазе настаўнiка;
дапушчана памылка або больш за дзве хiбы пры асвятленнi
другарадных пытанняў або ў вылiчэннях, лёгка выпраўленых па заўвазе
настаўнiка.
Адзнака "3" ставiцца ў наступных выпадках:
няпоўна раскрыты змест матэрыялу (змест выкладзены
фрагментарна, не заўсёды паслядоўна), але паказана агульнае
разуменне пытання i прадэманстраваны ўменнi, дастатковыя для
далейшага засваення праграмнага матэрыялу (вызначаныя
"Патрабаваннямi да матэматычнай падрыхтоўкi вучняў" у праграме па
матэматыцы);
былi цяжкасцi або дапушчаны памылкi ў вызначэннi паняццяў,
выкарыстаннi матэматычнай тэрмiналогii, чарцяжоў, вылiчэнняў,
выпраўленыя пасля некалькiх навадных пытанняў настаўнiка;
вучань не справiўся з прымяненнем тэорыi ў новай сiтуацыi пры
выкананнi практычнага задання, але выканаў заданнi абавязковага
ўзроўню складанасцi па дадзенай тэме;
пры дастатковым веданнi тэарэтычнага матэрыялу выяўлена
недастатковая сфармiраванасць асноўных уменняў i навыкаў.
Адзнака "2" ставiцца ў наступных выпадках:
не раскрыты асноўны змест вучэбнага матэрыялу;
выяўлена няведанне або неразуменне вучнем большай або найбольш
важнай часткi вучэбнага матэрыялу;
дапушчаны памылкi ў вызначэннi паняццяў, пры выкарыстаннi
матэматычнай тэрмiналогii, у рысунках, чарцяжах або графiках, у
вылiчэннях, якiя не выпраўлены пасля некалькiх навадных пытанняў
настаўнiка.
АЦЭНКА ПIСЬМОВЫХ КАНТРОЛЬНЫХ РАБОТ ВУЧНЯЎ
Адзнака "5" выстаўляецца, калi:
работа выканана поўнасцю;
у лагiчных разважаннях i абгрунтаваннi рашэння няма недахопаў i
памылак;
у рашэннi няма матэматычных памылак (магчыма адна
недакладнасць, апiска, якая вiдавочна не з'яўляецца вынiкам
няведання або неразумення вучэбнага матэрыялу).
Адзнака "4" выстаўляецца ў наступных выпадках:
работа выканана поўнасцю, але абгрунтаваннi шляхоў рашэння
недастатковыя (калi ўменне абгрунтоўваць разважаннi не з'яўлялася
спецыяльным аб'ектам праверкi);
дапушчана адна памылка або два-тры недахопы ў вылiчэннях,
малюнках, чарцяжах або графiках (калi гэтыя вiды работ не з'яўляюцца
спецыяльным аб'ектам праверкi).
Адзнака "3" выстаўляецца, калi:
дапушчана больш за адну памылку або больш за два-тры недахопы ў
вылiчэннях, чарцяжах або графiках, але вучань валодае абавязковымi
ўменнямi па тэме, якую правяраюць.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi:
дапушчаны грунтоўныя памылкi, якiя паказалi, што вучань не
валодае абавязковымi ўменнямi па дадзенай тэме ў поўнай меры.
ФIЗIКА
Пры ацэньваннi адказаў вучняў улiчваюцца наступныя веды:
аб фiзiчных з'явах:
прыметы з'явы, па якiх яны выяўляюцца;
умовы, пры якiх працякае з'ява;
сувязь дадзенай з'явы з iншымi;
тлумачэнне з'явы на аснове навуковай тэорыi;
прыклады ўлiку i выкарыстання яе на практыцы.
аб фiзiчных доследах:
мэта, схема, умовы, пры якiх ажыццяўляўся дослед, ход i вынiкi
доследу;
аб фiзiчных паняццях, у тым лiку i аб фiзiчных велiчынях:
з'явы або ўласцiвасцi, якiя характарызуюцца дадзеным паняццем
(велiчынёй);
азначэнне паняцця (велiчынi);
формулы, якiя звязваюць дадзеную велiчыню з iншымi;
адзiнкi фiзiчнай велiчынi;
спосабы вымярэння велiчынi.
аб законах:
фармулёўка i матэматычны выраз закону;
доследы, якiя пацвярджаюць яго справядлiвасць;
прыклады ўлiку i прымянення на практыцы;
умовы прымянiмасцi (для старшых класаў).
аб фiзiчных тэорыях:
доследнае абгрунтаванне тэорыi;
асноўныя паняццi, палажэннi, законы, прынцыпы;
асноўныя вынiкi;
практычныя прымяненнi;
межы прымянiмасцi (для старшых класаў).
аб прыборах, механiзмах i машынах:
прызначэнне;
прынцып дзеяння i схема будовы;
прымяненне i правiлы карыстання прыборам.
Належыць улiчваць, што ў пэўных выпадках не ўсе патрабаваннi
могуць быць прад'яўлены вучням, напрыклад, веданне меж прымянiмасцi
законаў i тэорый, паколькi гэтыя межы не заўсёды разглядаюцца ў
курсе фiзiкi сярэдняй школы.
Ацэньванню падлягаюць ўменнi:
прымяняць паняццi, законы i тэорыi для тлумачэння прыроды i
тэхнiкi;
рашаць задачы на аснове вядомых законаў i формул;
карыстацца даведачнымi таблiцамi фiзiчных велiчынь.
Пры ацэньваннi лабараторных работ улiчваюцца ўменнi:
планаваць правядзенне доследу;
збiраць устаноўку па схеме;
карыстацца вымяральнымi прыборамi;
праводзiць назiраннi, здымаць паказаннi вымяральных прыбораў;
складаць таблiцы залежнасцi велiчынь i будаваць графiкi;
ацэньваць i вылiчваць хiбнасцi вымярэнняў (у старшых класах);
складаць кароткую справаздачу i рабiць вывады па выкананай
рабоце.
Належыць звяртаць увагу на авалоданне вучнямi правiльным
выкарыстаннем, вымаўленнем i напiсаннем фiзiчных тэрмiнаў, на
развiццё ўменняў звязна расказваць вывучаны матэрыял.
АЦЭНКА АДКАЗАЎ ВУЧНЯЎ
Адзнака "5" выстаўляецца ў тым выпадку, калi вучань:
выказвае правiльнае разуменне фiзiчнай сутнасцi разглядаемых
з'яў i заканамернасцей, законаў i тэорый, дае дакладнае азначэнне i
тлумачэнне асноўных паняццяў, законаў, тэорый, а таксама правiльнае
азначэнне фiзiчных велiчынь, iх адзiнак i спосабаў вымярэння;
правiльна выконвае чарцяжы, схемы i графiкi, звязаныя з
адказам;
будуе адказ па ўласнаму плану, суправаджае расказ новымi
прыкладамi, умее прымяняць веды ў новай сiтуацыi пры выкананнi
практычных заданняў;
можа ўстанавiць сувязь памiж вывучаемым i раней вывучаным
матэрыялам па курсу фiзiкi, а таксама з матэрыялам, засвоеным пры
вывучэннi iншых прадметаў.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi адказ задавальняе асноўным
патрабаванням да адказу на адзнаку "5", але вучань не выкарыстоўвае
новыя прыклады, не прымяняе веды ў новай сiтуацыi, не выкарыстоўвае
сувязi з раней вывучаным матэрыялам i матэрыялам, засвоеным пры
вывучэннi iншых прадметаў.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi большая частка адказу
задавальняе патрабаванням да адказу на адзнаку "4", але ёсць асобныя
прабелы, якiя не перашкаджаюць далейшаму засваенню праграмнага
матэрыялу; вучань умее прымяняць атрыманыя веды пры рашэннi простых
задач з выкарыстаннем гатовых формул, але адчувае цяжкасць пры
рашэннi задач, якiя патрабуюць пераўтварэння формул.
Адзнака "2" выстаўляецца ў тым выпадку, калi вучань не авалодаў
асноўнымi ведамi i ўменнямi ў суадносiнах з патрабаваннямi праграмы.
У пiсьмовых кантрольных работах улiчваецца таксама, якую частку
работы выканаў вучань.
АЦЭНКА ЛАБАРАТОРНЫХ РАБОТ
Адзнака "5" выстаўляецца ў тым выпадку, калi:
вучань выканаў работу ў поўным аб'ёме з захаваннем неабходнай
паслядоўнасцi правядзення доследаў i вымярэнняў;
самастойна i рацыянальна зманцiраваў неабходнае абсталяванне,
усе доследы правёў ва ўмовах i рэжымах, якiя забяспечваюць атрыманне
правiльных вынiкаў i вывадаў;
у справаздачы правiльна i акуратна выканаў усе запiсы, таблiцы,
малюнкi, чарцяжы, графiкi, вылiчэннi:
правiльна выканаў аналiз хiбнасцей (IХ-ХI класы).
Адзнака "4" выстаўляецца ў тым выпадку, калi былi выкананы
патрабаваннi да адзнакi "5", але вучань дапусцiў недахопы або
нягрубыя памылкi.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi вынiк выкананай часткi такi, што
дазваляе атрымаць правiльныя вывады, але ў ходзе правядзення доследу
i вымярэнняў былi дапушчаны памылкi.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi вынiкi не дазваляюць зрабiць
правiльных вывадаў, калi доследы, вымярэннi, вылiчэннi, назiраннi
праводзiлiся няправiльна.
АСТРАНОМIЯ
Галоўныя формы праверкi ведаў па астраномii - вусны адказ i
практычная работа з рухомай картай зорнага неба. Пiсьмовыя
кантрольныя работы могуць быць толькi адзiн раз у паўгоддзе. Можна
праводзiць самастойныя работы, разлiчаныя на 15-20 мiн., для
праверкi засваення вывучаемага матэрыялу. Такiя работы павiнны
ўключаць пытаннi, якiя не патрабуюць падрабязнага адказу, i задачы,
якiя прадугледжваюць нескладаныя вылiчэннi.
АЦЭНКА АДКАЗАЎ ВУЧНЯЎ
Адзнака "5" выстаўляецца, калi адказ поўны, самастойны,
правiльны, перададзены лiтаратурнай мовай у вызначанай лагiчнай
паслядоўнасцi. Вучань ведае асноўныя паняццi i ўмее iмi карыстацца
пры рашэннi задач.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi адказ задавальняе вышэйназваным
патрабаванням, але змяшчае недакладнасцi ў выкладаннi фактаў,
вызначэннi паняццяў, тлумачэннi ўзаемасувязей, вывадах i рашэннi
задач. Недакладнасцi лёгка выпраўляюцца пры адказе на дадатковыя
пытаннi.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi адказ у асноўным правiльны, але
дапушчаны недакладнасцi: вучань разумее вучэбны матэрыял, але
недастаткова поўна засвоiў паняццi або непаслядоўна тлумачыць
матэрыял; дапускае памылкi ў паказе аб'ектаў на зорнай карце,
рашэннi якасных i колькасных задач.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi адказ няправiльны, паказвае
няведанне паняццяў, неразуменне вывучаных заканамернасцей i
ўзаемасувязей, няўменне працаваць з падручнiкам, зорнай картай,
рашаць задачы.
