ПОИСК ДОКУМЕНТОВ

Приказ Высшей аттестационной комиссии Республики Беларусь от 17.12.2012 № 149 "Пра праграму-мiнiмум кандыдацкага экзамену"

Текст документа с изменениями и дополнениями по состоянию на ноябрь 2013 года

< Главная страница

Зарегистрировано в НРПА РБ 21 декабря 2012 г. N 7/2279

На падставе рашэння калегii Вышэйшай атэстацыйнай камiсii Рэспублiкi Беларусь ад 21 лiстапада 2012 г. N 21/16 i ў адпаведнасцi з пунктам 3 артыкула 227 Кодэкса Рэспублiкi Беларусь аб адукацыi ЗАГАДВАЮ:

1. Зацвердзiць прыкладзеную праграму-мiнiмум кандыдацкага экзамену па спецыяльнасцi 07.00.07 - этнаграфiя, этналогiя i антрапалогiя (гiстарычныя навукi).

2. Дадзены загад уступае ў сiлу праз пятнаццаць дзён пасля яго падпiсання.

Старшыня А.А.Афанасьеў

                                                       ЗАЦВЕРДЖАНА
                                                       Загад Вышэйшай
                                                       атэстацыйнай камiсii
                                                       Рэспублiкi Беларусь
                                                       17.12.2012 N 149

ПРАГРАМА-МIНIМУМ КАНДЫДАЦКАГА ЭКЗАМЕНУ ПА СПЕЦЫЯЛЬНАСЦI 07.00.07 - ЭТНАГРАФIЯ, ЭТНАЛОГIЯ I АНТРАПАЛОГIЯ (ГIСТАРЫЧНЫЯ НАВУКI)

Мэта праграмы-мiнiмум кандыдацкага экзамену па спецыяльнасцi 07.00.07 - этнаграфiя, этналогiя, антрапалогiя - даць дакладныя ўяўленнi аспiрантам i саiскальнiкам аб аб'ёме i змесце ведаў, мiнiмальна неабходных для правядзення самастойных даследаванняў на сучасным навуковым узроўнi.

Задачамi праграмы з'яўляецца канкрэтызацыя патрабаванняў да прафесiйных навыкаў у наступных галiнах навуковай дзейнасцi:

зборы, апрацоўцы i iнтэрпрэтацыi экспедыцыйных (палявых) этнаграфiчных матэрыялаў i iншых крынiц навуковай iнфармацыi;

аналiзе эўрыстычнага патэнцыялу найбольш значных тэарэтычных канцэпцый этнаграфii, этналогii i антрапалогii мiнулага i сучаснасцi;

прымяненнi ведаў аб базавых прынцыпах iснавання ўнiверсальных сацыяльных i культурных iнстытутаў у канкрэтным даследаваннi;

параўнальным аналiзе традыцыйнай культуры беларусаў i iншых народаў свету.

Аспiрант або саiскальнiк павiнен прадэманстраваць глыбокае i поўнае авалоданне ведамi ў межах праграмы-мiнiмум, знаёмства з рэкамендаванай лiтаратурай, здольнасць самастойна фармуляваць мэты, задачы i квалiфiкавана праводзiць навуковыя даследаваннi па абранай спецыяльнасцi.

Тлумачальная запiска

Сiстэма ведаў аб народах (этналогiя, этнаграфiя i антрапалогiя) адносiцца да лiку адной з найбольш спецыфiчных гiстарычных дысцыплiн. Гэта спецыфiка выяўляецца ў надзвычай шырокiм аб'екце вывучэння - культуры этнiчных супольнасцей свету на працягу ўсёй гiсторыi iх iснавання. Пры гэтым у найбольшай ступенi этналогiя, этнаграфiя, антрапалогiя арыентаваны на вывучэнне традыцыйнай культуры, якая даследуецца спецыфiчнымi прыёмамi збору iнфармацыi: непасрэднага назiрання, iнтэрв'ю, збiрання калекцый i г.д. Сучасная этналогiя, этнаграфiя, антрапалогiя прад'яўляюць высокi ўзровень патрабаванняў да спецыялiстаў. Яны павiнны валодаць шырокiмi ведамi па гiстарыяграфii навукi аб народах, яе сучаснай тэорыi, традыцыйнай культуры народаў свету, этнаграфii Беларусi. Зыходзячы з гэтай логiкi, праграма кандыдацкага мiнiмуму ўключае ў сябе чатыры часткi.

У частцы першай "Этналогiя. Уводзiны. Гiсторыя" змешчаны агляд развiцця этналагiчнай думкi пачынаючы ад цывiлiзацый Старажытнага Усходу i антычнага свету да нашых дзён. Асноўная ўвага надаецца навуковым школам другой паловы ХIХ - пачатку ХХI ст., i асаблiва неаэвалюцыянiзму, структуралiзму, сiмвалiчнай антрапалогii.

Другая частка "Культурная антрапалогiя" прысвечана разгляду тэарэтычнага асэнсавання найбольш унiверсальных iнстытутаў культуры, такiх як стратэгii жыццезабеспячэння, сацыяльнай стратыфiкацыi, спосабы падтрымання сацыяльнага кантролю, формы шлюбных адносiн, арганiзацыi рэлiгiйнага жыцця i г.д.

Частка трэцяя "Усеагульная этналогiя" ўключае асноўныя класiфiкацыi этнiчных супольнасцей i ў большай ступенi ўласна этналагiчны агляд традыцыйнай культуры народаў практычна ўсiх гiсторыка-этнаграфiчных рэгiёнаў свету.

Заключная, чацвёртая, частка "Этналогiя Беларусi" прысвечана аналiзу гiстарыяграфii беларускай этнаграфii, этнiчнай гiсторыi Беларусi, грунтоўнаму агляду традыцыйнай культуры беларусаў, уключаючы традыцыйныя заняткi, паселiшчы i жыллё, харчаванне, касцюм, абрады, вераваннi, фальклор i народнае мастацтва. Спецыяльная ўвага надаецца традыцыйнай культуры этнiчных груп, а таксама гiстарычным формам мiжэтнiчных адносiн на Беларусi.

ЧАСТКА 1. ЭТНАЛОГIЯ. УВОДЗIНЫ. ГIСТОРЫЯ

КЛАСIФIКАЦЫЯ ЭТНIЧНЫХ СУПОЛЬНАСЦЕЙ СВЕТУ

Азначэнне этналогii. Аб'ект i прадмет этналагiчных даследаванняў. Паняцце аб этнасе. Кампаненты этнiчнай сiстэмы. Этнас i экалогiя. Этнiчная тэрыторыя. Культура народаў як галоўны прадмет этналогii. Этналагiчны падыход да культуры. Класiфiкацыя культур у этналогii. Этнас i мова. Этнiчная свядомасць. Этнiчныя стэрэатыпы i ўстаноўкi. Этнонiмы.

Гiстарычныя формы этнiчных супольнасцей. Этнас у традыцыйным i iндустрыяльным грамадствах. Спецыфiка механiзму аднаўлення этнiчнай сiстэмы ў розныя гiстарычныя эпохi. Нацыя як вышэйшая ступень самаарганiзацыi этнасу. Нацыянальная дзяржава. Праблема этнiчных груп i мiжэтнiчных адносiн. Этнiчныя працэсы.

Крынiцы i метады этналагiчных даследаванняў. Палявыя этнаграфiчныя матэрыялы. Пiсьмовыя крынiцы. Архiўныя i музейныя калекцыi. Дадзеныя сумежных навук: фiзiчнай антрапалогii, археалогii, лiнгвiстыкi, фалькларыстыкi i г.д. Метады збору i апрацоўкi этнаграфiчнай iнфармацыi.

Паняцце класiфiкацыi, яе неабходнасць i азначэнне. Прынцыпы класiфiкацыi.

Класiфiкацыя этнiчных супольнасцей паводле тэрыторыi пражывання. Паняцце гiсторыка-культурных этнаграфiчных абласцей. Вялiкiя, сярэднiя, малыя гiсторыка-культурныя этнаграфiчныя вобласцi. Значэнне класiфiкацыi паводле гiсторыка-культурных абласцей.

Класiфiкацыя паводле падабенства фiзiчнага аблiчча. Паняцце антрапалагiчнага тыпу. Iерархiя антрапалагiчных тыпаў. Вялiкiя i малыя расы. Падзел рас на мясцовыя антрапалагiчныя тыпы. Прычыны ўтварэння антрапалагiчных тыпаў. Роля экалагiчнага асяроддзя, iзаляцыi, змешвання. Узнiкненне вялiкiх рас (еўрапеоiднай, негроiднай, аўстралоiднай, мангалоiднай, амерыканскай). Змешаныя расавыя тыпы. Значэнне антрапалагiчнай класiфiкацыi.

Класiфiкацыя этнiчных супольнасцей паводле роднасцi моў. Паняцце моўнай роднасцi. Iерархiя лiнгвiстычных супольнасцей. Сусветныя лiнгвiстычныя сем'i. Лiнгвiстычныя галiны, лiнгвiстычныя групы. Значэнне лiнгвiстычнай класiфiкацыi.

Класiфiкацыя этнiчных супольнасцей паводле падабенства гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Паняцце гаспадарча-культурнага тыпу. Iерархiя гаспадарча-культурных тыпаў. Значэнне гаспадарча-культурнай класiфiкацыi.

