Зарегистрировано в НРПА РБ 19 марта 2001 г. N 2/492
Гэты Закон вызначае прававыя, эканамiчныя, сацыяльныя, арганiзацыйныя асновы бiблiятэчнай справы ў Рэспублiцы Беларусь i рэгулюе ўзаемаадносiны бiблiятэк з дзяржавай, фiзiчнымi i юрыдычнымi асобамi ў мэтах задавальнення iнфармацыйных, культурных, навуковых i iншых патрэбнасцей грамадства.
Глава 1
АГУЛЬНЫЯ ПАЛАЖЭННI
Артыкул 1. Асноўныя тэрмiны
Для мэт гэтага Закона ўказаныя нiжэй тэрмiны маюць наступныя значэннi:
бiблiятэчная справа - галiна iнфармацыйнай i культурнай дзейнасцi, задачамi якой з'яўляюцца стварэнне i развiццё сеткi бiблiятэк, фармiраванне i апрацоўка бiблiятэчных фондаў, арганiзацыя бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк, падрыхтоўка бiблiятэчных кадраў, навуковае i метадычнае забеспячэнне дзейнасцi бiблiятэк;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
бiблiятэка - установа або структурнае падраздзяленне арганiзацыi, якiя ажыццяўляюць збор i забяспечваюць захаванасць дакументаў з мэтай задавальнення iнфармацыйных, культурных, навуковых i iншых патрэбнасцей карыстальнiкаў бiблiятэкi;
бiблiятэчны фонд (фонд бiблiятэкi) - упарадкаваная сукупнасць дакументаў, прызначаных для захаванасцi i грамадскага выкарыстання;
iнфармацыйныя рэсурсы - арганiзаваная сукупнасць дакументаванай iнфармацыi, якая ўключае базы даных i ведаў, iншыя масiвы iнфармацыi ў iнфармацыйных сiстэмах (бiблiятэках, архiвах i г.д.);
дакумент - носьбiт iнфармацыi, у тым лiку электронны, на якiм iнфармацыя змяшчаецца ў выглядзе тэксту, гуказапiсу або выявы i якi прызначаны для перадачы ў часе i прасторы ў мэтах захоўвання i грамадскага выкарыстання;
карыстальнiк бiблiятэкi - фiзiчная або юрыдычная асоба, якая звяртаецца да паслуг бiблiятэкi;
публiчная бiблiятэка - бiблiятэка, якая прадастаўляе магчымасць карыстання яе фондам i паслугамi грамадзянам незалежна ад iх узросту, полу, нацыянальнасцi, мовы, паходжання, пасады, маёмаснага становiшча, веравызнання, палiтычных перакананняў, iншых абставiн, а таксама юрыдычным асобам;
спецыяльная бiблiятэка - бiблiятэка, якая задавальняе прафесiйныя iнфармацыйныя патрэбнасцi карыстальнiкаў бiблiятэкi;
цэнтральная бiблiятэка - бiблiятэка, якая ўзначальвае сетку бiблiятэк i можа стварацца па тэрытарыяльнаму, галiноваму i iншых прынцыпах;
сетка бiблiятэк - сукупнасць бiблiятэк, якая вызначаецца па прыналежнасцi да пэўнай тэрыторыi, заснавальнiка, галiны, характарызуецца агульнасцю задач i мае метадычны цэнтр у выглядзе цэнтральнай бiблiятэкi;
мiжбiблiятэчны абанемент - форма бiблiятэчнага абслугоўвання, заснаваная на ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў i даведачна-бiблiяграфiчнага апарату бiблiятэк;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
аўтаматызаваная iнфармацыйна-бiблiятэчная сiстэма (АIБС) - комплекс праграмных, тэхнiчных, iнфармацыйных, лiнгвiстычных, арганiзацыйна-тэхналагiчных сродкаў, прызначаных для вырашэння задач бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк;
даведачна-бiблiяграфiчны апарат - сукупнасць бiблiятэчных каталогаў, картатэк, баз даных, даведачных i бiблiяграфiчных выданняў, прызначаных для пошуку бiблiяграфiчнай i iншай iнфармацыi.