ГIСТОРЫЯ
Пры ацэнцы ведаў вучняў рэкамендуецца ўлiчваць iх
iндывiдуальныя асаблiвасцi, дыферэнцыраваны падыход да навучання,
праверкi ведаў i ўменняў.
У разгорнутых i кароткiх вусных адказах вучняў на пытаннi, у iх
паведамленнях, дакладах, рэфератах, а таксама пiсьмовых адказах
ацэньваюцца веды i ўменнi школьнiкаў па чатырохбальнай сiстэме. Пры
гэтым ўлiчваюцца: глыбiня ведаў (апора на тэарэтычныя палажэннi
гiстарычнай навукi); паўната ведаў i валоданне неабходнымi ўменнямi
(у аб'ўме праграмы); усвядомленасць i самастойнасць выкарыстання
ведаў i спосабаў вучэбнай дзейнасцi, лагiчнасць выкладання
матэрыялу, якая ўключае абагульненне, супастаўленне, параўнанне,
аналiз, абгрунтаванне сваёй думкi, вывады (у адпаведнасцi з
зададзеным пытаннем), граматнасць маўлення.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi матэрыял засвоены ў поўным
аб'ёме, выкладзены лагiчна, без iстотных памылак, не патрабуе
дадатковых пытанняў, вывады абапiраюцца на тэарэтычныя веды (IХ-ХI
класы); доказныя; прымяняюцца ўменнi, якiя неабходны для адказу;
мова добрая. Такая ж адзнака ставiцца за кароткi дакладны адказ на
асаблiва складанае пытанне або за падрабязнае выпраўленне i
дапаўненне адказу другога вучня.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi ў засваеннi матэрыялу дапушчаны
нязначныя прабелы i памылкi, выкладанне недастаткова
сiстэматызаванае i паслядоўнае, вывады доказныя, але ўтрымлiваюць
асобныя недакладнасцi, прымяняюцца не ўсе патрабуемыя тэарэтычныя
веды i ўменнi.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi ў засваеннi матэрыяла маюцца
значныя прабелы; выкладанне недастаткова самастойнае,
несiстэматызаванае, утрымлiвае значныя памылкi, у тым лiку ў
вывадах, слабая аргументацыя, уменнi не праяўлены, мова бедная.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi галоўны змест матэрыялу не
раскрыты, у выкладаннi пытання ўтрымлiваюцца грубыя памылкi, уменнi
не праяўлены.
КУРС "ЧАЛАВЕК I ГРАМАДСТВА"
Зыходзячы з мэты курса "Чалавек i грамадства" i iндывiдуальных
асаблiвасцей вучняў, у вусных адказах, паведамленнях, дакладах,
рэфератах i пiсьмовых адказах неабходна ўлiчваць:
- глыбiню i ўсвядомленасць засваення тэарэтычнага матэрыялу,
паўнату раскрыцця i заканамернасцей, дакладнае выкарыстанне
адпаведнай тэрмiналогii;
- лагiчнасць, доказнасць у выкладаннi матэрыялу, уменне
абагульняць, супастаўляць, параўноваць, абгрунтоўваць сваю думку i
рабiць вывады на аснове розных крынiц ведаў у адпаведнасцi з
зададзеным пытаннем;
- самастойнасць выкарыстання ведаў, граматнасць маўлення.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi матэрыял засвоены ў поўным
аб'ёме, выкладзены лагiчна, правiльна раскрыты змест паняццяў,
выкарыстаны розныя крынiцы ведаў, вывады доказныя, граматнае
маўленне.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi матэрыял засвоены ў адпаведнасцi
з патрабаваннямi, ён поўны, правiльны, але выкладзены недастакова
сiстэматызавана i паслядоўна, ёсць нязначныя недакладнасцi, якiя
лёгка выпраўляюцца дадатковымi пытаннямi настаўнiк, граматнае
маўленне.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi ў засваеннi матэрыялу маюцца
значныя прабелы, недакладна вызначаны паняццi, непаслядоўна
выкладзены матэрыял, дапушчаны памылкi, у тым лiку i ў вывадах.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi галоўны змест матэрыялу не
раскрыты, дапушчаны iстотныя памылкi, не даюцца адказы на дапаможныя
пытаннi настаўнiка.
ГЕАГРАФIЯ
Зыходзячы з мэты навучання i iндывiдуальных асаблiвасцей
вучняў, у вусных адказах, паведамленнях, дакладах, рэфератах i
пiсьмовых адказах неабходна ўлiчваць:
- глыбiню i ўсвядомленасць засваення матэрыялу, паўнату
раскрыцця паняццяў i заканамернасцей, дакладнасць выкарыстання
геаграфiчнай тэрмiналогii;
- самастойнасць выкарыстання ведаў;
- лагiчнасць, доказнасць у выкладаннi матэрыялу;
- моўную граматнасць;
- ступень сфармiраванасцi iнтэлектуальных, агульнанавуковых i
спецыфiчных уменняў.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi матэрыял засвоены ў поўным
аб'ёме, выкладзены лагiчна;
- правiльна раскрыты змест паняццяў i заканамернасцей,
геаграфiчных узаемасувязей;
- правiльна выкарыстаны карты i iншыя крынiцы ведаў;
- адказ самастойны, з апорай на засвоеныя раней веды.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi матэрыял засвоены ў адпаведнасцi
з названымi патрабаваннямi, ён поўны, правiльны, але выкладзены
недастаткова сiстэматызавана i паслядоўна, ёсць недакладнасцi, якiя
лёгка выпраўляюцца дадатковымi пытаннямi настаўнiка.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi ў засваеннi матэрыялу маюцца
прабелы:
- недакладна вызначаны паняццi i заканамернасцi;
- непаслядоўна выкладзены матэрыял;
- дапушчаны памылкi ў выкарыстаннi карт.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi матэрыял не засвоены.
- не раскрыты асноўны змест, не даюцца адказы на дапаможныя
пытаннi, дапускаюцца грубыя памылкi ў вызначэннi паняццяў;
- няўменне працаваць з картай.
Ацэнка ўменняў працаваць з картай i iншымi крынiцамi
геаграфiчных ведаў.
Адзнака "5" выстаўляецца пры правiльным i поўным адборы крынiц
ведаў, рацыянальным iх выкарыстаннi ў адпаведнай паслядоўнасцi;
- лагiчным апiсаннi або характарыстыцы геаграфiчных тэрыторый i
аб'ектаў;
- самастойным выкананнi работы i фармуляваннi вывадаў на аснове
практычнай дзейнасцi;
- адпаведным афармленнi вынiкаў работы.
Адзнака "4" выстаўляецца пры правiльным i поўным адборы крынiц
ведаў;
- дапускаюцца недакладнасцi у выкарыстаннi карт i iншых крынiц
ведаў, у афармленнi вынiкаў работы.
Адзнака "3" выстаўляецца, у асноўным, пры правiльным
выкарыстаннi крынiц ведаў;
- дапускаюцца недакладнасцi ў выкарыстаннi карт i iншых крынiц
ведаў, у фармуляваннi вывадаў i афармленнi вынiкаў.
Адзнака "2" выстаўляецца пры няўменнi адбiраць i выкарыстоўваць
асноўныя крынiцы ведаў;
- дапускаюцца значныя памылкi ў выкананнi задання i афармленнi
вынiкаў.
Ацэнка ўменняў праводзiць назiраннi ў прыродзе i на
вытворчасцi.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi правiльна, па плану праведзена
назiранне;
- дакладнае адлюстраванее асаблiвасцей аб'екта або з'явы ў
апiсаннях, замалёўках, дыяграмах, схемах;
- правiльная фармулёўка вывадаў;
- адпаведнае аформленне назiранняў.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi правiльна, па плану праведзена
назiранне;
- дапушчаны недакладнасцi ў адлюстраваннi аб'екта або з'явы;
- ёсць нязначныя недакладнасцi ў фармуляваннi вывадаў;
- выяўлены недахопы ў афармленнi назiранняў.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi дапушчаны значныя недакладнасцi
ў правядзеннi назiранняў па плану;
- не выдзелены ўсе асаблiвасцi аб'ектаў i з'яў;
- няпоўна сфармуляваны вывады;
- маюцца значныя недахопы ў афармленнi назiранняў.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi няправiльна выканана заданне,
няма вывадаў на аснове назiранняў.
БIЯЛОГIЯ
1. Ацэнка ведаў вучняў.
Зыходзячы з пастаўленай мэты i ўзроставых магчымасцей вучняў,
неабходна ўлiчваць:
правiльнасць i ўсвядомленасць выкладання зместу, паўнату
раскрыцця паняццяў, дакладнасць ужывання навуковых тэрмiнаў;
ступень сфармiраванасцi iнтэлектуальных i агульнавучэбных
уменняў;
самастойнасць адказу;
граматнае маўленне i лагiчную паслядоўнасць адказу.
Адзнака "5":
поўна раскрыты змест матэрыялу ў аб'ёме праграмы;
дакладна i правiльна дадзены азначэннi i раскрыты змест
паняццяў;
правiльна выкарыстаны навуковыя тэрмiны;
для доказу выкарыстаны розныя ўменнi, вывады з назiранняў i
доследаў;
адказ самастойны, выкарыстаны раней набытыя веды.
Адзнака "4":
раскрыты асноўны змест матэрыялу;
у асноўным правiльна дадзены азначэннi паняццяў i выкарыстаны
навуковыя тэрмiны;
адказ самастойны;
азначэннi паняццяў няпоўныя, дапушчаны нязначныя парушэннi
паслядоўнасцi выкладання, невялiкiя недакладнасцi пры выкарыстаннi
навуковых тэрмiнаў або ў вывадах i абагульненнях з назiранняў i
доследаў.
Адзнака "3":
засвоены асноўны змест вучэбнага матэрыялу, але выкладзены
фрагментарна, не заўсёды паслядоўна;
азначэннi паняццяў недастаткова дакладныя;
не выкарыстаны ў якасцi доказу вывады i абагульненнi з
назiранняў i доследаў або дапушчаны памылкi пры iх выкладаннi;
дапушчаны памылкi i недакладнасцi ў выкарыстаннi навуковай
тэрмiналогii, азначэннi паняццяў.
Адзнака "2":
асноўны змест вучэбнага матэрыялу не раскрыты;
не дадзены адказы на дапаможныя пытаннi настаўнiка;
дапушчаны грубыя памылкi ў азначэннi паняццяў, пры выкарыстаннi
тэрмiналогii.