ГIСТОРЫЯ ЭТНАЛОГII

Этнаграфiчныя веды на Старажытным Усходзе i ў антычным свеце. Этнаграфiчныя веды ў Старажытным Егiпце, Месапатамii i Iране. Этналагiчныя канцэпцыi ў Бiблii. Канцэпцыя "залатога веку" Гесiода. "Усход" i "Захад" Герадота, герадотавы "неўры". Iдэя антрапасацыягенезу ў Дэмакрыта. "Геаграфiчны "дэтэрмiнiзм" Гiпакрата. Этналагiчныя погляды Тацыта. Iдэi прагрэсу грамадства ў Лукрэцыя Кара. Iдэя "залатога веку".

Этнаграфiчныя веды ў сярэдневяковай Еўропе. Этнаграфiчныя звесткi ў Iардана, Пракопiя Кесарыйскага, Канстанцiна Парфiрагенета. Прагматычнае разуменне этнаграфii ў Канстанцiна Парфiрагенета. Кнiга Марка Пола i яе ўплыў на еўрапейскую навуковую думку.

Этнаграфiчныя веды ў Еўропе XVI - першай палове XIX ст. Вялiкiя геаграфiчныя адкрыццi i iх этналагiчнае асэнсаванне. Канцэпцыя "шчаслiвага дзiкуна" П.Марцiра. Апалогiя культурных адрозненняў М.Мантэня. Iдэi гiстарычнага прагрэсу Дж.Вiко, Ж.Кандарсэ, А.Фергюсана. Iдэалiзацыя першабытнасцi французскiмi асветнiкамi: Д.Дзiдро, Ф.Вальтэр, Ж.-Ж.Русо. Этналагiчныя канцэпцыi I.Г.Гердэра: iдэя натуральнага паходжання моў i этнасаў, крытыка еўропацэнтрызму. Фiласофiя нацыi I.Фiхтэ. Вучэнне аб мовах В. фон Гумбольда. Асноўныя iдэi "мiфалагiчнай школы". Я. i В.Грымы, М.Мюлер, А.Кун.

Эвалюцыянiзм. Навуковыя перадумовы i асноўныя пастулаты эвалюцыянiзму. "Першабытны шлюб" Дж.Мак-Ленана. Канцэпцыя паходжання рэлiгii Д.Лебака. Канцэпцыя прагрэсу Э.Тэйлара. Паняцце перажытку. Анiмiстычная канцэпцыя паходжання рэлiгii. Л.Г.Морган аб радавой арганiзацыi грамадства, ступенях развiцця сям'i i сацыяльнага прагрэсу. Познi эвалюцыянiзм: Э.Хан, Д.Фрэзер i iнш.

Дыфузiянiзм. Сутнасць канцэпцыi. Вытокi: Ф.Ратцэль. Культурная мiфалогiя Л.Фрабенiуса. "Культурнае кола" Ф.Грэбнера. Тэорыя прамонатэiзму В.Шмiда. "Гiпердыфузiянiзм" Г.Элiота-Смiта i У.Пэры. Сучасны дыфузiянiзм: iдэi i эксперыменты Т.Хейердала.

Французская сацыялагiчная школа. Сацыялогiя Э.Дзюркгейма. "Калектыўныя ўяўленнi". Э.Дзюркгейм аб паходжаннi класiфiкацыi, паняццяў, рэлiгii. М.Мос аб раннiх формах абмену. Л.Левi-Бруль аб ступенях развiцця ладу мыслення.

Функцыяналiзм i структуралiзм. Крытыка эвалюцыянiзму i дыфузiянiзму ў Б.Малiноўскага. Iдэя "халiзму". Тэорыя патрэбнасцей. Б.Малiноўскi аб узаемасувязi этнасу, традыцыi i экалогii. Класiфiкацыя навук аб народах А.Радклiфа-Браўна. К.Левi-Строс аб развiццi культуры i грамадства. "Гарачыя" i "халодныя" грамадствы. Прынцып "бiнарных апазiцый". Вывучэнне сiстэм сваяцтва. Метад К.Левi-Строса.

Этнапсiхiчны накiрунак. Вытокi: М.Лацарус, К.Лебон, В.Вунд. Этнаграфiчныя сюжэты ў З.Фрэйда. Канцэпцыя "культурнага рэлятывiзму" Ф.Боаса. "Базавы тып асобы" А.Кардынера. "Культурныя патэрны" Р.Бенедыкт. Этнаграфiя дзяцiнства ў працах М.Мiд.

Марксiзм у этнаграфii. Этнаграфiя ў СССР у 1920 - 1980-я гг. Этнаграфiчныя сюжэты ў К.Маркса i Ф.Энгельса. М.Кавалеўскi аб грамадзе i звычаёвым праве. Тэорыя этнасу i этнiчных працэсаў у працах Ю.Брамлея. М.Чэбаксараў аб гаспадарча-культурных тыпах. "Iнфармацыйнае" разуменне этнасу ў С.Аруцюнава. Тэарэтычная сiстэма Л.Гумiлёва. Канцэпцыя этнасферы i пасiянарнасцi.

ЧАСТКА 2. КУЛЬТУРНАЯ АНТРАПАЛОГIЯ

Вызначэнне культурнай антрапалогii як навуковай дысцыплiны. Асноўныя метадалагiчныя прынцыпы культурнай антрапалогii. Унiверсалiзм. Халiзм. Прынцып iнтэгратыўнасцi. Прынцып адаптыўнасцi. Культурны рэлятывiзм.

Канцэпцыя культуры

Антрапалагiчны падыход да феномена культуры. Вызначэнне культуры. Тры складаючыя часткi культуры: матэрыяльныя аб'екты, iдэi i каштоўнасцi, мадэлi паводзiн. Культура як сродак узмацнення групавой салiдарнасцi. Культура як вынiк навучання. Культура i бiялогiя чалавека. Змены ў культуры: адкрыццi i дыфузii. Успрыняцце культурнай разнастайнасцi: этнацэнтрызм i культурны рэлятывiзм. Унiверсальныя элементы культуры чалавецтва.

Метады культурнай антрапалогii

Асноўныя этапы рэалiзацыi навуковага праекта. Вызначэнне праблемы. Выбар працэдуры даследавання. Збор, аналiз i iнтэрпрэтацыя дадзеных. Арганiзацыйнае i матэрыяльнае забеспячэнне палявых даследаванняў. Асноўныя формы палявых этнаграфiчных работ. Непасрэднае назiранне. Iнтэрв'ю. Картаграфаванне. Аўдыя- i вiдэафiксацыя. Збор калекцый. Этычныя праблемы пры правядзеннi палявых даследаванняў.

Культура жыццезабеспячэння.

Стратэгii здабывання ежы

Асяроддзе i тэхналогiя. Гiстарычныя тыпы стратэгiй здабывання ежы. Спажываючыя стратэгii. Паляўнiцтва i збiральнiцтва. Вытворчыя стратэгii. Неалiтычная рэвалюцыя. Ручное земляробства. Пастаралiзм. Ральнае земляробства i феномен цывiлiзацыi. Iндустрыяльныя спосабы вытворчасцi прадуктаў харчавання.

Эканамiчныя сiстэмы

Прыродныя рэсурсы: агульная характарыстыка. Гiстарычныя формы кантролю над рэсурсамi. Вытворчасць. Натуральная гаспадарка. Падзел працы. Полаўзроставы падзел працы. Працоўная спецыялiзацыя. Размеркаванне. Просты абмен. Пераразмеркаванне. Рынкавы абмен.

Сацыяльная стратыфiкацыя

Крытэрыi вымярэння сацыяльнай няроўнасцi. Багацце. Улада. Прэстыж. Гiстарычныя формы сацыяльнай стратыфiкацыi. Эгалiтарныя грамадствы. Рангавыя грамадствы. Стратыфiкаваныя грамадствы. Каставыя сiстэмы. Класавыя грамадствы. Гендарная стратыфiкацыя. Тэорыi стратыфiкацыi. Катэгорыi "свой - чужы".

Палiтычная арганiзацыя i сацыяльны кантроль

Крытэрыi ступенi развiцця палiтычнай арганiзацыi. Ступень выяўленасцi палiтычных структур. Улада. Палiтычная iнтэграцыя. Гiстарычныя тыпы палiтычнай арганiзацыi. Ацэфальныя грамадствы. Абшчыны. Плямёны. Правадырства. Дзяржавы. Базавыя прыкметы дзяржавы.

Сацыяльны кантроль. Сацыяльныя нормы. Пазiтыўныя i негатыўныя санкцыi. Нефармальныя сродкi сацыяльнага кантролю. Сацыялiзацыя. Грамадская думка. Групавы сваяцкi кантроль. Сiстэма ўяўленняў пра звышнатуральны кантроль. Фармальныя сродкi сацыяльнага кантролю. Iнстытут пасярэднiкаў. Рады старэйшын. Ардалii. Прысягi. Суды i кадыфiкаванае права.

Сваяцтва, шлюб, сям'я, сацыялiзацыя.

Сваяцтва

Вызначэнне сваяцтва. Функцыi сваяцтва. Графiчныя дыяграмы сваяцтва.