Артыкул 2. Заканадаўства Рэспублiкi Беларусь аб бiблiятэчнай справе
Заканадаўства Рэспублiкi Беларусь аб бiблiятэчнай справе грунтуецца на Канстытуцыi Рэспублiкi Беларусь i складаецца з гэтага Закона i iншых нарматыўных прававых актаў Рэспублiкi Беларусь.
Артыкул 3. Суадносiны заканадаўства аб бiблiятэчнай справе i норм мiжнароднага права
Рэспублiка Беларусь прызнае прыярытэт агульнапрызнаных прынцыпаў мiжнароднага права i забяспечвае адпаведнасць iм заканадаўства Рэспублiкi Беларусь аб бiблiятэчнай справе.
Нормы ўступiўшых у сiлу мiжнародных дагавораў Рэспублiкi Беларусь з'яўляюцца часткай дзеючага на тэрыторыi Рэспублiкi Беларусь заканадаўства аб бiблiятэчнай справе, падлягаюць непасрэднаму прымяненню, за выключэннем выпадкаў, калi з мiжнароднага дагавора вынiкае, што для прымянення такiх норм патрабуецца прыняцце ўнутрыдзяржаўнага нарматыўнага прававога акта, i маюць сiлу таго нарматыўнага прававога акта, якiм выказана згода Рэспублiкi Беларусь на абавязковасць для яе адпаведнага мiжнароднага дагавора.
Артыкул 4. Асноўныя прынцыпы арганiзацыi бiблiятэчнай справы i дзейнасцi бiблiятэк
Асноўнымi прынцыпамi арганiзацыi бiблiятэчнай справы з'яўляюцца:
рацыянальнае i аптымальнае размяшчэнне сеткi бiблiятэк у адпаведнасцi з дэмаграфiчным складам насельнiцтва i з улiкам развiцця асобных рэгiёнаў i галiн вытворчасцi;
узаемадзеянне бiблiятэк i ўзаемавыкарыстанне iнфармацыйных рэсурсаў у мэтах забеспячэння патрэбнасцей карыстальнiкаў бiблiятэк;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
дзяржаўна-грамадскi характар кiравання бiблiятэчнай справай.
Асноўнымi прынцыпамi дзейнасцi бiблiятэк з'яўляюцца:
вызначэнне агульначалавечых каштоўнасцей у якасцi прыярытэтных;
садзейнiчанне адраджэнню i развiццю культурных традыцый i захаванню каштоўнасцей беларускай нацыi, iншых нацыянальнасцей, якiя пражываюць у краiне, захаванасцi гiсторыка-культурнай спадчыны;
распаўсюджванне гуманiстычных iдэй, навуковых ведаў i дасягненняў сусветнай культуры;
агульнадаступнасць iнфармацыi аб змесце бiблiятэчных фондаў;
самастойнасць у вызначэннi форм i метадаў дзейнасцi;
каардынацыя дзейнасцi па стварэнню i ўзаемавыкарыстанню iнфармацыйных рэсурсаў у мэтах задавальнення iнфармацыйных, культурных, навуковых i iншых патрэбнасцей карыстальнiкаў бiблiятэк.
Глава 2
АБАВЯЗКI ДЗЯРЖАВЫ Ў ГАЛIНЕ БIБЛIЯТЭЧНАЙ СПРАВЫ
Артыкул 5. Дзяржаўная палiтыка ў галiне бiблiятэчнай справы
Асновай дзяржаўнай палiтыкi ў галiне бiблiятэчнай справы з'яўляецца забеспячэнне рэалiзацыi права грамадзян на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне.
Для гэтай мэты дзяржава падтрымлiвае бiблiятэчную справу i яе развiццё шляхам:
гарантаванага фiнансавання дзяржаўных бiблiятэк;
распрацоўкi i забеспячэння мэтавага фiнансавання дзяржаўных праграм развiцця бiблiятэчнай справы;
стварэння i забеспячэння дзейнасцi сеткi бiблiятэк у адпаведнасцi з асноўнымi прынцыпамi арганiзацыi бiблiятэчнай справы i дзейнасцi бiблiятэк;
садзейнiчання развiццю дзяржаўных i прыватных бiблiятэк незалежна ад спецыялiзацыi i маштабаў iх дзейнасцi;
забеспячэння падрыхтоўкi кадраў для галiны бiблiятэчнай справы, садзейнiчання iх перападрыхтоўцы i павышэнню квалiфiкацыi;
стварэння ўмоў для мiжнароднага супрацоўнiцтва бiблiятэк.