II. АЦЭНКА ПРАКТЫЧНЫХ УМЕННЯЎ ВУЧНЯЎ
1. Ацэнка ўменняў ставiць доследы
Настаўнiк павiнен улiчваць:
правiльнасць вызначэння мэты доследу;
самастойнасць падбору абсталявання i аб'ектаў;
паслядоўнасць у выкананнi работы па закладцы доследу;
лагiчнасць i пiсьменнасць у апiсаннi назiранняў, у фармулёўцы
вывадаў з доследу.
Адзнака "5":
правiльна вызначана мэта доследу;
самастойна i паслядоўна праведзены падбор абсталявання i
аб'ектаў, а таксама работа па закладцы доследу;
навукова граматна, лагiчна апiсаны назiраннi i сфармуляваны
вывады з доследу.
Адзнака "4":
правiльна вызначана мэта доследу;
самастойна праведзена работа па падборы абсталявання, аб'ектаў;
пры закладцы доследу дапускаюцца 1-2 памылкi;
у агульным граматна i лагiчна апiсаны назiраннi i сфармуляваны
асноўныя вывады з доследу;
у апiсаннi назiранняў з доследу дапушчаны недакладнасцi, вывады
няпоўныя.
Адзнака "3":
правiльна вызначана мэта доследу;
падбор абсталявання i аб'ектаў, а таксама работы па закладцы
доследу праведзены пры дапамозе настаўнiка;
дапушчаны недакладнасцi i памылкi пры закладцы доследу,
апiсаннi назiранняў, фармуляваннi вывадаў.
Адзнака "2":
не вызначана самастойна мэта доследу;
не падрыхтавана патрэбнае абсталяванне;
дапушчаны iстотныя памылкi пры закладцы i афармленнi доследу.
2. Ацэнка ўменняў праводзiць назiраннi
Настаўнiк павiнен улiчваць:
правiльнасць правядзення назiранняў па заданнi;
уменне вылучаць iстотныя рысы ў назiраемага аб'екта (працэсу);
лагiчнасць i навуковую пiсьменнасць у афармленнi вынiкаў
назiранняў i ў вывадах.
Адзнака "5":
правiльна па заданнi настаўнiка праведзена назiранне;
вылучаны iстотныя адзнакi ў назiраемага аб'екта (працэсу);
лагiчна, навукова пiсьменна аформлены вiнiкi назiранняў i
вывады.
Адзнака "4":
правiльна па заданнi настаўнiка праведзена назiранне;
пры вылучэннi iстотных прымет у назiраемага аб'екта (працэсу)
названы другарадныя;
дапушчана неахайнасць у афармленнi назiранняў i вывадаў.
Адзнака "3":
дапушчаны недакладнасцi i 1-2 памылкi ў правядзеннi назiранняў
па заданнi настаўнiка;
пры вылучэннi iстотных прымет у назiраемага аб'екта (працэсу)
вылучаны толькi некаторыя;
дапушчаны памылкi (1-2) у афармленнi назiранняў i вывадаў.
Адзнака "2":
дапушчаны памылкi (3-4) у правядзеннi назiранняў па заданнi
настаўнiка;
няправiльна вылучаны прыметы ў назiраемага аб'екта (працэсу);
дапушчаны памылкi (3-4) у афармленнi назiранняў i вывадаў.
ХIМIЯ
Вынiкi навучання хiмii павiнны адпавядаць агульным задачам
прадмета i патрабаванням да яго засваення.
Пры ацэнцы ўлiчваюцца наступныя якасныя паказчыкi адказаў:
глыбiня (адпаведнасць вывучаным тэарэтычным абагульненням);
усвядомленасць (адпаведнасць патрабуемым у праграме ўменням
прымяняць атрыманую iнфармацыю);
паўната (адпаведнасць аб'ёму праграмы).
Пры ацэнцы ўлiчваюцца колькасць i характар памылак (iстотныя
або неiстотныя).
Iстотныя памылкi звязаны з недастатковай глыбiнёй i
ўсвядомленасцю адказу (напрыклад, вучань няправiльна назваў асноўныя
прыметы паняццяў, з'яў, характэрныя ўласцiвасцi рэчываў, сфармуляваў
закон, правiла i iнш. або вучань не змог прымянiць тэарэтычн я веды
для тлумачэння i прадказання з'яў, устанаўлення прычынна-вынiковых
сувязей, параўнання i класiфiкацыi з'яў i да т. п).
Неiстотныя памылкi вызначаюцца непаўнатой адказу (напрыклад,
упушчаны з-пад увагi якi-небудзь нехарактэрны факт пры апiсаннi
рэчыва, працэсу). Да iх можна аднесцi агаворкi, апiскi, дапушчаныя
па няўважлiвасцi (напрыклад, на два i больш ураўненнi рэакцый у
поўным iонным выглядзе дапушчана адна памылка ў абазначэннi зараду
iона).
Вынiкi навучання правяраюцца ў працэсе вусных i пiсьмовых
адказаў вучняў, а таксама пры выкананнi iмi хiмiчнага эксперыменту.
Ацэнка вуснага адказу
Адзнака "5":
адказ поўны i правiльны, выкладзены на падставе вывучаных
тэорый;
матэрыял выкладзены ў пэўнай лагiчнай паслядоўнасцi,
лiтаратурнай мовай;
адказ самастойны.
Адзнака "4":
адказ поўны i правiльны на падставе вывучаных тэорый;
матэрыял выкладзены ў пэўнай лагiчнай паслядоўнасцi, пры гэтым
дапушчаны дзве-тры неiстотныя памылкi, выпраўленыя па патрабаваннi
настаўнiка.
Адзнака "3":
адказ поўны, але пры гэтым дапушчана iстотная памылка або адказ
няпоўны, нязвязны.
Адзнака "2":
пры адказе выяўлена неразуменне вучнямi асноўнага зместу
вучэбнага матэрыялу або дапушчаны iстотныя памылкi, якiя вучань не
можа выправiць пры навадных пытаннях наст аўнiка.
Ацэнка эксперыментальных уменняў
Адзнака ставiцца на падставе назiрання за вучнямi i пiсьмовай
справаздачы за работу.
Адзнака "5":
работа выканана цалкам, правiльна; зроблены правiльныя
назiраннi i вывады;
эксперымент ажыццёўлены па плану, з улiкам тэхнiкi бяспекi i
правiлаў работы з рэчывамi i абсталяваннем;
праяўлены арганiзацыйна-працоўныя ўменнi (падтрымлiваецца
чыстата рабочага месца i парадак на стале, эканомна выкарыстоўваюцца
рэактывы).
Адзнака "4":
работа выканана правiльна, зроблены правiльныя назiраннi i
вывады, пры гэтым эксперымент праведзены не цалкам або дапушчаны
неiстотныя памылкi ў рабоце з рэчывамi i абсталяваннем.
Адзнака "3":
работа выканана правiльна не менш чым напалавiну або дапушчана
iстотная памылка ў ходзе эксперыменту, у тлумачэннi, у афармленнi
работы, у захаваннi правiлаў тэхнiкi бяспекi пры рабоце з рэчывамi i
абсталяваннем, якая выпраўляецца па патрабаваннi настаўнiка.
Адзнака "2":
дапушчаны дзве (i больш) iстотныя памылкi (у ходзе
эксперыменту, у тлумачэннi, у афармленнi работы, у выкананнi
правiлаў бяспекi, пры рабоце з рэчывамi i абсталяваннем), якiя
вучань не можа выправiць нават па патрабаваннi настаўнiка.
Ацэнка ўменняў рашаць эксперыментальныя задачы
Адзнака "5":
план рашэння складзены правiльна;
правiльна ажыццёўлены падбор хiмiчных рэактываў i абсталявання;
дадзена поўнае тлумачэнне i зроблены вывады.
Адзнака "4":
план рашэння складзены правiльна;
правiльна ажыццёўлены падбор хiмiчных рэактываў i абсталявання,
пры гэтым дапушчана не больш за дзве неiстотныя памылкi (у
тлумачэннi i вывадах).
Адзнака "3":
план рашэння складзены правiльна;
правiльна ажыццёўлены падбор хiмiчных рэактываў i абсталявання,
але дапушчана iстотная памылка ў тлумачэннi i вывадах.
Адзнака "2":
дапушчаны дзве (i больш) памылкi ў плане рашэння, у падборы
хiмiчных рэактываў i абсталявання, у тлумачэннi i вывадах.
Ацэнка ўмення рашаць разлiковыя задачы
Адзнака "5":
у лагiчным разважаннi i ў рашэннi няма памылак, задача рэшана
рацыянальным спосабам.
Адзнака "4":
у лагiчным разважаннi i ў рашэннi няма iстотных памылак, але
задача рашана нерацыянальным спосабам або дапушчана не больш за дзве
неiстотныя памылкi.
Адзнака "3":
у лагiчным разважаннi няма iстотных памылак, але дапускаецца
iстотная памылка ў матэматычных разлiках.
Адзнака "2":
ёсць iстотныя памылкi ў лагiчнам разважаннi i ў рашэннi.
Ацэнка пiсьмовых кантрольных работ
Адзнака "5":
адказ поўны i правiльны, на аснове вывучаных тэорый, пры гэтым
магчыма неiстотная памылка.
Адзнака "4":
адказ няпоўны або дапушчаны не больш за дзве неiстотныя
памылкi.
Адзнака "3":
работа выканана не менш чым напалавiну, дапушчана адна iстотная
памылка i пры гэтым дзве-тры неiстотныя.
Адзнака "2":
работа выканана менш чым напалавiну або мае некалькi iстотных
памылак.
Пры ацэнцы выканання пiсьмовай кантрольнай работы неабходна
ўлiчваць патрабаваннi адзiнага арфаграфiчнага рэжыму.
Адзнака за вынiковую кантрольную работу ўплывае на папярэднiя
пры выстаўленнi адзнакi за чвэрць, паўгоддзе, год.
ЧАРЧЭННЕ
I. Пры вуснай праверцы ведаў
Адзнака "5" выстаўляецца, калi вучань:
а) валодае праграмным матэрыялам, выразна ўяўляе форму
прадметаў па iх вiдарысах i цвёрда ведае вывучаныя правiлы i
ўмоўнасцi вiдарысаў i абазначэнняў;
б) дае выразны i правiльны адказ, якi выяўляе разуменне i
ўсведамленне вучэбнага матэрыялу i характарызуе трывалыя веды,
выкладае матэрыял у лагiчнай паслядоўнасцi з выкарыстаннем прынятай
у курсе чарчэння тэрмiналогii;
в) памылак не робiць, але дапускае агаворкi з-за няўважлiвасцi
пры чытаннi чарцяжоў, лёгка iх выпраўляе па патрабаваннi настаўнiка.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi вучань:
а) валодае праграмным матэрыялам, але чарцяжы чытае з
невялiкiмi цяжкасцямi з-за яшчэ недастаткова развiтога прасторавага
ўяўлення; ведае правiлы i ўмоўнасцi вiдарысаў i абазначэнняў;
б) дае правiльны адказ у пэўнай лагiчнай паслядоўнасцi;
в) пры чытаннi чарцяжоў дапускае некаторую няпоўнасць адказу i
нязначныя памылкi, выпраўленне якiх робiць з некаторай дапамогай
настаўнiка.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi вучань:
а) асноўны праграмны матэрыял ведае няцвёрда, але большасць
вывучаных умоўнасцей вiдарысаў i абазначэнняў засвоiў;
б) адказ дае няпоўны, пабудаваны нязвязна, але выяўляе агульнае
разуменне пытанняў;
в) чарцяжы чытае няўпэўнена, патрабуе пастаяннай дапамогi
настаўнiка (навадныя пытаннi) i частковага прымянення сродкаў
нагляднасцi.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi вучань:
а) выказвае няведанне або неразуменне большай цi найбольш
важнай часткi вучэбнага матэрыялу;
б) адказы будуе нязвязна, дапускае iстотныя памылкi, якiя не
можа выправiць нават з дапамогай настаўнiка.