Прынцыпы класiфiкацыi сваяцтва. Сваяцкiя групы. Унiлiнейныя групы. Патрылiнейныя групы. Матрылiнейныя групы. Лiнiджы. Кланы. Фратрыi. Паловы. Бiлiнейныя сваяцкiя групы. Кагнатычныя сваяцкiя групы. Асноўныя сiстэмы сваяцтва: эскiмоская, гавайская, iракезская, амаха, кро, суданская.

Шлюб i сям'я

Дэфiнiцыi шлюбу i сям'i. Базавыя характарыстыкi. Функцыi шлюбу i сям'i. Правiлы заключэння шлюбу. Унiверсальнае табу iнцэсту. Экзагамiя i эндагамiя. Сацыяльна-пажаданыя формы шлюбных саюзаў: кроскузэнны шлюб, сарарат, левiрат. Колькасць шлюбных партнёраў. Манагамiя. Палiгамiя. Палiандрыя. Эканамiчныя аспекты заключэння шлюбу. Калым. Адпрацоўкi за нявесту. Пасаг. Абмен жанчынамi. Маёмасны ўзаемаабмен. Тыпы сям'i па лакалiзацыi жыхарства. Тыпы структуры сям'i. Вялiкая сям'я. Нуклеарная сям'я.

Сацыялiзацыя

Сацыялiзацыя i iнкультурацыя. Светапогляд i каштоўнасцi. Культурныя арыентацыi i адаптацыйная стратэгiя. Асоба. Тыпы асобы. Мадальная асоба. Дэвiянтныя паводзiны. Вызначэнне адхiленняў у паводзiнах. Адхiленнi ў культурным кантэксце. Сацыялiзацыя на працягу жыццёвага цыкла. Выхаванне дзяцей. Абрады пераходу (iнiцыяцыi). Асаблiвасцi мужчынскiх i жаночых iнiцыяцый. Адукацыя як культурны феномен. Сацыялiзацыя ў сталым узросце.

Мова

Прырода мовы. Разнастайнасць моў. Адкрытыя i закрытыя сiстэмы камунiкацыi. Структура мовы. Фанетыка. Марфалогiя. Граматыка. Мова i культура. Узаемаўплыў культуры i мовы. Гiпотэза Сэпiра-Уорфа. Мова i сацыяльныя адносiны. Феномен двухмоўя. Дыялекты.

Рэлiгiя

Вызначэнне рэлiгii. Сiстэмы вераванняў у сацыяльным кантэксце. Рэлiгiйныя вераваннi i адаптацыйная стратэгiя. Сiмволiка рэлiгiйных сiстэм. Сiмволiка ежы. Татэмы. Звышнатуральныя сiлы i iстоты. Нябачная сiла. Духi. Багi. Рэлiгiйныя паводзiны i свядомасць. Адасабленне сакральнага i прафаннага. Рытуалы. Змяненне станаў свядомасцi. Прафесiяналiзацыя культаў. Шаманы. Захавальнiкi закону. Прарокi. Рэлiгiя i культурныя змены. Кантакты i заваяваннi. Хiлiястычныя рухi.

Мастацтва

Вызначэнне мастацтва i мастацкага працэсу. Сацыяльныя функцыi мастацтва. Iндывiдуальнае мастацкае задавальненне. Мастацтва як форма ўмацавання грамадскай салiдарнасцi. Вiды мастацтва. Выяўленчае мастацтва. Графiка i пластыка. Музыка. Этнамузыкалогiя як кроскультурнае вывучэнне музыкi. Танец. Функцыi танцавальнага мастацтва. Танец i iншыя элементы культуры. Вербальныя формы мастацтва. Мiфы. Фальклор. Гiстарычныя формы мастацтва. Феномен першабытнага сiнкрэтызму. Прафесiяналiзацыя мастацтва ў стратыфiкаваных грамадствах. Вылучэнне мастацтва ў самастойную галiну дзейнасцi.

Сучасныя праблемы адаптацыi

Вызначэннi развiтасцi i слабаразвiтасцi. Слабаразвiтасць як гiстарычная з'ява. Формы эканамiчнай залежнасцi. Транснацыянальныя карпарацыi i iх роля ў сучаснай сусветнай эканамiчнай сiстэме. Феномен глабалiзацыi. Праблема мiграцый i этнакультурнай адаптацыi мiгрантаў.

Культурная антрапалогiя i праектаванне будучынi

Антрапалогiя i вырашэнне актуальных праблем развiцця. Прыкладная антрапалогiя: практыка вырашэння рэальных праблем. Удзел у распрацоўцы сацыяльных праграм планавання. Культурная антрапалогiя i гендарныя даследаваннi. Папулярызацыя культурнай антрапалогii.

ЧАСТКА 3. УСЕАГУЛЬНАЯ ЭТНАЛОГIЯ

ЭТНIЧНЫЯ СУПОЛЬНАСЦI АЎСТРАЛII I АКIЯНII

Этнiчныя супольнасцi Аўстралii i Тасманii. Этнiчны склад насельнiцтва. Абарыгены Аўстралii, iх паходжанне, антрапалагiчны тып, мова, асаблiвасцi гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Сацыяльная арганiзацыя: племя, фратрыя, род, лакальная група, сям'я, суадносiны памiж iмi. Герантакратыя. Сiстэма выхавання. Iнiцыяцыi. Духоўная культура: веды, мастацкая творчасць (выяўленчае мастацтва, музыка, фальклор), рэлiгiйныя вераваннi. Асаблiвасцi духоўнай культуры абарыгенаў Аўстралii. Тасманiйская праблема. Месца тасманiйцаў у гiсторыi чалавечага грамадства i культуры. Узровень развiцця. Загадка паходжання. Характэрныя рысы гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Гiстарычная рэканструкцыя сацыяльнага ладу. Пачатковыя веды, формы мастацтва, элементы рэлiгii.

Этнiчныя супольнасцi Меланезii. Этнiчны склад насельнiцтва. Антрапалагiчны тып. Мовы. Характэрныя рысы гаспадаркi, матэрыяльнай культуры. Асаблiвасцi сацыяльнай арганiзацыi. Радавая сiстэма. Вясковыя абшчыны. Таемныя мужчынскiя саюзы. Сям'я i шлюб. Духоўная культура. Рэлiгiйныя вераваннi. Уяўленнi аб "мана". Прамысловыя культы. Культ "карга". Этнасы папуа. Антрапалагiчны тып. Моўная сiтуацыя. З'ява этналiнгвiстычнай непарыўнасцi. Гаспадарка. Падсечна-агнявое ручное земляробства: тэхналогiя i асноўныя культуры. Паселiшчы i жыллё. Адзенне, упрыгожаннi. Сацыяльная арганiзацыя. Феномен "бiгмэнства". Рэлiгiйныя вераваннi: татэмiзм i культ продкаў.

Этнiчныя супольнасцi Палiнезii. Этнiчны склад насельнiцтва. Антрапалагiчны тып. Моўная сiтуацыя. Асаблiвасцi гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Сацыяльная арганiзацыя. Вясковая абшчына i сям'я. Касты. Дзяржаўныя ўтварэннi. Духоўная культура. Прафесiяналiзацыя рэлiгii. Культ правадыроў. Табу.

Этнiчныя супольнасцi Мiкранезii. Антрапалагiчны тып. Асаблiвасцi гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Сацыяльная арганiзацыя. Характар сям'i. Становiшча жанчыны. Жаночыя саюзы. Духоўная культура. Пачатковая пiсьменнасць. Своеасаблiвасць рэлiгii. Элементы шаманiзму.

Гiстарычны лёс i сучаснае становiшча этнiчных супольнасцей Аўстралii i Акiянii. Фармiраванне англа-аўстралiйцаў i англа-новазеландцаў.

ЭТНIЧНЫЯ СУПОЛЬНАСЦI АМЕРЫКI

Праблема першапачатковага засялення Амерыкi. Моўная i антрапалагiчная сiтуацыя да Вялiкiх геаграфiчных адкрыццяў.

Гаспадарча-культурныя тыпы Паўночнай Амерыкi.

Арктычныя паляўнiчыя i рыбаловы. Эскiмосы i алеуты. Гаспадарчая дзейнасць i матэрыяльная культура. Сацыяльная арганiзацыя i сямейны быт. Рэлiгiя i культ "гаспадынi мора" i iншыя прамысловыя культы. Асаблiвасцi выхавання.

Збiральнiкi Калiфорнii. Асаблiвасцi прыроднага асяроддзя i формы гаспадарчай дзейнасцi. Спецыфiка матэрыяльнай культуры. Рэлiгiйнае жыццё. Вiзiянiзм.

Паляўнiчыя лясной зоны. Лад жыцця. Аб'екты i прыёмы паляўнiцтва. Матэрыяльная культура. Грамадская арганiзацыя: племя, фратрыя, род. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Культ сонца. Ахвярапрынашэннi. Дух Манiту. Сакралiзацыя лiчбаў. Катарсiчная магiя.

Паляўнiчыя прэрый. Спецыфiка матэрыяльнай культуры. Значэнне засваення конегадоўлi. Арганiзацыя плямён. Фармiраванне ваеннай дэмакратыi.