Дзяржаўныя органы выступаюць гарантамi правоў карыстальнiкаў бiблiятэк, не ўмешваюцца ў прафесiйную дзейнасць бiблiятэк, за выключэннем выпадкаў, калi такая дзейнасць вядзе да прапаганды вайны, насiлля i жорсткасцi, расавай, нацыянальнай, рэлiгiйнай, класавай i iншай варожасцi цi нецярпiмасцi, а таксама парнаграфii.
Артыкул 6. Дзяржаўнае рэгуляванне i кiраванне бiблiятэчнай справай
Дзяржаўнае рэгуляванне i кiраванне бiблiятэчнай справай ажыццяўляюцца дзяржаўнымi органамi ў адпаведнасцi з iх кампетэнцыяй.
Рэспублiканскiя органы дзяржаўнага кiравання, мясцовыя выканаўчыя i распарадчыя органы, якiя маюць у сваiм падпарадкаваннi бiблiятэкi, праводзяць дзяржаўную палiтыку ў галiне бiблiятэчнай справы, вызначаюць сiстэму кiравання сеткай падпарадкаваных iм бiблiятэк, забяспечваюць гарантаванае фiнансаванне камплектавання, захаванасць фондаў бiблiятэк i рэалiзацыю правоў грамадзян на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне.
Агульнае кiраванне бiблiятэчнай справай ажыццяўляе Мiнiстэрства культуры Рэспублiкi Беларусь, асноўнымi функцыямi якога ў галiне бiблiятэчнай справы з'яўляюцца:
удзел у фармiраваннi i правядзенне адзiнай дзяржаўнай палiтыкi ў галiне бiблiятэчнай справы;
распрацоўка i рэалiзацыя дзяржаўных праграм развiцця бiблiятэчнай справы;
распрацоўка навукова абгрунтаваных нарматываў матэрыяльнага i фiнансавага забеспячэння дзяржаўных бiблiятэк i бiблiятэчнага абслугоўвання насельнiцтва;
забеспячэнне рэгiстрацыi i кантролю за выкананнем асаблiвага рэжыму захоўвання i выкарыстання бiблiятэчных фондаў, якiя адносяцца да гiсторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублiкi Беларусь;
удзел у метадычным i навуковым забеспячэннi бiблiятэчнай справы;
забеспячэнне распрацоўкi нарматыўных прававых актаў у галiне бiблiятэчнай справы, у тым лiку дзяржаўных стандартаў Рэспублiкi Беларусь (далей - дзяржаўныя стандарты);
(в ред. Закона Беларуси от 20.07.2006 N 162-З)
арганiзацыя дзяржаўнага статыстычнага ўлiку дзяржаўных i прыватных бiблiятэк.
Мiнiстэрства культуры Рэспублiкi Беларусь можа ажыццяўляць i iншыя функцыi ў галiне бiблiятэчнай справы ў адпаведнасцi з заканадаўствам.
Артыкул 7. Удзел дзяржавы ў забеспячэннi каардынацыi i кааперацыi бiблiятэчнага абслугоўвання
(в ред. Закона Беларуси от 20.07.2006 N 162-З)
Для найбольш поўнага задавальнення патрэбнасцей карыстальнiкаў бiблiятэк, рацыянальнага выкарыстання бiблiятэчных фондаў дзяржава стымулюе ўзаемадзеянне бiблiятэк розных вiдаў. У гэтых мэтах дзяржаўныя органы або дзяржаўныя юрыдычныя асобы ў адпаведнасцi са сваёй кампетэнцыяй мэтанакiравана фiнансуюць дзейнасць дзяржаўных бiблiятэк па стварэнню ўмоў для ўзаемавыкарыстання iх рэсурсаў на аснове мiжнародных i дзяржаўных стандартаў прадастаўлення iнфармацыi i абмену ёю, стварэння карпаратыўных сетак (мiжбiблiятэчнага абанемента, зводных каталогаў, дэпазiтарыяў).