II. Пры праверцы выканання графiчных практычных работ (праверцы
ўменняў)
Адзнака "5" выстаўляецца, калi вучань:
а) самастойна, старанна i своечасова выконвае графiчныя i
практычныя работы i акуратна вядзе сшытак; чарцяжы чытае свабодна;
б) пры неабходнасцi ўмела карыстаецца даведачнымi матэрыяламi;
в) памылак у вiдарысах не робiць, але дапускае нязначныя
недакладнасцi i апiскi.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi вучань:
а) чарцяжы чытае i выконвае самастойна, але з невялiкiмi
цяжкасцямi i параўнальна акуратна вядзе сшытак;
б) даведачнымi матэрыяламi карыстаецца, але арыентуецца ў iх з
цяжкасцю;
в) пры выкананнi чарцяжоў i практычных работ дапускае нязначныя
памылкi, выпраўляе iх пасля заўваг настаўнiка i лiквiдуе самастойна
без дадатковых тлумачэнняў.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi вучань:
а) чарцяжы выконвае i чытае няўпэўнена, але прытрымлiваецца
асноўных правiлаў афармлення; абавязковыя работы, прадугледжаныя
праграмай, выконвае несвоечасова; сшытак вядзе нядбайна;
б) у працэсе графiчнай дзейнасцi дапускае iстотныя памылкi,
якiя выпраўляе з дапамогай настаўнiка.
Адзнака "2" выстаўляецца, калi вучань:
а) не выконвае абавязковыя графiчныя i практычныя работы, не
вядзе сшытак;
б) чарцяжы чытае i выконвае толькi з дапамогай настаўнiка i
сiстэматычна дапускае iстотныя памылкi.
ВЫЯЎЛЕНЧАЕ МАСТАЦТВА I МАСТАЦКАЯ ПРАЦА
Пры выстаўленнi адзнакi па выяўленчым мастацтве настаўнiку
трэба ўлiчваць аб'ём ведаў i ўменняў, ступень самастойнасцi вучняў,
уменне прымяняць тэарэтычныя веды пры выкананнi практычных заданняў,
ступень стараннасцi вучняў, iх iндывiдуальныя асаблiвасцi.
Ацэньваюцца вусны адказ i практычная работа вучняў асобна.
Спецыфiка прадмета, яго месца i роля ў навучальна-выхаваўчым
працэсе ў школе не дапускаюць адзнакi "2".
Адзнакай "3" у пачатковых класах неабходна карыстацца вельмi
асцярожна - таму, што нелюбоў да ўрокаў выяўленчага мастацтва можа
перайсцi ў вучняў да непрыняцця наогул мастацтва.
1. Ацэнка вуснага адказу вучняў на практычных
занятках i на ўроках успрымання рэчаiснасцi
i мастацтва
Пры ацэнцы вуснага адказу прымаецца пад увагу: паўната адказу,
выкарыстанне ў адказе тэрмiнаў i паняццяў; самастойнасць адказу,
уменне прывесцi новыя прыклады; вобразнасць i выразнасць мовы.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi вучань даў поўны адказ; у адказе
свядома выкарыстаны тэрмiны i паняццi выяўленчага мастацтва,
прадугледжаныя праграмай; выяўлены самастойнасць меркаванняў i
ацэнкi; уменне прывесцi новыя прыклады без навадных пытанняў
настаўнiка; мова вобразная i выразная.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi адказ вучня ў асноўным
правiльны, аднак не раскрыты асобныя моманты абмяркоўваемага
пытання; не заўсёды ўпэўнена ён валодае тэрмiнамi i паняццямi;
прыклады прыводзiць з дапамогай настаўнiка; недастаткова выразная i
вобразная мова.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi ў адказе вучня прапушчаны
iстотны бок абмяркоўваемай з'явы, неабходна дапамога настаўнiка;
вучань недакладна разумее сэнс i значэнне тэрмiнаў i паняццяў, i яны
недастаткова выкарыстоўваюцца ў адказе; адказ абмяжоўваецца
завучанымi прыкладамi, перанос ведаў на iншыя з'явы не
выкарыстоўваецца; адказ малавыразны, мова бедная.
2. Ацэнка практычнай работы вучня
Пры ацэнцы практычнай работы прымаецца пад увагу: выкананне
вучэбнай задачы ўрока: мастацкая выразнасць работы з пункту
гледжання, зместу i "выставачных" патрабаванняў (цi можна змясцiць
работу на стэнд бягучых заданняў або паказаць у класе як прыклад
выканання дадзенага задання); валоданне тэхнiчнымi навыкамi.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi вучнем поўнасцю выканана
вучэбная задача ўрока; умела выкарыстаны мастацкiя сродкi для
выразнага вырашэння тэмы i вобраза: выяўлена правiльнае валоданне
тэхнiкай i культурай работы з мастацкiмi матэрыяламi; праяўлена
пэўная ступень творчасцi, арыгiнальнасцi.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi вучэбныя задачы ўрока вучнем у
асноўным выкананы, але недастаткова выразныя асобныя бакi мастацкага
рашэння тэмы i вобраза; ён у асноўным упэўнена валодае тэхнiкай i
культурай работы з мастацкiмi матэрыяламi.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi асноўная вучэбная задача вучнем
выканана пры iстотнай дапамозе настаўнiка; мастацкi вобраз i рашэнне
тэмы малавыразныя; у яго слабыя навыкi работы з мастацкiмi
матэрыяламi.
МУЗЫКА I СПЕВЫ
Вучэбная праграма па музыцы i спевах разам з засваеннем тэм,
якiя ўяўляюць сабой паслядоўную сiстэму развiцця музычнага мыслення
вучняў, прадугледжвае засваенне розных вiдаў практычнай дзейнасцi:
спевы, слуханне, iгру на дзiцячых музычных iнструментах, рух.
Адзнака ведаў павiнна быць адзiнай. На падставе бягучай
праверкi выводзiцца падагульняючая адзнака за чвэрць i за год.
Рэкамендуецца, каб адзнака была стымулюючай, падтрымлiваючай
цiкавасць вучняў да музычнага мастацтва.
Адзнака "5" выстаўляецца, калi вучань глыбока адчувае i разумее
асноўную тэму, умее ўважлiва слухаць музыку, разважаць аб музычным
творы, рабiць элементарны музычны аналiз твораў (жанр, форма, сродкi
музычнай выразнасцi, iнтанацыi).
Практычная дзейнасць. Спявае чыста, рытмiчна, дакладна,
выразна, ведае словы песнi; музiцыруе на дзiцячых музычных
iнструментах, выконвае рухi ў характары музыкi; дае правiльную
характарыстыку якасцi свайго выканання i, калi ёсць асобныя
недакладнасцi, можа лiквiдаваць iх пры паўторным выкананнi.
Адзнака "4" выстаўляецца, калi вучань зразумеў асноўную тэму,
дае правiльную, але няпоўную характарыстыку зместу музычнага твора,
дапускае 2-3 памылкi пры музычным аналiзе.
Практычная дзейнасць. Спявае ў асноўным чыста, рытмiчна,
дакладна, але недастаткова выразна, ведае словы песнi, iграе на
дзiцячых музычных iнструментах, выконвае рухi ў характары музыкi;
дае правiльную характарыстыку свайго выканання, адзначае недахопы,
але поўнасцю лiквiдаваць iх пры паўторным выкананнi не можа.
Адзнака "3" выстаўляецца, калi адказ правiльны, але няпоўны;
дапушчальныя навадныя пытаннi настаўнiка.
Практычная дзейнасць. Вучань спявае няўпэўнена, невыразна,
фальшыва, дапускае рытмiчныя недакладнасцi пры спяваннi i iгры на
дзiцячых музычных iнструментах; пры аналiзе свайго выканання
недахопы адзначае, але выправiць iх не можа.
Спецыфiка прадмета, яго месца i роля ў навучальна-выхаваўчым
працэсе ў школе не дапускаюць адзнакi "2".
Адзнакай "3" у пачатковых класах неабходна карыстацца вельмi
асцярожна, таму што нелюбоў да ўрокаў музыкi можа перайсцi ў вучняў
да непрыняцця наогул музычнага мастацтва.
ФIЗIЧНАЯ КУЛЬТУРА
Кантроль i ацэнка ведаў, уменняў i навыкаў, а таксама ўзроўню
развiцця фiзiчных якасцей у вучняў - адна з важных частак
навучальна-выхаваўчага працэсу на ўроках фiзiчнага выхавання. Гэта -
педагагiчнае звяно зваротнай сувязi настаўнiка з вучнямi. Такая
сувязь дазваляе педагогу ажыццяўляць аналiз якасцi выкладання i
якасцi засваення вучнямi праграмнага матэрыялу.
Выстаўляючы тую або iншую адзнаку, кожны настаўнiк мяркуе аб
далейшым росце вучня. Педагагiчныя веды, вопыт i iнтуiцыя, пачуццё
адказнасцi, прафесiянальная этыка i вера ў магчымае развiццё кожнага
дзiцяцi дапамагаюць настаўнiку ў большасцi выпадкаў прымаць
правiльнае рашэнне. Але цi будзе пры гэтым дасягнуты станоўчы эфект,
адказаць з поўнай упэўненасцю нiколi немагчыма.
Аб'ектыўная i сiстэматычная ацэнка працы заклiкана станоўча
ўплываць на развiццё разумовых i рухальных здольнасцей школьнiкаў,
актывiзаваць фармiраванне iх маральна-валявых якасцей. Ступень
адпаведнасцi ацэнкi iх сапраўднай працы - гэта важны рычаг
ў фармiраваннi асобы вучня.
У працэсе авалодання новымi рухамi кожны школьнiк праходзiць
пэўныя этапы навучання, калi фармiруюцца яго веды, рухальныя i
арганiзатарскiя навыкi, выхоўваюцца маральна-валявыя рысы асобы,
развiваюцца рухальныя якасцi. Таму кантроль i ацэнка ведаў, уменняў
i навыкаў вучняў павiнны ажыццяўляцца на працягу ўсяго ўрока.
Адзнака паспяховасцi па прадмету "Фiзiчнае выхаванне"
вызначаецца па ступенi засваення ўжо вывучанага вучэбнага матэрыялу.