Аседлыя рыбаловы паўночна-заходняга ўзбярэжжа. Спецыфiка прыродных умоў i iх уплыў на матэрыяльную культуру i сацыяльную арганiзацыю. Развiццё абмену. Маёмасная дыферэнцыяцыя. Потлач. Патрыярхальнае рабства.

Ручныя земляробы Паўночнай Амерыкi. Тэхналогiя падсекi i асноўныя культуры. Спецыфiка полаўзроставага падзелу працы i яе ўплыў на сацыяльную арганiзацыю. Авачыра iракезаў. Парны шлюб. Правадыры. Агульнаплемянныя саветы. Iндзейцы "пуэбла". Земляробства са штучным арашэннем. Родава-племянная сiстэма. Спецыфiка рэлiгiйнага жыцця.

Гаспадарча-культурныя тыпы Паўднёвай Амерыкi. Вогнезямельцы. Марскiя рыбаловы i збiральнiкi. Асаблiвасцi антрапалагiчнага тыпу. Лад жыцця. Сацыяльная арганiзацыя. Паляўнiчыя i збiральнiкi трапiчных лясоў. Сезонныя асаблiвасцi гаспадарчых заняткаў. Спецыфiка прылад паляўнiцтва: духавая стрэльба. Паселiшчы i жыллё. Ваяўнiчы характар культуры. Тсантса. Паляўнiчыя на гуанака Патагонii. Асаблiвасцi антрапалагiчнага тыпу. Спецыфiчныя прылады палявання: ласо i бола. Уплыў засваення конегадоўлi на сацыяльную структуру i лад жыцця. Ваяўнiчы характар культуры.

Цывiлiзацыi Цэнтральнай i Паўднёвай Амерыкi. Цывiлiзацыя мая. Асаблiвасцi гаспадаркi. Падсека. Ручное земляробства. Гарады-дзяржавы. Сацыяльная структура. Развiццё культуры. Матэматыка i астраномiя. Рэлiгiйны культ. Ахвярапрынашэннi. Дзяржава ацтэкаў. Спецыфiка земляробства. Чынампа. Асаблiвасцi сацыяльнай структуры. Рэлiгiйны культ i яго ўплыў на характар усёй цывiлiзацыi. Iмперыя iнкаў. Асаблiвасцi гаспадарчай базы iнкскай цывiлiзацыi. Сацыяльна-каставы строй. Вясковая абшчына. Элементы "сацыялiзму" ў iнкскай дзяржаве. Будаўнiцтва шляхоў зносiн. Сiстэма трансляцыi iнфармацыi. Кiпу. Духоўная культура. Выявы ў пустынi Наска.

Фармiраванне сучаснага насельнiцтва Амерыкi: агульная характарыстыка.

ЭТНIЧНЫЯ СУПОЛЬНАСЦI АФРЫКI

Антрапалагiчны склад насельнiцтва. Еўрапеоiды. Негроiды. Негрыльскi, эфiопскi i бушменскi расавыя тыпы. Лiнгвiстычная сiтуацыя. Гiстарычна-культурныя рэгiёны. Этнiчная гiсторыя: кароткi агляд.

Гаспадарча-культурныя тыпы трапiчнай i Паўднёвай Афрыкi.

Паляўнiчыя i збiральнiкi. Негрылi. Асаблiвасцi тэхналогii паляўнiцтва. Паселiшчы i жыллё. Грамадскiя адносiны. Рэлiгiя: прамысловыя культы. Бушмены. Прыклады прыстасавання да неспрыяльных умоў навакольнага асяроддзя. Сацыяльная арганiзацыя. Рэлiгiйныя культы. Мастацкая культура. Жывапiс.

Жывёлаводы. Фульбэ, туарэгi, масаi, гатэнтоты. Агульная характарыстыка афрыканскай жывёлагадоўлi. Матэрыяльная культура. Каставы строй. Маральна-этычныя кодэксы ладу жыцця. Становiшча жанчыны. Духоўная культура. Развiццё паэзii.

Ручныя земляробы трапiчных лясоў i саван. Тэхналогiя культуры земляробства. Сезонны характар зямляробства. Рамёствы. Апрацоўка металаў. Бенiнская бронза. Ткацтва. Апрацоўка дрэва i скуры. Паселiшчы i жыллё. Адзенне. Сацыяльная структура. Таемныя мужчынскiя i жаночыя саюзы. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Культ продкаў. Культ правадыроў. Прафесiяналiзацыя рэлiгii. Фетышызм.

Этнасы Паўночнай i Паўночна-Усходняй Афрыкi. Асаблiвасцi земляробства ў далiне Нiла. Садоўнiцтва ў краiнах Магрыба. Рамёствы. Рэлiгiйная сiтуацыя. Рэшткi даiсламскiх культаў. Хрысцiяне-копты. Спецыфiка традыцыйнай культуры народаў Паўночна-Усходняй Афрыкi.

ЭТНIЧНЫЯ СУПОЛЬНАСЦI АЗII

Гiстарычна-культурныя рэгiёны ў Азii.

Этнасы Заходняй Азii. Этнiчны склад насельнiцтва. Лiнгвiстычная i антрапалагiчная сiтуацыя. Традыцыйная матэрыяльная культура. Сiстэмы земляробства. Формы жывёлагадоўлi. Рамёствы. Апрацоўка металаў i скуры. Выраб дываноў. Ювелiрнае мастацтва. Паселiшчы. Жыллё: прынцыпы iнтэр'еру. Iслам i яго ўплыў на грамадскiя, сямейныя адносiны i духоўную культуру. Спецыфiка сацыяльнага жыцця i духоўнай культуры яўрэяў. Сiстэма забаронаў. Iнстытут равiната. Функцыi сiнагогi. Традыцыйныя абрады i святы яўрэяў.

Этнiчныя супольнасцi Паўднёвага Каўказа. Антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыя: агульная характарыстыка. Этнiчная гiсторыя. Рэлiгiйная сiтуацыя. Гаспадарка. Спецыфiка земляробства i жывёлагадоўлi. Рамёствы. Паселiшчы i жыллё. Адзенне: "агульнакаўказскiя" элементы. Ежа. Сацыяльныя адносiны. Вясковая абшчына. Патрыярхальны характар сямейных адносiн. Калым. Звычаi гасцiннасцi. Рэшткi паганскiх вераванняў. Традыцыйнае мастацтва.

Этнiчныя супольнасцi Сярэдняй Азii. Этнiчны склад насельнiцтва. Лiнгвiстычная i антрапалагiчная сiтуацыя. Асаблiвасцi этнiчнай гiсторыi. Змены рэлiгiйнай сiтуацыi. Традыцыйныя формы гаспадарчых заняткаў. Земляробства ў аазiсах. Арашальныя сiстэмы, тэхналогiя апрацоўкi глебы. Садоўнiцтва, бахчаводства, вiнаградарства. Багарнае земляробства. Жывёлагадоўля. Прыёмы качэўяў. Паселiшчы i жыллё. Традыцыйнае адзенне. Ежа. Сацыяльныя адносiны. Каставыя структуры. Сям'я. Феномен махаля. Духоўная культура. Традыцыйнае мастацтва.

Этнiчныя супольнасцi Паўднёвай Азii. Кароткi агляд этнiчнай гiсторыi. Этнiчная, антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыi. Перыферыйныя гаспадарча-культурныя тыпы: паляўнiчыя i збiральнiкi, ручныя земляробы, жывёлаводы. Ральнае земляробства: тэхналогiя i культуры. Спецыфiка жывёлагадоўлi. Рамёствы: апрацоўка металаў, выраб дываноў, ткацтва. Паселiшчы i жыллё. Адзенне. Дхоцi i сары. Спецыфiка харчавання. Рэлiгiйная культура i яе ўплыў на сацыяльныя адносiны i сямейнае жыццё. Паходжанне iндуiзму. Брахманiзм i каставы лад грамадства. Бхагавад-гiта. Веданта. Iдэя рэiнкарнацыi i канцэпцыя кармы. Ёга. Культы Вiшну i Шывы. Камасутра. Рэакцыя на брахманiзм. Асноўныя прынцыпы джайнiзму i будызму.

Народы Паўднёва-Усходняй Азii. Этнiчная, антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыi. Этнiчная гiсторыя i змяненне рэлiгiйнай сiтуацыi. Гаспадарча-культурныя тыпы. Паляўнiчыя i збiральнiкi (кубу, семангi). Ручныя земляробы (сеноi, даякi i г.д.). Спецыфiка гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Тэхналогiя земляробства. Роля збiральнiцтва. Паселiшчы i жыллё. Доўгiя дамы. Адзенне i ўпрыгожаннi. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Культ рысу. Сiстэма "адата". Ральныя земляробы (в'еты, кхмеры i г.д.). Тэхналогiя вырошчвання рысу. Чэкавае рыбалоўства. Рамёствы. Паселiшчы i жыллё. Традыцыйнае адзенне. Ежа. Агульныя прынцыпы харчавання. Традыцыйныя святы. Культ продкаў.

Этнiчныя супольнасцi Усходняй Азii. Этнiчная, антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыi. Кiтайская мова i феномен iераглiфiчнай пiсьменнасцi, яго роля ў развiццi культуры народаў рэгiёна. Этнiчная гiсторыя: кароткi нарыс.

Гаспадарча-культурныя тыпы. Айны - аседлыя рыбаловы i збiральнiкi. Айнскi антрапалагiчны тып. Спецыфiка гаспадаркi i матэрыяльнай культуры. Духоўная культура. Культ агню. Прамысловыя культы. Жывёлаводы Цэнтральнай Азii. Спецыфiка жывёлагадоўлi. Паселiшчы, жыллё i яго iнтэр'ер. Хатняе начынне. Харчаванне. Адзенне. Духоўная культура манголаў. Сiстэма iмянарачэння. Дэкаратыўнае мастацтва. Старажытнае кнiгадрукаванне. Ральныя земляробы. Кiтайцы, карэйцы, японцы. Тэхналогiя земляробства. Спосабы iрыгацыi. Рамёствы. Паселiшчы i жыллё. Адзенне. Агульныя прынцыпы харчавання. Спецыфiка рэлiгiйных уяўленняў кiтайцаў. Асноўныя прынцыпы даасiзму. Астралогiя i геамантыя. Канфуцыянства. Сямейна-радавыя культы. Спецыфiка духоўнай культуры японцаў. Дзэн-будызм i яго ўплыў на фармiраванне японскага светапогляду i эстэтычных прынцыпаў.

Этнiчныя супольнасцi Сiбiры. Лiнгвiстычная i антрапалагiчная сiтуацыя. Традыцыйныя гаспадарча-культурныя тыпы. Жывёлаводы i земляробы Заходняй Сiбiры, Алтая i Прыбайкалля. Аседлыя рыбаловы. Паляўнiчыя-аленяводы лясной зоны. Аленяводы тундры. Арктычныя паляўнiчыя. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Сiбiр - рэгiён класiчнага шаманiзму. Сямейна-радавыя культы. Прамысловыя культы. Змены ў жыццi народаў Сiбiры ў сувязi з яе каланiзацыяй.

ЭТНIЧНЫЯ СУПОЛЬНАСЦI ЕЎРОПЫ

Класiфiкацыя этнiчных супольнасцей Еўропы: антрапалагiчная, лiнгвiстычная, гаспадарча-культурная. Гiсторыка-культурныя вобласцi.

Этнiчныя супольнасцi Заходняй Еўропы. Этнiчная гiсторыя i сучасная этнапалiтычная сiтуацыя ў буйнейшых краiнах Заходняй Еўропы. Этнiчныя праблемы Iталii, Iспанii, Францыi, Вялiкабрытанii, Бельгii, Славакii, Румынii, югаслаўскi крызiс. Пазiтыўны досвед Швейцарыi, Данii, Фiнляндыi i г.д. Раманскiя народы Заходняй Еўропы. Традыцыйная матэрыяльная i духоўная культура. Германскiя народы. Гiстарычны лёс кельтаў. Фальклор i музычнае мастацтва. Сучаснае кельцкае адраджэнне.

Этнiчныя супольнасцi заходнiх i паўднёвых славян. Гаспадарка, плугавае земляробства. Агароднiцтва, садоўнiцтва. Жывёлагадоўля. Пчалярства. Рыбалоўства. Развiццё прамысловасцi. Урбанiзацыя. Тыпы сельскiх пасяленняў. Тыпы жылля. Традыцыйны касцюм. Грамадскiя i сямейныя традыцыi. Перажыткi сельскай абшчыны. "Задруга" паўднёвых славян. Малая сям'я. Святы. Сучасныя этнiчныя працэсы.

Этнiчныя супольнасцi Усходняй Еўропы. Этнiчная гiсторыя: кароткi нарыс.

Народы Прыбалтыкi. Эстонцы. Лiнгвiстычны падзел. Сету. Традыцыйныя заняткi. Тэхналогiя земляробства i культуры. Рыбалоўства. Паселiшчы i жыллё. Адзенне. Ежа. Традыцыйныя святы. Фальклор. Песенныя фестывалi. Латышы. Гiстарычна-этнаграфiчныя вобласцi. Традыцыйная матэрыяльная культура. Святы i абрады. Лiго. Дайны. Песенныя фестывалi. Летувiсы. Кароткi нарыс этнiчнай гiсторыi. Гiсторыка-этнаграфiчны падзел. Жэмайцiя i Аўкштайцiя. Традыцыйная матэрыяльная культура. Дахрысцiянскiя вераваннi. Традыцыйныя святы. Падабенства матэрыяльнай i духоўнай культуры лiтоўцаў i беларусаў.

Этнiчныя супольнасцi Беларусi. Беларусы: агульная характарыстыка. Колькасць i рассяленне ў свеце. Месца ў сiстэме лiнгвiстычнай i антрапалагiчнай класiфiкацыi. Дыялектны i гiсторыка-этнаграфiчны падзел. Традыцыйная культура. Паселiшчы i жыллё. Заняткi. Адзенне. Ежа. Грамадскiя i сямейныя адносiны. Святы i абрады. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Народныя веды. Фальклор i народнае мастацтва. Этнiчныя меншасцi. Рускiя. Палякi. Украiнцы. Яўрэi. Татары. Iншыя этнiчныя групы. Паходжанне i асаблiвасцi культуры. Традыцыi мiжэтнiчных адносiн на Беларусi.

Этнiчныя супольнасцi Украiны i Малдовы. Украiнцы. Праблема паходжання, антрапалагiчны тып, дыялектныя адрозненнi. Гiсторыка-этнаграфiчныя рэгiёны. Традыцыйныя заняткi. Земляробства: тэхналогiя i асноўныя культуры. Рамёствы. Паселiшчы i жыллё. Спецыфiчныя рысы ўкраiнскага жылля. Адзенне. Спецыфiка ўкраiнскага харчавання. Традыцыйная духоўная культура. Фальклор i народнае мастацтва. Крымскiя татары. Праблема паходжання i гiстарычны лёс. Традыцыйная культура. Малдаване. Паходжанне. Спецыфiка гаспадаркi. Садоўнiцтва i вiнаградарства. Паселiшчы i жыллё. Адзенне i ежа. Фальклор i народнае мастацтва. Гагаузы.

Этнiчныя супольнасцi Поўначы Усходняй Еўропы. Этнiчны, антрапалагiчны i лiнгвiстычны склад. Саамы. Спецыфiка традыцыйнай культуры. Карэлы. Паходжанне. Этнаграфiчныя групы. Традыцыйныя заняткi. Земляробства. Паселiшчы, жыллё, адзенне. Духоўная культура. Комi-зыране i комi-пермякi. Спецыфiка гаспадарчай дзейнасцi. Роля паляўнiцтва i рыбалоўства. Традыцыйныя рэлiгiйныя вераваннi.

Этнiчныя супольнасцi Еўрапейскай Расii. Рускiя. Дыялектны i гiсторыка-этнаграфiчны падзел. Паўночная, паўднёвая i сярэднерускiя зоны. Субэтнiчныя i этнаграфiчныя групы. Казакi, паморы, аднадворцы, мешэра, палехi, саяны i г.д. Стараверы. Традыцыйныя заняткi. Земляробства. Спецыфiка абшчыннага землекарыстання. Рамёствы i промыслы. Рэгiянальныя асаблiвасцi паселiшчаў, жылля, адзення. Сiстэма харчавання, грамадскiя адносiны. Абшчына i абшчынная ментальнасць. Патрыярхальнасць сямейных адносiн. Духоўная культура. Фальклор. Традыцыйнае мастацтва. Цэнтры мастацкай вытворчасцi. Этнiчныя супольнасцi паўночнага Каўказа. Антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыя: агульная характарыстыка. Этнiчная гiсторыя. Рэлiгiйная сiтуацыя. Гаспадарка. Спецыфiка земляробства i жывёлагадоўлi. Рамёствы. Паселiшчы i жыллё. Адзенне: "агульнакаўказскiя" элементы. Ежа. Сацыяльныя адносiны. Вясковая абшчына. Патрыярхальны характар сямейных адносiн. Калым. Звычаi гасцiннасцi. Рэшткi паганскiх вераванняў. Традыцыйнае мастацтва.

Этнiчныя супольнасцi Волга-Кам'я i Паўднёвага Урала. Этнiчная, антрапалагiчная i лiнгвiстычная сiтуацыi. Этнiчная гiсторыя. Фiнамоўныя народы. Этнаграфiчныя групы ў марыйцаў, удмуртаў i мардвы. Традыцыйная матэрыяльная культура. Рэлiгiйныя ўяўленнi. Цюркамоўныя народы. Чувашы, татары, башкiры. Спецыфiка гаспадарчай дзейнасцi. Асаблiвасцi паселiшчаў, жылля, адзення. Традыцыйныя святы i абрады. Сабантуй. Народнае мастацтва. Фальклор.

ЧАСТКА 4. ЭТНАЛОГIЯ БЕЛАРУСI

ГIСТОРЫЯ ЭТНАГРАФIЧНАГА ВЫВУЧЭННЯ БЕЛАРУСI

Антычныя i вiзантыйскiя аўтары аб старажытным насельнiцтве Беларусi. Этнаграфiчныя звесткi ў летапiсных крынiцах ("Аповесць мiнулых гадоў", "Хронiка Быхаўца", "Баркулабаўскi летапiс" i г.д.). Працы М.Стрыйкоўскага, З.Герберштэйна, А.Гваньiнi, Я.Ласiцкага, С.Рысiнскага, М.Лiцвiна як гiстарычна-этнаграфiчныя крынiцы.