Крытэрыямi ацэнкi з'яўляюцца адзiныя патрабаваннi, якiя аб'ектыўна
адлюстроўваюць iндывiдуальны ўзровень ведаў, уменняў, навыкаў, а
таксама развiцця рухальных якасцей вучняў на вызначаным этапе
навучання. Крытэрыi ацэнкi заўсёды павiнны быць зразумелымi i
даступнымi дзецям.
Настаўнiк можа ацэньваць у вучняў бягучымi адзнакамi на ўроках
фiзiчнага выхавання:
- асновы ведаў: а) агульныя тэарэтычныя веды аб сацыяльнай
сутнасцi, медыка-бiялагiчных асновах i гiсторыi фiзкультуры i
спорту; б) тэарэтычныя веды па асноўных вiдах рухаў, методыка
арганiзацыi заняткаў i навучання фiзiчным практыкаванням, правiлы
спартыўных, рухомых i народных гульняў, спаборнiцтваў i забеспячэння
бяспекi фiзкультурных заняткаў; в) тэарэтычныя веды аб
прафесiйна-прыкладнай фiзiчнай падрыхтоўцы;
- уменнi i навыкi: кантроль не толькi вынiкаў, а i працэсу
засваення вучнямi тэхнiкi фiзiчных практыкаванняў. Адзнака можа быць
выстаўлена як за закончаны рух, так i за асобныя яго элементы;
- узровень развiцця рухальных (фiзiчных) якасцей з
выкарыстаннем праграмных нарматываў, а таксама розных кантрольных i
тэставых практыкаванняў;
- дамашнiя заданнi, якiя прадугледжваюць самастойнае
развучванне практыкаванняў або цэлых комплексаў, а таксама асобных
практыкаванняў трэнiровачнага характару;
- арганiзатарскiя i iнструктарскiя навыкi i ўменнi;
- стараннасць.
Разам з тым настаўнiк абавязаны пастаянна помнiць, што працэс
фармiравання рухальных, арганiзатарскiх, iнструктарскiх навыкаў i
развiцця фiзiчных якасцей звязаны з пераадольваннем унутраных i
знешнiх цяжкасцей, якiя патрабуюць пастаяннага праяўлення валявых
намаганняў. Поспехi ў развiццi такiх якасцей асобы, як
мэтанакiраванасць, настойлiвасць, рашучасць, смеласць,
самастойнасць, у шматлiкiх выпадках залежаць ад умення настаўнiка
своечасова канцэнтраваць на iх увагу ў працэсе заняткаў i даць iм
належную ацэнку.
Нельга забываць i аб фармiраваннi ў вучняў маральных якасцей
(свядомая дысцыплiна, пачуццё адказнасцi, самаацэнка, добрасумленныя
адносiны да працы i г. д.). Вельмi важна, каб усе гэтыя якасцi
настаўнiк трымаў у полi зроку i даваў iм своечасовую i аб'ектыўную
ацэнку з улiкам iндывiдуальных асаблiвасцей кожнага вучня.
Вынiковыя адзнакi за чвэрць i год выстаўляюцца на падставе i з
улiкам бягучых адзнак за ўсе вышэйадзначаныя бакi дзейнасцi вучня.
Прычым нi адзiн з гэтых бакоў не можа прэвалiраваць над iншымi. У
першую чаргу гэта тычыцца ацэнкi ўзроўню развiцця рухомых якасцей.
Фiзiчнае выхаванне разумеецца не як выхаванне толькi фiзiчнае. Гэта
выхаванне асобы пры дапамозе фiзiчнага. Фiзiчнае выхаванне нельга
спрашчаць i зводзiць толькi да ўмацавання i развiцця арганiзму, хаця
менавiта на гэтым i грунтуецца яго спецыфiка. Яно павiнна быць
накiравана на рашэнне галоўнай задачы школы - выхаванне гарманiчна
развiтой асобы.
Крытэрыямi ацэнкi фiзiчнага выхавання вучняў выступаюць
колькасныя i якасныя паказчыкi.
Колькасныя паказчыкi - гэта таблiцы вучэбных нарматываў, тэстаў
(гл. дадатак), якiя выкарыстоўваюцца для ацэнкi ўзроўню развiцця
рухальных якасцей вучняў. Пры гэтым адзнакi за выкананне нарматываў
па фiзiчнай падрыхтаванасцi будуць насiць стымулюючы характар у тым
выпадку, калi будуць ацэньвацца паказчыкi фiзiчнай падрыхтаванасцi,
якiя дасягнуў вучань за нейкi прамежак часу. Iнакш кажучы, ацэньваць
трэба не толькi канкрэтны вынiк, але i дынамiку яго змянення за
некаторы час.
Якаснымi паказчыкамi з'яўляюцца: ступень авалодання асновамi
ведаў, якасць сфармiраваных рухальных, арганiзатарскiх i
iнструктарскiх уменняў i навыкаў, ступень стараннасцi на ўроках.
Практыка паказвае, што выкарыстанне колькасных паказчыкаў не
з'яўляецца для настаўнiка вялiкай цяжкасцю. Методыка ацэнкi ўзроўню
фiзiчнай падрыхтаванасцi вучняў добра апiсана ў комплекснай
праграме.
Разам з тым на ўроках фiзвыхавання часта выкарыстоўваюцца
практыкаваннi, якiя не ўваходзяць у таблiцу нарматываў ацэнкi
фiзiчнай падрыхтаванасцi (напрыклад, скачкi са скакалкай, прысяданнi
на адной назе, кiдкi мяча ў сценку з далейшай лоўляй i г.д.). У
гэтым выпадку мы рэкамендуем наступныя спосабы ацэнкi iндывiдуальных
колькасных паказчыкаў:
- настаўнiк можа сам устанаўлiваць крытэрыi выдатнай, добрай,
здавальняючай i нездавальняючай адзнакi з улiкам узростава-палавых
асаблiвасцей i ступенi падрыхтаванасцi вучняў. Напрыклад, у скачках
са скакалкай за 1 мiнуту дзяўчынкi VIII класа павiнны паказаць вынiк
на "выдатна" 155 i больш разоў, на "добра" у 130-154 разы, на
"здавальняюча" у 105-129 разоў, на "нездавальняюча" у 104 разы i
менш.
- адзнака вызначаецца па дынамiцы змяненняў вынiкаў. Пагаршэнне
папярэдняга вынiку прыводзiць да нездавальняючай адзнакi, паўтарэнне
вынiку можа ацэньвацца на "здавальняюча", паляпшэнне вынiку на 5% -
"добра", паляпшэнне больш чым на 5% - "выдатна". Напрыклад,
дзяўчынка ў VIII класе ў вераснi скакала са скакалкай за 1 мiнуту
130 разоў. Гэты вынiк настаўнiк ацанiў на "добра". Аднак праз месяц
гэтай дзяўчынцы на "добра" трэба паказаць вынiк у 136 скачкоў, а на
"выдатна" - 137 i больш.
Велiчыня адзнакi залежыць ад месца, якое занята сярод
аднакласнiкаў або вучняў усёй паралелi. Напрыклад, у трох
паралельных восьмых класах навучаюцца 30 хлопчыкаў i 45 дзяўчынак. З
iх 25% (7 хлопчыкаў i 11 дзяўчынак) з лепшымi вынiкамi ацэньваюцца
выдатнымi адзнакамi, 25% з горшымi вынiкамi - здавальняючымi
адзнакамi, а астатнiя 50% - добрымi адзнакамi. Гэты спосаб ацэнкi
мае перавагу над першымi двума ў тым, што, па-першае, пры любым,
нават самым горшым вынiку, вучань не ацэньваецца нездавальняючай
адзнакай, а, па-другое, кожны вучань мае магчымасць, спаборнiчаючы,
палепшыць свой вынiк i, адпаведна, адзнаку.
Адным з самых складаных бакоў дзейнасцi настаўнiка з'яўляецца
ацэнка якасных паказчыкаў, якiя ўяўляюць сабой ступень авалодання
асновамi ведаў, стараннасць на ўроках, а таксама якасць
сфармiраваных рухальных, арганiзатарскiх i iнструктарскiх уменняў,
навыкаў. Адсутнасць дакладных крытэрыяў у гэтым выпадку прыводзiць
да таго, што ацэнка якасных паказчыкаў заўсўды носiць суб'ектыўны
характар.
Мы прапануем ў якасцi крытэрыяў адзнак за якасныя паказчыкi
ўжываць магчыма дапушчальныя памылкi. Умоўна iх можна падзялiць на
нязначныя, значныя i грубыя.
Нязначныя памылкi:
а) пры выкананнi практыкаванняў: мiнiмальныя адхiленнi ад
стандартнай тэхнiкi (узору), якiя не парушаюць аснову агульнанабытай
бiядынамiчнай структуры руху; нязначныя памылкi ў дэталях тэхнiкi
практыкавання, якiя не занiжаюць якаснага паказчыка гэтага руху;
б) пры вусным адказе: недакладнае разуменне некаторых фактаў
або дэталяў, уплываючых на логiку пабудовы думкi пры пераказе
матэрыялу (напрыклад, няўпэўненасць у адказе);
в) пры праяўленнi маральна-валявых якасцей: няўпэўненасць i
нерашучасць у дзеяннях, адсутнасць праяўлення смеласцi,
настойлiвасцi пры выкананнi заданняў рознага характару; адсутнасць
цэльнага разумення важнасцi дысцыплiны i неабходнасцi самастойнай
творчай працы як найвышэйшай маральнай якасцi i адной з асноўных
форм маральна апраўданага iснавання чалавека ў грамадстве; частковыя
праяўленнi амаральных учынкаў у штодзённых паводзiнах, iгравых i
спаборнiцкiх сiтуацыях на ўроку.
За нязначныя памылкi адзнака можа быць знiжана на 0,5-1 бал.
Значныя памылкi:
а) пры выкананнi фiзiчных практыкаванняў: адхiленнi ад
стандартнай тэхнiкi, якiя не змяняюць бiядынамiчную структуру руху,
але ўплываюць на знiжэнне колькасных паказчыкаў або пашырэнне часу
для выканання практыкавання. Значныя адхiленнi ў дэталях тэхнiкi
фiзiчных практыкаванняў, што ўплываюць на панiжэнне колькасных
вынiкаў або пашырэнне часу на засваенне гэтага рухальнага дзеяння;
б) пры вусным адказе: неразуменне некаторага фактычнага
матэрыялу, якое ўскладняе поўны адказ на пытанне. Адсутнасць ведаў
асноўнага i дадатковага матэрыялу па вывучаных тэмах. Няўменне
тлумачыць матэрыял, асновамi якога валодае вучань. Няўпэўнены адказ
з чаканнем падтрымкi i выкарыстаннем падказвання. Слабая арыентацыя
ў дэталях пытання, якое паставiў настаўнiк перад вучнем;
в) пры праяўленнi маральна-валявых якасцей: адсутнасць
упэўненасцi, рашучасцi, смеласцi, настойлiвасцi, самастойнасцi,
мэтанакiраванасцi пры выкананнi рухомых дзеянняў, арганiзацыi
заняткаў, правядзення гульняў i спаборнiцтваў. Адсутнасць цэльнага
разумення, перакананасцi ў важнасцi i неабходнасцi працы i
дысцыплiны ў жыццi чалавека. Адсутнасць сувязi памiж разуменнем
маральных i валявых якасцей i праяўленнем iх на практыцы (напрыклад,
вучань свядома парушае правiлы паводзiн, хаця вельмi добра ведае
iх).
За значныя памылкi адзнака можа быць знiжана на 1-2 балы.
Грубыя памылкi:
а) пры выкананнi фiзiчных практыкаванняў, дапускаюцца значныя
адхiленнi ад асноў i дэталяў тэхнiкi, якiя перашкаджаюць
фармiраванню асноўнага рухальнага стэрэатыпу (навыку) i адмоўна
адбiваюцца на рэзультатыўнасцi гэтага практыкавання
б) пры вусным адказе: дрэннае разуменне ў цэлым або неразуменне
асобных частак канкрэтнага тэарэтычнага матэрыялу, што перашкаджае
фармiраванню правiльнага адказу на пытанне;
в) пры праяўленнi маральна-валявых якасцей: няўменне або
нежаданне выконваць правiлы паводзiн у працэсе заняткаў, што можа
прывесцi да трыўматызму. Неразуменне важнасцi i неабходнасцi
самастойнай працы. Парушэнне правiл тэхнiкi бяспекi. Адсутнасць
мэтанакiраванасцi, рашучасцi, настойлiвасцi, смеласцi, самастойнасцi
пры рухомай i разумовай дзейнасцi.
За грубыя памылкi адзнака можа быць знiжана на 2-3 балы.
На апошнiх старонках класнага журнала адведзены дзве старонкi
для запiсу ўзроўню фiзiчнай падрыхтаванасцi вучняў. Запiсы ў iх
робiць настаўнiк фiзiчнага выхавання, а ў пачатковых класах -
настаўнiк, якi праводзiць урокi фiзвыхавання. Першую старонку трэба
запоўнiць не пазней, як у канцы верасня (для вучняў, якiх
прыцягваюць да сельскагаспадарчай працы - не пазней канца
кастрычнiка). Другая старонка запаўняецца ў другой палавiне мая. Для
вызначэння ўзроўню фiзiчнай падрыхтаванасцi кожны вучань выконвае
пяць тэставых практыкаванняў. Вынiкi i адпаведныя адзнакi
запiсваюцца ў журнал. Узровень фiзiчнай падрыхтаванасцi запiсваецца
словам i адпавядае суме балаў:
5,0-4,5 - высокi;
4,0-4,4 - вышэй сярэдняга;
3,5-3,9 - сярэднi;
3,0-3,4 - нiжэй сярэдняга;
2,9 i нiжэй - нiзкi.
Вынiкi аб узроўнi фiзiчнай падрыхтаванасцi вучняў
выкарыстоўваюцца настаўнiкам у першую чаргу для распрацоўкi i
карэкцiроўкi планавання вучэбнага матэрыялу, а таксама для падбору
практыкаванняў для дамашнiх заданняў. Звесткi аб узроўнi фiзiчнай
падрыхтаванасцi паведамляюцца бацькам i настаўнiкам на сходах i
педсаветах.
У навучальных установах, якiя знаходзяцца ў зонах радыяцыйнага
забруджання, узровень фiзiчнай падрыхтаванасцi вучняў вызначаецца на
агульных падставах. Пры гэтым патрабаваннi на адзнаку "5" трэба
лiквiдаваць, а патрабаваннi на адзнаку "4" прыраўняць да адзнакi
"5", патрабаваннi на адзнаку "3" прыраўняць да адзнакi "4",
патрабаваннi да адзнакi "2" будуць адпавядаць адзнацы "3" (пiсьмо
Мiнiстэрства народнай адукацыi ад 09.01.91 г. N 07-18/15).
Дзейнасць вучняў ацэньваецца на кожным уроку i ва ўсiх яго
частках. Практычна кожнаму школьнiку можа быць выстаўлена бягучая
адзнака (адна або некалькi) за розныя вiды дзейнасцi.
Для кантролю за выкананнем дамашнiх заданняў настаўнiк запiсвае
ў класным журнале ў графе "Дамашнiя заданнi" практыкаванне або назву
комплексу практыкаванняў i вызначае дату кантролю. Напрыклад,
"згiнанне i разгiнанне рук ва ўпоры лежачы ад падлогi - да 15.12.94
г.". Потым побач з датай урока, адпаведнай даце кантролю, запiсвае:
"дамашняе заданне" i ў гэту графу выстаўляе адзнакi за дамашняе
заданне. Кантроль за выкананнем дамашняга задання можна ажыццяўляцца
i на наступных уроках, але адзнакi трэба заносiць у адпаведную
графу.
Нельга занiжаць як бягучую, так i вынiковую адзнакi за пропускi
заняткаў па хваробе, адсутнасць або выгляд спартыўнай формы, няўдзел
у фiзкультурна-аздараўленчых i спартыўных мерапрыемствах.
Невыкананне колькасных паказчыкаў па незалежачых ад вучня прычынах
(напрыклад, працяглыя пропускi ўрокаў па хваробе, непрапарцыянальнае
фiзiчнае развiццё, празмерная вага i г.д.) пры станоўчых бягучых
адзнаках за засваенне ўменняў i навыкаў, ведаў, а таксама
стараннасць, не можа з'яўляцца прычынай да знiжэння вынiковай
адзнакi.
Вучням, часова вызваленым ад заняткаў на ўроках фiзвыхавання,
трэба замест лiтары "н" у класным журнале рабiць кароткi запiс,
напрыклад, "вызв. да 20.12" (дата вызвалення адпавядае даце ў
медыцынскай даведцы). Такi запiс для настаўнiка носiць больш
iнфармацыйны характар.
Вучням, вызваленым па стану здароўя ад заняткаў на ўроках
фiзвыхавання на ўсю чвэрць (увесь семестр), робiцца гэткi ж запiс
(дата адпавядае апошняму ўроку чвэрцi, семестра), а ў графе для
адзнакi за чвэрць або семестр пiшацца "н/а па хваробе". Калi вучань
вызвалены на ўвесь год, то ў графе гадавой адзнакi робiцца
аналагiчны запiс. У пасведчаннi i атэстаце гэтым вучням робiцца
запiс "вызвалены (а)".
Паспяховасць вучняў, аднесеных па стану здароўя да падрыхтоўчай
медыцынскай групы, вызначаецца на агульных асновах аналагiчна
асноўнай медыцынскай групе. Але пры гэтым з патрабаванняў
выключаюцца тыя вiды рухаў i кантрольныя нарматывы, якiя iм
процiпаказаны.
Вучням, аднесеным па стану здароўя да спецыяльнай медыцынскай
групы, у класным журнале робiцца запiс "СМГ". Паспяховасць гэтых
вучняў ацэньваецца ў форме "залiчана". У такiм выглядзе адзнака
з'яўляецца вынiковай за чвэрць, семестр, год i канчатковай, якая
ўносiцца ў атэстат i пасведчанне аб заканчэннi навучальнай установы.
Усе вучнi, якiя часова або пастаянна вызвалены ад заняткаў, а
таксама аднесеныя па стану здароўя да СМГ, абавязаны прысутнiчаць на
ўроках фiзвыхавання. Настаўнiк можа прыцягваць iх да педагагiчнага
працэсу ў якасцi памочнiкаў, суддзяў, для ажыццяўлення страхоўкi i
г.д.
Вучням выпускных класаў, не атэставаным па фiзiчным выхаваннi
па незалежачых ад iх прычынах, у пасведчанне i атэстат уносiцца
запiс "не вывучаў (ла)".
Вучнi IХ i ХI класаў, вызваленыя ад заняткаў на ўроках
фiзiчнага выхавання, могуць на агульных падставах атрымаць
пасведчанне з адзнакай, а таксама могуць быць узнагароджаны залатым
або сярэбраным медалём.
Выпускнiкi навучальных устаноў, якiя дасягнулi вялiкiх поспехаў
у вывучэннi прадмета "Фiзiчнае выхаванне", у якiх стаяць вынiковыя
адзнакi "5" за час навучання ў 10 i 11 класах, пры станоўчых
адзнаках па iншых прадметах рашэннем падагагiчнага савета могуць
быць узнагароджаны Пахвальным лiстом "За асаблiвыя поспехi ў
вывучэннi асобных прадметаў".