Этнаграфiчнае вывучэнне Беларусi ў канцы XVIII - першай палове XIX ст. Экспедыцыi I.Ляпёхiна i У.Севергiна. Праца А.Меера. З.Даленга-Хадакоўскi. Фальклорныя зборнiкi Я.Чачота. Этнаграфiчныя звесткi ў творах У.Сыракомлi i П.Шпiлеўскага. Праграма для збору этнаграфiчных звестак Рускага геаграфiчнага таварыства. Публiкацыi А.Кiркора i М.Анiмеле ў "Этнаграфiчным зборнiку".

Этнаграфiя Беларусi другой паловы XIX ст. Фальклорныя зборнiкi I.Насовiча. Працы П.Бяссонава, М.Дзмiтрыева, Ю.Крачкоўскага. Этнаграфiчная праграма П.Шэйна. Карэспандэнты П.Шэйна: М.Нiкiфароўскi, А.Багдановiч. Навуковая дзейнасць Е.Раманава. Этнаграфiчныя зборнiкi У.Дабравольскага. Навуковыя працы М.Доўнара-Запольскага. Беларускi фальклор у зборнiках М.Федароўскага.

Этнаграфiя Беларусi ў пачатку XX ст. Пашырэнне тэматыкi этнаграфiчных даследаванняў. А.Сержпутоўскi i I.Сербаў. "Беларусы" Я.Карскага.

Этнаграфiя Беларусi ў мiжваенны перыяд. Стварэнне навуковых этнаграфiчных устаноў у БССР. Краязнаўчы рух i збор этнаграфiчных звестак. "Курс беларусазнаўства". Працы I.Сербава, А.Сержпутоўскага, А.Шлюбскага, В.Ластоўскага, Я.Лёсiка, Н.Лебедзевай, М.Нiкольскага. Этнаграфiчнае вывучэнне Заходняй Беларусi. Беларускi музей у Вiльнi. Беларусь у працах польскiх этнографаў: Ю.Абрэмбскi, К.Машыньскi, М.Федароўскi, Ч.Пяткевiч i iнш.

Этнаграфiя Беларусi ў другой палове XX - пачатку XXI ст. Стварэнне Iнстытута мастацтвазнаўства, этнаграфii i фальклору АН БССР. Асноўныя накiрункi развiцця этнаграфiчных даследаванняў: вывучэнне гiстарыяграфii, этнiчнай гiсторыi, традыцыйнай матэрыяльнай i духоўнай культуры беларусаў. Стварэнне Музея народнай архiтэктуры i быту. Энцыклапедыя "Этнаграфiя Беларусi". Выданне серыi "Беларусы". Этналагiчныя даследаваннi ва ўстановах вышэйшай адукацыi Рэспублiкi Беларусь.

БЕЛАРУСЫ

Агульная характарыстыка. Колькасць i рассяленне ў свеце. Месца ў сiстэме лiнгвiстычнай i антрапалагiчнай класiфiкацыi. Дыялектны i гiстарычна-этнаграфiчны падзелы.

Асноўныя этапы этнiчнай гiсторыi. Перыядызацыя этнiчнай гiсторыi Беларусi. Засяленне тэрыторыi Беларусi. Гаспадарчыя заняткi насельнiцтва Беларусi ў эпоху каменнага веку. Рассяленне iндаеўрапейцаў. Змены ў гаспадарцы i матэрыяльнай культуры насельнiцтва Беларусi ў бронзавым i раннiм жалезным веку. Масавае рассяленне славян на тэрыторыi Беларусi. Дрыгавiчы, радзiмiчы, крывiчы, ступень iх развiцця. Праблема агульнаўсходнеславянскай этнiчнай супольнасцi. Вытокi беларускага этнасу. Этнiчныя працэсы на Беларусi ў ХIV - ХVIII стст. Этнакультурныя працэсы на Беларусi ў ХIХ стагоддзi. Этнакультурнае развiццё беларусаў у ХХ - пачатку ХХI ст.

Беларуская дыяспара. Колькасць беларусаў у замежных краiнах. Гiсторыя ўзнiкнення беларускай дыяспары. Беларусы ў краiнах СНД. Беларусы ў краiнах Прыбалтыкi. Беларусы ў Польшчы. Беларусы ў краiнах Заходняй Еўропы, Амерыкi i Аўстралii.

Традыцыйныя заняткi беларусаў. Земляробства. Сiстэмы земляробства. Сельскагаспадарчыя культуры. Земляробчыя прылады працы. Жывёлагадоўля. Рыбалоўства i паляванне. Бортнiцтва, пчалярства. Збiральнiцтва. Транспартныя сродкi. Рамёствы i промыслы. Дрэваапрацоўка. Ткацтва. Пляценне. Кавальства. Ганчарства. Апрацоўка скуры i футра. Традыцыйны полаўзроставы падзел працы.

Пасяленнi i жыллё. Тыпы паселiшчаў: вёскi, засценкi, ваколiцы, фальваркi, хутары, мястэчкi. Горад i мястэчка як месца мiжкультурнага ўзаемадзеяння. Варыянты планiроўкi. Сакральная тапаграфiя. Сялянская сядзiба. Жыллё i гаспадарчыя пабудовы. Планiроўка сядзiбы. Вяночны i пагонны двор. Iншыя варыянты планiроўкi. Жыллё. Матэрыялы i тэхналогiя пабудовы. Канструктыўныя асаблiвасцi. Архiтэктурны дэкор. Iнтэр'ер. Печ. Чырвоны кут. Мэбля. Сродкi асвятлення. Абрады, звычаi i павер'i, звязаныя з жыллём.

Касцюм. Комплекс жаночага i мужчынскага касцюма. Галаўныя ўборы. Абутак. Рэгiянальныя асаблiвасцi традыцыйнага адзення.

Традыцыйная культура харчавання. Мучныя стравы. Стравы з гароднiны. Мясныя i малочныя стравы. Напоi. Сезонныя асаблiвасцi харчавання. Тыпы трапез. Тэхналогiя прыгатавання. Прадметы хатняга начыння.

Грамадскiя традыцыi. Формы сацыяльнай арганiзацыi. Сельская абшчына. Функцыi сельскай абшчыны. Яе эвалюцыя. Абшчынныя звычаi. Талака. Сябрына. Бонда. Вячоркi. Iгрышча. Грамадскiя аб'яднаннi беларусаў. Традыцыйныя каляндарныя абрады. Каляды. Гуканне вясны, Юр'я, Вялiкдзень, Сёмуха, Купалле, зажынкi i дажынкi, Дзяды.

Сям'я i сямейныя традыцыi. Гiстарычныя формы сям'i. Вялiкая сям'я. Яе структура, сiстэма кiравання, маёмасныя адносiны. Падзел вялiкiх сем'яў на малыя. Тыпы малой сям'i. Становiшча жанчыны ў сям'i. Спадчыннае права. Традыцыйная сiстэма выхавання. Сямейныя абрады. Абрады, звязаныя з цяжарнасцю жанчыны. Радзiны. Лакальныя асаблiвасцi радзiннай абраднасцi. Шлюб. Шлюбны ўзрост. Маёмасныя адносiны пры заключэннi шлюбу. Традыцыйны цыкл вясельнага абраду. Сватанне. Заручыны. Вяселле. Паслявясельны абрад. Лакальныя асаблiвасцi беларускай вясельнай абраднасцi. Пахаванне. Памiнкi. Абрады памiнання продкаў.

Традыцыйная духоўная культура беларусаў. Народныя веды. Астраномiя i касмалогiя. Метэаралогiя. Земляробчы каляндар. Метралогiя. Народная медыцына. Фальклор. Вытокi беларускага фальклору. Суадносiны абрадавага i неабрадавага фальклору. Беларускiя песнi. Каляндарна-абрадавая паэзiя. Калядныя, валачобныя, купальскiя, жнiўныя песнi. Сямейна-абрадавая паэзiя. Вясельныя i радзiнныя песнi. Галашэннi. Гiстарычныя песнi. Казкi. Загадкi, прыказкi, прымаўкi. Народная музыка. Вакальная творчасць. Iнструментальная музыка. Народныя музычныя iнструменты. Народнае харэаграфiчнае мастацтва. Карагоды. Традыцыйныя народныя танцы. Тэатральнае мастацтва. Батлейка. Выяўленчае мастацтва. Жывапiс i скульптура. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва. Семантыка традыцыйных мастацкiх вобразаў.

Традыцыйныя рэлiгiйныя ўяўленнi беларусаў. Дахрысцiянскiя вераваннi. Народная дэманалогiя. Магiя. Гiсторыя складання этнаканфесiйнай структуры Беларусi. Сучасная канфесiйная сiтуацыя.

Гiстарычна-этнаграфiчны падзел традыцыйнай культуры беларусаў. Падзвiнне, Падняпроўе, Цэнтральная Беларусь, Панямонне, Заходняе i Усходняе Палессе.

Этнаграфiчныя аб'екты ў музейнай i турыстычнай дзейнасцi.