НАРМАТЫВЫ
па ацэнцы ўзроўню фiзiчнай падрыхтаванасцi вучняў
Рэспублiкi Беларусь
----------T-----------------------------------------
¦ Скачкi ў даўжыню з месца
+--------T----------T-----------T--------T
Узрост ¦ "2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
(у гадах) ¦ ¦ ¦ ¦ ¦
+--------+----------+-----------+--------+
¦ хлопчыкi ¦
----------+----------------------------------------+
6 95 110 130 150
i больш
7 100 115 135 155
i больш
8 105 120 140 160
i больш
9 130 145 170 185
i больш
10 135 150 170 190
i больш
11 140 160 180 200
i больш
12 140 165 180 205
i больш
13 150 175 195 210
i больш
14 165 185 215 235
i больш
15 180 195 220 240
i больш
16 180 200 230 255
i больш
17 190 205 240 260
i больш
Працяг
--------------------------------------T
¦
----------T---------T-------T---------+
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
----------+---------+-------+---------+
дзяўчынкi ¦
--------------------------------------+
80 110 130 150
i больш
85 110 135 150
i больш
90 125 140 155
i больш
120 130 150 160
i больш
120 135 160 180
i больш
130 150 175 190
i больш
135 150 175 190
i больш
135 150 180 200
i больш
150 160 180 195
i больш
160 170 190 200
i больш
160 170 190 210
i больш
170 180 195 200
i больш
Працяг
---------------------------------------------------------¬
Падцягваннi (колькасць разоў) ¦
-----T-----T-------T-------T------T------T------T--------+
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦ "2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦
-----+-----+-------+-------+------+------+------+--------+
хлопчыкi (у весе) ¦ дзяўчынкi (у весе лежачы) ¦
---------------------------+------------------------------
1 2 3 4 1 3 6 10
i больш i больш
1 2 4 6 1 3 8 12
i больш i больш
1 2 4 6 1-3 4 9 14
i больш i больш
1-2 3 5 7 1-4 5 11 16
i больш i больш
1-2 3 5 7 1-7 8 14 19
i больш i больш
1-3 4 6 8 1-8 10 14 19
i больш i больш
1-3 4 6 8 1-10 11 15 20
i больш i больш
1-4 5 7 9 1-12 13 15 19
i больш i больш
1-6 7 8 10 1-12 13 14 17
i больш i больш
1-7 8 9 12 1-11 12 13 16
i больш i больш
1-7 8 10 14 1-12 13 15 18
i больш i больш
1-8 10 12 15 1-12 14 16 20
i больш i больш
---------T------------------------------------------------------T
¦ Нахiлы ўперад (см) ¦
+---------T------T------T-----T------T-----T-----T-----+
Узрост ¦ "2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦ "2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
(у гадах)¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦ ¦
+---------+------+------+-----+------+-----+-----+-----+
¦ хлопчыкi ¦ дзяўчынкi ¦
---------+-----------------------------+------------------------+
6 менш менш
за 3 5 6,5 9 за 4 9 12 14
7 менш менш
за 3 5 7 9 за 3 6,5 10 12,5
8 менш менш
за 2 3,5 6 7,5 за 4 6 8,5 11,5
9 менш менш
за 2,5 3,5 6,5 7,5 за 5 8 12,5 14
10 менш менш
за 4 6,5 8 10 за 7 10 13,5 15
11 менш менш
за 4 7 8 10 за 8 11 13,5 16,5
12 менш менш
за 4 7 8,5 10 за 10 13 15,5 18
13 менш менш
за 3,5 5 7,5 9 за 9 12 14 18
14 менш менш
за 5 7,5 9 11,5 за 10 12,5 16 20,5
15 менш менш
за 5 7,5 10 12,5 за 12,5 15 17 20,5
16 менш менш
за 7 10 13,5 15 за 12 16,5 20 23,5
17 менш менш
за 7 10 15 18 за 12 13,5 16,5 20,5
Працяг
--------------------------------------
Згiнанне i разгiнанне тулава
------T------------T-------T---------T
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
------+------------+-------+---------+
хлопчыкi ¦
--------------------------------------
менш
за 18 21 25 33
менш
за 18 24 27 36
менш
за 20 25 29 40
менш
за 20 27 34 41
менш
за 24 30 39 45
менш
за 26 35 42 47
менш
за 27 36 44 50
менш
за 30 36 46 53
менш
за 30 39 48 56
менш
за 33 39 51 57
менш
за 33 38 50 56
менш
за 33 38 50 55
Працяг
----------------------------------------------¬
(колькасць разоў за 1 мiн.) ¦
-----------T------------T---------T-----------+
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
-----------+------------+---------+-----------¦
дзяўчынкi ¦
-----------------------------------------------
менш
за 16 23 27 32
менш
за 17 23 28 34
менш
за 17 25 30 38
менш
за 20 26 32 39
менш
за 20 28 35 40
менш
за 20 28 36 42
менш
за 23 31 39 45
менш
за 23 32 40 46
менш
за 24 32 41 47
менш
за 23 30 41 48
менш
за 25 33 40 45
менш
за 25 33 39 44
-------T-----------------------------------------------
¦ Бег 30 м (у сек.)
+----------T---------T-------------T-----------T
Узрост ¦ "2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦ ¦
+----------+---------+-------------+-----------+
¦ хлопчыкi ¦
-------+----------------------------------------------+
6 7,8 7,4 6,5 6
i больш i меньш
7 7,5 7,4 6,5 5,6
i больш i менш
8 7,1 7 6,2 5,4
i больш i менш
9 6,8 6,7 5,9 5,1
i больш i менш
10 6,3 6,2 5,6 5,1
i больш i менш
11 6,2 6,1 5,5 5
i больш i менш
12 5,9 5,8 5,4 5
i больш i менш
13 5,7 5,6 5,2 4,8
i больш i менш
14 5,6 5,5 5,1 4,7
i больш i менш
15 5,3 5,2 4,9 4,5
i больш i менш
16 5,1 5 4,7 4,4
i больш i менш
17 5 4,8 4,6 4,3
i больш i менш
Працяг
----------------------------------------------
6-мiнутны бег (у м)
----------T-----------T-----------T----------T
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
----------+-----------+-----------+----------+
дзяўчынкi ¦
---------------------------------------------+
7,8 7,5 6,6 6
i менш
7,6 7,5 6,5 5,6
i менш
7,5 7,4 6,3 5,4
i менш i менш
7 6,9 6,1 5,3
i менш i менш
6,4 6,3 5,7 5,2
i менш i менш
6,4 6,3 5,7 5,1
i менш i менш
6,1 6,0 5,4 5
i менш i менш
6,3 6,2 5,5 5
i менш i менш
6,1 6 5,4 4,9
i менш i менш
5,8 5,7 5,2 4,9
i менш i менш
6,2 6,1 5,4 4,8
i менш i менш
6,1 5,8 5 4,6
i менш i менш
Працяг
----------------------------------------------T
¦
------------T-----------T---------T-----------+
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
------------+-----------+---------+-----------+
хлопчыкi ¦
----------------------------------------------+
600 600- 850- 1000
i менш 840 990 i больш
700 700- 900- 1100
i менш 890 1090 i больш
750 750- 950- 1150
i менш 940 1140 i больш
800 800- 1000- 1200
i менш 990 1190 i больш
850 850- 1050- 1250
i менш 1040 1240 i больш
900 900- 1100- 1300
i менш 1090 1290 i больш
950 950- 1150- 1350
i менш 1140 1340 i больш
1000 1000- 1200- 1400
i менш 1190 1390 i больш
1050 1050- 1250- 1450
i менш 1240 1440 i больш
1100 1100- 1300- 1500
i менш 1290 1490 i больш
1100 1100- 1300- 1500
i менш 1290 1490 i больш
1200 1200- 1350- 1550
i менш 1340 1550 i больш
Працяг
------------------------------------¬
¦
----------T---------T-------T-------+
"2" ¦ "3" ¦ "4" ¦ "5" ¦
¦ ¦ ¦ ¦
----------+---------+-------+-------+
дзяўчынкi ¦
-------------------------------------
450 460- 650- 800
i менш 640 750 i больш
500 500- 700- 900
i менш 690 890 i больш
500 550- 750- 950
i менш 740 940 i больш
600 600- 800- 1000
i менш 790 990 i больш
650 650- 850- 1050
i менш 840 1040 i больш
700 700- 900- 1100
i менш 890 1090 i больш
750 750- 950- 1150
i менш 940 1140 i больш
800 800- 1000- 1200
i менш 990 1190 i больш
850 850- 1050- 1250
i менш 1040 1240 i больш
900 900- 1100- 1300
i менш 1090 1290 i больш
900 900- 1100- 1300
i менш 1090 1290 i больш
900 900- 1150- 1350
i менш 1140 1340 i больш
ПРЫКЛАДНЫ ПЕРАЛIК
вучэбных нарматываў для вучняў базавай школы
---T------------------------------T------------------
NN ¦ Вучэбны нарматыў ¦ V клас
п/п¦ +-----------------T
¦ ¦ Хлопчыкi ¦
¦ +-----T-----T-----+
¦ ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
---+------------------------------+-----+-----+-----+
1 Бег 60 м (сек.) 10,0 10,6 11,2
2 Бег 500 м (мiн., сек.)
3 Бег 1000 м (мiн., сек.)
4 Бег 1500 м (мiн., сек.) 8,20 9,00 9,40
5 Бег 2000 м (мiн., сек.) без улiку
6 Бег 3000 м
7 Скачкi ў даўжыню з разбегу (см) 340 300 260
8 Скачкi ў вышыню з разбегу (см) 105 100 85
9 Кiданне мяча вагой 150 г (м) 34 27 20
10 Бег на лыжах 1 км (мiн., сек.) 6,30 7,00 7,40
11 Бег на лыжах 2 км (мiн., сек.)
12 Бег на лыжах 3 км (мiн., сек.)
13 Бег на лыжах 5 км (мiн., сек.)
14 Плаванне (м; мiн., сек.) 50м 25м 12м
Працяг
-----------------T-----------------------------------¬
¦ VI клас ¦
-----------------+-----------------T-----------------+
Дзяўчынкi ¦ Хлопчыкi ¦ Дзяўчынкi ¦
-----T-----T-----+-----T-----T-----+-----T-----T-----+
"5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+------
10,4 10,8 11,4 9,8 10,4 11,1 10,3 10,6 11,3
8,50 9,20 10,0 7,30 7,50 8,10 8,00 8,20 8,40
часу без улiку часу
300 260 220 360 330 270 310 280 230
95 90 80 110 105 90 100 95 85
21 17 14 36 29 21 23 18 15
7,00 7,30 8,10
14,00 14,50 15,00 14,30 15,00 15,30
бе улiку часу
25м 15м 12м 50м 25м 15м 25м 15м 12м
Працяг
---T------------------------------T------------------
NN ¦ Вучэбны нарматыў ¦ VII клас
п/п¦ +-----------------T
¦ ¦ Хлопчыкi ¦
¦ +-----T-----T-----+
¦ ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
---+------------------------------+-----+-----+-----+
1 Бег 60 м (сек.) 9,4 10,2 11,0
2 Бег 500 м (мiн., сек.)
3 Бег 1000 м (мiн., сек.)
4 Бег 1500 м (мiн., сек.) 7,00 7,30 8,10
5 Бег 2000 м (мiн., сек.) без улiку
6 Бег 3000 м
7 Скачкi ў даўжыню з разбега (см) 380 350 290
8 Скачкi ў вышыню з разбега (см) 115 110 95
9 Кiданне мяча вагай 150 г (м) 39 31 23
10 Бег на лыжах 1 км (мiн., сек.)
11 Бег на лыжах 2 км (мiн., сек.)13,00 14,00 14,30
12 Бег на лыжах 3 км (мiн., сек.) без улiку
13 Бег на лыжах 5 км (мiн., сек.)
14 Плаванне (м; мiн., сек.) 1,20 50м 15м
Працяг
-----------------T-----------------------------------¬
¦ VIII клас ¦
-----------------+-----------------------------------+
Дзяўчынкi ¦ Хлопчыкi ¦ Дзяўчынкi ¦
-----T-----T-----+-----------------------------------+
"5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+-----+
9,8 10,4 11,2 8,8 9,7 10,5 9,7 10,2 10,7
2,05 2,10 2,20
3,45 3,55 4,10
7,30 8,00 8,40
часу 10,0 10,40 11,40 11,30 12,40 13,50
без улiку часу
320 290 240 410 370 310 320 300 260
105 100 90 115 110 100 105 100 90
24 19 16 42 37 28 25 20 17
14,00 14,30 15,00
часу 18,00 19,00 20,00 20,00 21,00 23,00
без улiку часу
1,45 25м 15м 1,15 50м 25м 1,40 25м 15м
---T-------------------------T-----------------------------------¬
NN ¦ Вучэбны нарматыў ¦ IХ клас ¦
п/п¦ +-----------------T-----------------+
¦ ¦ Хлопчыкi ¦ Дзяўчынкi ¦
¦ +-----T-----T-----+-----T-----T-----+
¦ ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
---+-------------------------+-----+-----+-----+-----+-----+------
1 Бег 60 м (сек.) 8,4 9,2 10,0 9,4 10,0 10,5
2 Бег 500 м (мiн., сек.) 2,05
3 Бег 1000 м (мiн., сек.) 3,50
4 Бег 1500 м (мiн., сек.)