ЭТНIЧНЫЯ ГРУПЫ I МIЖЭТНIЧНЫЯ АДНОСIНЫ Ў БЕЛАРУСI

Этнiчныя групы i мiжэтнiчныя адносiны на Беларусi. Рускiя. Гiсторыя фармiравання. Рускiя-стараверы. Асаблiвасцi матэрыяльнай культуры. Традыцыйныя заняткi. Палякi. Спецыфiка фармiравання групы. Польская мова i культура ў гiсторыi Беларусi. Украiнцы. Асаблiвасцi iх традыцыйнай культуры. Лiтоўцы i iх культура. Яўрэi. Гiсторыя фармiравання. Асаблiвасцi матэрыяльнай культуры i традыцыйных заняткаў. Грамадскi быт. Культура яўрэяў Беларусi. Татары. Асаблiвасцi фармiравання. Матэрыяльная культура i заняткi. Мова i духоўная культура. Iншыя этнiчныя групы.

Гiстарычныя формы мiжэтнiчных адносiн на Беларусi. Складванне традыцый этнаканфесiйнай талерантнасцi ў XV - XVI стст. Мiжэтнiчныя адносiны ў XIX - пачатку XX ст. Формы нацыянальна-культурнай аўтаномii этнiчных груп у БССР у 1920 - 1930-я гг. Сучаснае становiшча этнiчных груп i мiжэтнiчных адносiн. Новыя этнiчныя групы i сучасныя мiграцыйныя працэсы.

ЗАКЛЮЧЭННЕ

Асноўныя праблемы сучаснай этналогii.

Сэнс i ўрокi этналогii. Этнiчная разнастайнасць як аснова прагрэсу сусветнай цывiлiзацыi. "Этнiчны парадокс сучаснасцi". Асноўныя тэндэнцыi этнасацыяльнага развiцця чалавецтва ў канцы ХХ - пачатку ХХI ст.

ЛIТАРАТУРА

1. Арутюнов, С.А. Народы и культуры. Развитие и взаимодействие Peoples and cultures. Their development and interaction / С.А. Арутюнов; отв. ред. Ю.В. Бромлей; АН СССР, Ин-т этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Наука, 1989. - 243 с.

2. Арутюнов, С.А. Культурная антропология / С.А. Арутюнов, С.И. Рыжакова. - М.: Весь мир, 2004. - 213 с.

3. Беларускi фальклор: хрэстаматыя: вучэб. дапам. для фiлал. спец. выш. навуч. устаноў / склад.: К.П. Кабашнiкаў [i iнш.]. - Мiнск: Выш. шк., 1996. - 856 с.

4. Беларусы: сучасныя этнакультурныя працэсы / Г.I. Каспяровiч [i iнш.]; рэдкал.: А.I. Лакотка [i iнш.]; Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука, 2009. - 605 с.

5. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Навука i тэхнiка. - Т. 1: Прамысловыя i рамесныя заняткi / В.К. Бандарчык [i iнш.]. - 1995. - 351 с.

6. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Тэхналогiя. - Т. 2: Дойлiдства / А.I. Лакотка. - 1997. - 389 с.

7. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 3: Гiсторыя этналагiчнага вывучэння / В.К. Бандарчык. - 1999. - 365 с.

8. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 4: Вытокi i этнiчнае развiццё / В.К. Бандарчык [i iнш.]. - 2001. - 432 с.

9. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 5: Сям'я / В.К. Бандарчык [i iнш.]. - 2001. - 374 с.

10. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 6: Грамадскiя традыцыi / В.Ф. Бацяеў [i iнш.]. - 2002. - 605 с.

11. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 7: Вусная паэтычная творчасць / Г.А. Барташэвiч [i iнш.]. - 2004. - 586 с.

12. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 8: Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва / Я.М. Сахута. - 2005. - 350 с.

13. Беларусы / Нац. aкад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука. - Т. 10: Славянскiя этнакультурныя традыцыi / I.У. Чаквiн, А.У. Гурко, Т.I. Кухаронак. - 2007. - 513 с.

14. Белорусско-русское пограничье: этнологическое исследование / Р.А. Григорьева [и др.]; отв. ред.: Р.А. Григорьева, М.Ю. Мартынова; Ин-т этнологии и антропологии Рос. акад. наук. - М.: Изд-во Рос. ун-та дружбы народов, 2005. - 377 с.

15. Бенедикт, Р. Хризантема и меч: Модели яп. культуры / пер. с англ.; Рут Бенедикт; послесл. М.Н. Корнилова. - М.: Росспэн, 2004. - 253 с.

16. Бромлей, Ю.В. Этнос и этнография / Ю.В. Бромлей. - М.: Наука, 1973. - 283 с.

17. Бялявiна, В.М. Мужчынскi касцюм на Беларусi / В.М. Бялявiна, Л.В. Ракава. - Мiнск: Беларусь, 2007. - 302 с.

18. Бялявiна, В.М. Жаночы касцюм на Беларусi / В.М. Бялявiна, Л.В. Ракава. - Мiнск: Беларусь, 2007. - 350 с.

19. Верашчагiна, А.У. Гiсторыя канфесiй у Беларусi: Мiнулае i сучаснасць: дапам. для настаўнiкаў / А.У. Верашчагiна, А.В. Гурко. - Мiнск: Тэхналогiя, 2000. - 157 с.

20. Верещагина, А.В. Праздники, обряды и таинства в жизни христиан Беларуси / А.В. Верещагина. - Минск: Белорус. наука, 2009. - 230 с.

21. Геннеп, А. Обряды перехода: Сист. изучение обрядов / Арнольд ван Геннеп; пер. с фр. Ю.В. Ивановой, Л.В. Покровской; послесл. Ю.В. Ивановой; Рос. акад. наук, Ин-т этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Изд. фирма "Вост. лит.", 1999. - 198 с.

22. Гирц, К. Интерпретация культур / пер. с англ.; Клиффорд Гирц; послесл. А.Л. Елфимова. - М.: Росспэн, 2004. - 557 с.

23. Говард, М. Сучасная культурная антрапалогiя / М. Говард; навук. рэд. П. Церашковiч; пер. з англ.: I. Карпiкаў [i iнш.]. - Мiнск: Незалеж. выд. кампанiя "Тэхналогiя", 1995. - 478 с.

24. Границы культуры и идентичности: этнология восточнославянского пограничья: сб. статей / Рос. акад. наук, Ин-т этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая; ред.-сост. М.Ю. Мартынова. - М.: ИЭА РАН, 2012. - 443 с.

25. Гурко, А.В. Конфессиональная ситуация в Республике Беларусь: этнический и исторический аспекты / А.В. Гурко; Ин-т соц.-полит. исслед. при Администрации Президента Респ. Беларусь. - Минск: ИСПИ, 2001. - 102 с.

26. Гурко, А.В. Новые религии в Республике Беларусь: генезис, эволюция, последователи / А.В. Гурко; частное учреждение образования "Минский институт управления". - Минск: Изд-во МИУ, 2006. - 274 с.

27. Думiн, С.У. Беларускiя татары: Мiнулае i сучаснасць / С.У. Думiн, I.Б. Канапацкi. - Мiнск: Полымя, 1993. - 206 с.

28. Дюркгейм, Э. О разделении общественного труда / Э. Дюркгейм; пер. с фр. А.Б. Гофмана; примеч. В.В. Сапова. - М.: Канон, 1996. - 431 с.

29. Зеленин, Д.К. Восточнославянская этнография / Д.К. Зеленин; пер. с нем.; примеч. Т.А. Бернштам [и др.]; АН СССР, Ин-т этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Наука, 1991. - 507 с.

30. Итс, Р.Ф. Введение в этнографию: учеб. пособие для гум. спец. вузов / Р.Ф. Итс. - Л.: Изд-во ЛГУ, 1991. - 168 с.

31. Клакхон, К.М. Зеркало для человека: Введение в антропологию / К.М. Клакхон; пер. с англ.; под ред. А.А. Панченко. - СПб.: Изд. группа "Евразия", 1998. - 351 с.

32. Крадин, Н.Н. Политическая антропология: учеб. пособие / Н.Н. Крадин; Рос. акад. наук, Дальневост. отд-ние, Ин-т истории, археологии и этнографии народов Дал. Востока ДВО РАН, Дальневост. гос. техн. ун-т. - М.: Ладомир, 2001. - 212 с.

33. Кто живет в Беларуси / [А.В. Гурко [и др.]; науч. ред. А.И. Локотко; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т искусствоведения, этногр. и фольклора им. К. Крапивы. - Минск: Белорус. наука, 2012. - 798 с.

34. Курилович, А.Н. Белорусское народное ткачество / А.Н. Курилович; ред. В.К. Бондарчик; Акад. наук Бел. ССР, Ин-т искусствоведения, этногр. и фольклора. - Минск: Наука и техника, 1981. - 119 с.

35. Кухаронак, Т.I. Маскi ў каляндарнай абраднасцi беларусаў / Т.I. Кухаронак; рэд. савет: Я.В. Малашэвiч [i iнш.]. - Мiнск: Ураджай, 2001. - 237 с.

36. Леви-Брюль, Л. Сверхъестественное в первобытном мышлении / Л. Леви-Брюль. - М.: Педагогика-Пресс, 1994. - 603 с.

37. Леви-Стросс, К. Структурная антропология / пер. с фр.; К. Леви-Строс. - М.: Акад. проект, 2008. - 554 с.