5 Бег 2000 м (мiн., сек.) 9,20 10,00 11,10 11,10 12,30 13
6 Бег 3000 м без улiку часу
7 Скачкi ў даўжыню з 420 380 330 330 310 280
разбега (см)
8 Скачкi ў вышыню з 120 115 105 110 100 90
разбега (см)
9 Кiданне мяча вагой 45 40 31 25 22 18
150 г (м)
10 Бег на лыжах 1 км
(мiн., сек.)
11 Бег на лыжах 2 км
(мiн., сек.)
12 Бег на лыжах 3 км 17,30 18,00 19,00 19,30 20,00 21,00
(мiн., сек.)
13 Бег на лыжах 5 км без улiку часу
(мiн., сек.)
14 Плаванне (м; мiн., сек.) 1,10 1,25 15м 1,30 25м 15м
ПРЫКЛАДНЫ ПЕРАЛIК
вучэбных нарматываў для вучняў сярэдняй школы, гiмназii i лiцэяў
---T--------------------------T-----------------------------------¬
NN ¦ Вучэбны нарматыў ¦ Х клас ¦
п/п¦ +-----------------T-----------------+
¦ ¦ Хлопчыкi ¦ Дзяўчынкi ¦
¦ +-----T-----T-----+-----T-----T-----+
¦ ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
---+--------------------------+-----+-----+-----+-----+-----+------
1 Бег 100 м (сек.) 14,5 14,9 15,5 16,5 17,0 17,8
2 Бег 500 м (мiн., сек.) 1,55 2,00 2,10
3 Бег 1000 м (мiн., сек.) 3,35 3,45 3,55
4 Бег 2000 м (мiн., сек.) 11,00 12,00 12,45
5 Бег 3000 м (мiн., сек.) 14,00 15,00 15,30
6 Бег на лыжах 3 км 19,20 20,00 21,00
(мiн., сек.)
7 Бег на лыжах 5 км 27,0 29,00 31,00 без улiку часу
(мiн., сек.)
8 Бег на лыжах 10 км без улiку часу
(мiн., сек.)
9 Скачкi ў даўжыню з 420 400 380 330 320 310
разбегу (см)
10 Скачкi ў вышыню з 120 115 110 105 100 95
разбегу (см)
11 Кiданне мяча вагой 32 28 25
700 г (м)
12 Плаванне (м; мiн., сек) 1,10 1,20 50м 1,30 1,40 25м
13 Пад'ём пераваротам ва ўпор 3 2 1
(разы)
14 Згiнанне i разгiнанне рук 9 7 5
ва ўпоры на брусах (разы)
15 Утрыманне ного у становiшчы
вугла ва ўпоры на брусах
(сек.) 5 4 2
Працяг
-----------------------------------¬
ХI клас ¦
-----------------T-----------------+
Хлопчыкi ¦ Дзяўчынкi ¦
-----T-----T-----+-----T-----T-----+
"5" ¦ "4" ¦ "3" ¦ "5" ¦ "4" ¦ "3" ¦
-----+-----+-----+-----+-----+------
14,2 14,5 15,0 16,0 16,5 17,0
1,50 1,55 2,05
3,30 3,40 3,50
10,30 11,45 12,45
13,30 14,00 15,00
18,30 19,00 20,00
25,00 27,00 29,00 без улiку часу
без улiку часу
440 420 400 340 330 320
125 120 115 110 105 100
35 30 27
1,00 1,10 50м 1,20 1,30 25м
4 3 2
11 9 7
8 5 4
ПРАЦОЎНАЕ НАВУЧАННЕ
У працэсе працоўнага навучання неабходна весцi сiстэматычную
праверку i ацэнку ведаў, уменняў i навыкаў вучняў. Праверцы
падвяргаюцца:
тэхнiчныя i тэхналагiчныя веды;
працоўныя ўменнi i навыкi;
вынiкi працоўных дзеянняў (аперацыi, якiя выконваюцца ў працэсе
вырабу прадукцыi, гатовыя дэталi i вырабы);
культура працы (працоўная i тэхналагiчная дысцыплiна, уменне
планаваць сваю працу, выкананне тэхнiчнай эстэтыкi пры вырабе
прадукцыi, праяўленне творчасцi ў працы, самакантроль).
Пры ацэнцы ведаў вучняў неабходна кiравацца наступнымi
крытэрыямi:
трывалае веданне фактычнага матэрыялу, уменне выкласцi яго
лiтаратурнай мовай з выкарыстаннем правiльнай тэхнiка-тэхналагiчнай
тэрмiналогii;
усвядомленасць засвоеннага праграмнага матэрыялу (асэнсаванае
разуменне яго, а не завучванне);
паўната ведаў засвоенага матэрыялу.
Пры ацэнцы працоўных уменняў i навыкаў неабходна кiравацца
наступнымi крытэрыямi:
трывалае засваенне прыёмаў работы;
паўната засвоеных прыёмаў;
уменне скарыстоўваць набытыя веды на практыцы i карыстацца
тэхнiчнай дакументацыяй;
самастойнасць у рабоце i творчы падыход да яе;
уменне планаваць сваю працу, падбiраць неабходныя матэрыялы i
iнструменты, правiльна карыстацца iмi, кiраваць тэхналагiчнымi
машынамi;
правiльная арганiзацыя рабочага месца;
усвядомленасць спосабаў выканання практычных дзеянняў
(аперацый, комплекснага задання);
правiльнасць выканання гэтых дзеянняў;
захаванне тэхналагiчнай паслядоўнасцi пры выкананнi працоўнага
задання;
працягласць выканання задання (выкананне задання ў адпаведнасцi
з часам, якi ўстанавiў настаўнiк, або вучнёўскiмi нормамi);
якасць выканання задання;
адносiны да работы, да таварышаў па працы;
выкананне правiл бяспекi працы i нормаў паводзiн у майстэрнях.
У адпаведнасцi з дадзенымi крытэрыямi ўстанаўлiваюцца наступныя
нормы ацэнкi вынiкаў працоўнай дзейнасцi школьнiкаў:
пры ацэнцы ведаў:
балам "5" ацэньваецца правiльны i дакладны адказ, якi паказвае
поўнае разуменне пытання i характарызуе трывалыя, асэнсаваныя веды,
выказаныя добрай лiтаратурнай мовай з выкарыстаннем правiльнай
тэхнiка-тэхналагiчнай тэрмiналогii; у адказе названы ўсе адзнакi,
галоўныя i дадатковыя, адказ дапаўняецца сваiмi меркаваннямi па
дадзеным пытаннi;
балам "4" ацэньваецца адказ, якi паказвае правiльнае разуменне
пытання i характарызуе асэнсаваныя веды асноўнага матэрыялу,
выказаныя добрай лiтаратурнай мовай з выкарыстаннем
тэхнiка-тэхналагiчнай тэрмiналогii; у адказе названы галоўныя i
некаторыя дадатковыя прыкметы, якiя раскрываюць пытанне недастаткова
поўна i глыбока;
балам "3" ацэньваецца адказ, якi паказвае агульнае разуменне
пытання i характарызуе няпоўнае i несiстэмнае веданне фактычнага
матэрыялу; у адказе названы толькi галоўныя прыкметы, якiя
раскрываюць сутнасць пытання недастаткова поўна i не зусiм дакладна;
балам "2" ацэньваецца адказ, якi паказвае неразуменне пытання i
характарызуе сур'ёзныя недахопы ў ведах фактычнага матэрыялу; адказ
не раскрывае сутнасцi пытання, г.зн. няправiльны, змяшчае грубыя
памылкi;
пры ацэнцы працоўных уменняў i навыкаў:
балам "5" ацэньваецца работа, калi ў працэсе яе адсутнiчаюць
памылкi ў выкананнi дзеянняў; вучнi ўмеюць растлумачыць спосабы i
паслядоўнасць дзеянняў, прадбачыць магчымыя памылкi i адхiленнi;
заданне выканана самастойна; нормы выпрацоўкi выкананы i
перавыкананы пры выдатнай якасцi работы; вырабы адпавядаюць
тэхнiчным i тэхналагiчным патрабаванням па ўсiх параметрах;
выконвалiся правiлы бяспекi працы i нормы паводзiн у вучэбных
майстэрнях;
балам "4" ацэньваецца работа, калi ў працэсе яе адсутнiчаюць
памылкi ў выкананнi дзеянняў; вучнi ўмеюць растлумачыць спосабы i
паслядоўнасць дзеянняў; заданне выканана самастойна; нормы
выпрацоўкi выкананы, або назiралiся нязначныя адхiленнi ад нормаў
пры выдатнай i добрай якасцi работы; вырабы адпавядаюць тэхнiчным i
тэхналагiчным патрабаванням па ўсiх параметрах або маюць нязначныя
адхiленнi ад iх па асобных параметрах, якiя не маюць iстотнага
значэння для агульнай якасцi вырабаў, з наступнай магчымай
лiквiдацыяй гэтых адхiленняў без вялiкай затраты часу; выконвалiся
правiлы бяспекi працы i нормы паводзiн у вучэбных майстэрнях;
балам "3" ацэньваецца работа, калi ў працэсе яе адсутнiчаюць
памылкi ў выкананнi дзеянняў; вучнi не могуць растлумачыць прычынную
абумоўленасць выбару дадзенай паслядоўнасцi дзеянняў i спосабаў iх
выканання; нормы выпрацоўкi не выкананы; вырабы не адпавядаюць
тэхнiчным i тэхналагiчным патрабаванням па асобных параметрах з
наступнай магчымай лiквiдацыяй гэтых адхiленняў, але з вялiкiмi
затратамi часу; вучнi пасiўна адносiлiся да работы; выконвалiся
правiлы бяспекi працы i нормы паводзiн у вучэбных майстэрнях;
балам "2" ацэньваецца работа пры наяўнасцi памылак у выкананнi
дзеянняў; разуменнi прычын з'яўлення гэтых памылак, але няўменнi
знайсцi спосабы iх лiквiдацыi; нормы выпрацоўкi не выкананы (значныя
адхiленнi ад iх); вырабы не адпавядаюць тэхнiчным тэхналагiчным
патрабаванням па ўсiх параметрах, якiя маюць iстотнае значэнне для
агульнай якасцi вырабаў i выключаюць магчымасць лiквiдацыi гэтых
адхiленняў (выпуск браку), калi гэта з'явiлася вынiкам
нядобрасумленных адносiн вучня да работы i выканання правiл бяспекi
працы i нормаў паводзiн у вучэбных майстэрнях.
Пры праяўленнi вучнем творчай актыўнасцi, рацыяналiзатарскага
пошуку ў працэсе выканання задання дапускаецца павышэнне адзнакi за
практычную дзейнасць.
-----------------------
Дзяржаўная рэгiстрацыя.
Нумар: 941/12.
Дата: 12.06.95 г.
|