38. Локотко, А.И. Белорусское народное зодчество: середина XIX - XX в. / А.И. Локотко; ред. В.К. Бондарчик; худ. Л.М. Гомонов. - Минск: Наука и техника, 1991. - 286 с.

39. Локотко, А.И. Историко-культурные ландшафты Беларуси / А.И. Локотко; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т искусствоведения, этногр. и фольклора им. К. Крапивы. - Минск: Белорус. наука, 2006. - 468 с.

40. Лурье, С.В. Историческая этнология: учеб. пособие для вузов / С.В. Лурье. - М.: Гаудеамус: Акад. проект, 2004. - 622 с.

41. Малиновский, Б. Избранное: аргонавты западной части Тихого океана / пер. с англ.; Бронислав Малиновский; послесл. А. Валигурского. - М.: Росспэн, 2004. - 549 с.

42. Малиновский, Б. Научная теория культуры. A scientific theory of culture / пер. с англ.; Бронислав Малиновский; вступ. статья А.К. Байбурина; Рос. гос. гум. ун-т, Ин-т высш. гум. исследований, Центр типологии и семиотики фольклора. - М.: Объед. гум. изд-во, 2005. - 182 c.

43. Мальдзiс, А.I. Беларусь у люстэрку мемуарнай лiтаратуры ХVIII стагоддзя: нарысы быту i звычаяў / Адам Мальдзiс; навук. рэд. А.М. Адамовiч. - Мiнск: Маст. лiт., 1982. - 254 с.

44. Мид, М. Культура и мир детства: избр. произведения / М. Мид; пер. с англ. и коммент. Ю.А. Асеева; сост., автор послесл., отв. ред. И.С. Кон; Акад. наук СССР, Ин-т этнографии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Наука, 1988. - 429 с.

45. Мiхайлец, М.А. Польская этналогiя XIX - першай паловы XX стагоддзя аб матэрыяльнай культуры беларусаў / М.А. Мiхайлец; Нац. акад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука, 2008. - 144 с.

46. Морган, Л.Г. Лига ходенгосауни, или ирокезов / Л.Г. Морган. - М.: Наука, 1983. - 303 с.

47. Мосс, М. Общества. Обмен. Личность: тр. по социал. антропологии / М. Мосс; пер. с фр., послесл. и коммент. А.Б. Гофмана; Рос. акад. наук, Ин-т этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Изд. фирма "Вост. лит.", 1996. - 360 с.

48. Навагродскi, Т.А. Традыцыi народнага харчавання беларусаў / Т.А. Навагродскi; Нац. iн-т адукацыi. - Мiнск: НIА, 2000. - 111 с.

49. Народы мира: историко-этнографический справочник / гл. ред. Ю.В. Бромлей; Ин-т этнографии АН СССР им. Н.Н. Миклухо-Маклая. - М.: Сов. энцикл., 1988. - 624 с.

50. Народы и религии мира: энцикл. / гл. ред. В.А. Тишков; Ин-т этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая; Рос. акад. наук. - М.: Большая рос. энцикл., 2000. - 926 с.

51. Никишенков, А.А. Из истории английской этнографии: Критика функционализма / А.А. Никишенков. - М.: Изд-во МГУ, 1986. - 213 с.

52. Отюцкий, Г.П. История социальной (культурной) антропологии: учеб. пособие для вузов / Г.П. Отюцкий; Моск. гос. соц. ун-т. - М.: Гаудеамус: Акад. проект, 2003. - 398 с.

53. Пилипенко, М.Ф. Возникновение Белоруссии: новая концепция / М.Ф. Пилипенко. - Минск: Беларусь, 1991. - 142 с.

54. Пилипенко, М.Ф. Этнография Белоруссии: учеб. пособие для ист. фак. вузов / М.Ф. Пилипенко. - Минск: Высш. шк., 1981. - 191 с.

55. Ракава, Л.В. Традыцыi сямейнага выхавання ў беларускай вёсцы / Л.В. Ракава. - Мiнск: Ураджай, 2000. - 111 с.

56. Ракава, Л.В. Эвалюцыя традыцый сямейнага выхавання беларусаў у XIX - XX стст. / Л.В. Ракава; Нац. акад. навук Беларусi, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору iмя К. Крапiвы. - Мiнск: Беларус. навука, 2009. - 309 с.

57. Раманюк, М.Ф. Беларускае народнае адзенне. Белорусская народная одежда: альбом / Мiхась Раманюк. - Мiнск: Беларусь, 1981.

58. Садохин, А.П. Этнология: учеб. для вузов по гум. специальностям и направлениям / А.П. Садохин, Т.Г. Грушевицкая. - М.: Высш. шк.: Изд. центр "Academia", 2000. - 302 с.

59. Сахута, Я.М. Беларускае народнае мастацтва / Я.М. Сахута; фота Я.М. Сахуты, Г.Л. Лiхтаровiча, В.У. Харчанкi. - Мiнск: Беларусь, 2011. - 367 с.

60. Сергачев, С.А. Белорусское народное зодчество / С.А. Сергачев; худ. Б.Е. Ярота. - Минск: Ураджай, 1992. - 255 с.

61. Тайлор, Э.Б. Первобытная культура / Э.Б. Тайлор; пер. с англ.; предисл. и примеч. А.И. Першица. - М.: Политиздат, 1989. - 572 с.

62. Титов, В.С. Историко-этнографическое районирование материальной культуры белорусов, XIX - начало XX в. / В.С. Титов; Акад. наук Бел. ССР, Ин-т искусствоведения, этногр. и фольклора им. К. Крапивы. - Минск: Наука и техника, 1983. - 150 с.

63. Тишков, В.А. Очерки теории и политики этничности в России / В.А. Тишков; Рос. акад. наук, Ин-т этнологии и антропологии. - М.: Информ.-изд. агентство "Рус. Мир", 1997. - 531 с.

64. Токарев, С.А. Истоки этнографической науки: до середины XIX в. / С.А. Токарев. - М.: Наука, 1978. - 167 с.

65. Токарев, С.А. История зарубежной этнографии: учеб. пособие для вузов по спец. "История" / С.А. Токарев. - М.: Высш. шк., 1978. - 352 с.

66. Токарев, С.А. История русской этнографии: дооктябрьский период / С.А. Токарев. - М.: Либроком, 2012. - 452 с.

67. Уайт, Л. Избранное: эволюция культуры / пер. с англ.; Лесли Уайт; вступ. ст. Г.Э. Барнса. - М.: Росспэн, 2004. - 1062 с.

68. Фрезер, Д.Д. Золотая ветвь: исследование магии и религии / пер. с англ.; Джеймс Джордж Фрезер. - М.: АСТ, 2006. - 781 с.

69. Цiтоў, В.С. Этнаграфiчная спадчына: Беларусь. Традыц.-бытавая культура: вучэб.-метад. дапам. / В.С. Цiтоў. - Мiнск: Беларусь, 1997. - 205 с.

70. Чаквин, И.В. Нация, ее самосознание и патриотизм // Этноконфессиональные процессы в Беларуси и формирование патриотизма / И.В. Чаквин; А.С. Майхрович [и др.]; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т философии. - Минск: Право и экономика, 2004. - С. 128 - 135.

71. Чеснов, Я.В. Лекции по исторической этнологии: учеб. пособие / Я.В. Чеснов. - М.: Фирма "Гардарика", 1998. - 397 с.

72. Эванс-Причард, Э.Э. Нуэры: описание способов жизнеобеспечения и полит. ин-тов одного из нилотских народов / пер. с англ.; Э.Э. Эванс-Причард; отв. ред. и авт. предисл. Л.Е. Куббель. - М.: Наука, 1985. - 236 с.

73. Этнаграфiя беларусаў: гiстарыяграфiя, этнагенез, этнiчная гiсторыя / В.К. Бандарчык [i iнш.]; рэдкал.: В.К. Бандарчык, В.I. Мялешка, М.Ф. Пiлiпенка; Акад. навук Бел. ССР, Iн-т мастацтва, этнагр. i фальклору. - Мiнск: Навука i тэхнiка, 1985. - 213 с.

74. Этналогiя Беларусi: традыцыйная культура насельнiцтва ў гiстарычнай перспектыве: вучэб.-метад. дапаможнiк для студэнтаў вышэйшых навучальных устаноў па спецыяльнасцях 1-21 03 01 "Гiсторыя (па напрамках)", 1-23 01 12 "Музейная справа i ахова гiсторыка-культурнай спадчыны (па напрамках)" / Т.А. Навагродскi [i iнш.]. - Мiнск: Беларус. дзярж. ун-т, 2009. - 335 с.

75. Этнаграфiя Беларусi: энцыкл. / Беларус. Сав. Энцыкл.; рэдкал.: I.П. Шамякiн (гал. рэд.) [i iнш.]. - Мiнск: БелСЭ, 1989. - 375 с.

76. Этнокультурные процессы Восточного Полесья в прошлом и настоящем / А.В. Гурко [и др.]; Нац. aкад. наук Беларуси, Ин-т искусствоведения, этногр. и фольклора им. К. Крапивы. - Минск: Белорус. наука, 2010. - 465 с.

Архів документів Папярэдні | Наступны