Глава 3
ВIДЫ БIБЛIЯТЭК I АРГАНIЗАЦЫЯ IХ ДЗЕЙНАСЦI
Артыкул 8. Вiды бiблiятэк
Бiблiятэкi ў Рэспублiцы Беларусь падзяляюцца на дзяржаўныя i прыватныя.
Да дзяржаўных бiблiятэк адносяцца бiблiятэкi, заснаваныя дзяржаўнымi органамi або дзяржаўнымi юрыдычнымi асобамi.
Да прыватных бiблiятэк адносяцца бiблiятэкi, заснаваныя фiзiчнымi i (або) недзяржаўнымi юрыдычнымi асобамi.
Па значэнню бiблiятэкi падзяляюцца на нацыянальную, рэспублiканскiя, абласныя, гарадскiя, раённыя, пасёлкаў гарадскога тыпу, сельскiя.
Па зместу бiблiятэчных фондаў бiблiятэкi падзяляюцца на унiверсальныя (па ўсiх галiнах ведаў) i галiновыя.
Па прызначэнню бiблiятэкi падзяляюцца на публiчныя i спецыяльныя.
Артыкул 9. Статус бiблiятэк
Бiблiятэкi з'яўляюцца некамерцыйнымi арганiзацыямi, ствараюцца ў форме ўстаноў, маюць статус юрыдычнай асобы, самастойны баланс або каштарыс, рахункi (у тым лiку разлiковы i валютны) у банках, пячатку адпаведнага ўзору, штампы, уласную сiмволiку.
Бiблiятэка можа не мець статусу юрыдычнай асобы i ўваходзiць у склад арганiзацыi ў якасцi структурнага падраздзялення юрыдычнай асобы.
Статус бiблiятэк вызначаецца iх заснавальнiкамi з улiкам патрабаванняў гэтага Закона.
Артыкул 10. Парадак стварэння, дзейнасцi, дзяржаўнай рэгiстрацыi, рэарганiзацыi i лiквiдацыi бiблiятэк
Бiблiятэкi могуць стварацца на аснове як дзяржаўнай, так i прыватнай форм уласнасцi (адпаведна дзяржаўныя i прыватныя бiблiятэкi).
Парадак стварэння, дзейнасцi, дзяржаўнай рэгiстрацыi, рэарганiзацыi i лiквiдацыi бiблiятэк вызначаецца ў адпаведнасцi з заканадаўствам.
Бiблiятэка дзейнiчае на аснове статута (палажэння). У статуце (палажэннi) бiблiятэкi вызначаюцца яе назва, месца знаходжання, статус, вiд, мэты i прадмет дзейнасцi, парадак кiравання дзейнасцю, а таксама змяшчаюцца iншыя звесткi, прадугледжаныя заканадаўствам аб юрыдычных асобах дадзенага вiду.
Пры лiквiдацыi прыватнай бiблiятэкi пераважнае права набыцця яе бiблiятэчнага фонду пры iншых роўных умовах маюць дзяржаўныя органы i бiблiятэкi адпаведнага вiду.
Артыкул 11. Раздзяржаўленне i прыватызацыя дзяржаўных бiблiятэк
Раздзяржаўленне i прыватызацыя дзяржаўных бiблiятэк ажыццяўляюцца ў адпаведнасцi з заканадаўствам.
Артыкул 12. Заснавальнiкi i кiраўнiк бiблiятэкi
Заснавальнiкамi бiблiятэк могуць быць дзяржаўныя органы, а таксама фiзiчныя i юрыдычныя асобы.
У адпаведнасцi з мiжнароднымi дагаворамi Рэспублiкi Беларусь бiблiятэкi могуць стварацца замежнымi фiзiчнымi i юрыдычнымi асобамi, а таксама мiжнароднымi арганiзацыямi.
Заснавальнiк бiблiятэкi фiнансуе яе дзейнасць, ажыццяўляе агульнае кiраўнiцтва, зацвярджае яе статут (палажэнне), назначае на пасаду i вызваляе ад пасады кiраўнiка бiблiятэкi, стварае ўмовы для перападрыхтоўкi i павышэння квалiфiкацыi бiблiятэчных работнiкаў праз iснуючую сiстэму павышэння квалiфiкацыi работнiкаў культуры.
Заснавальнiк не мае права ўмешвацца ў прафесiйную дзейнасць бiблiятэкi, за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных яе статутам (палажэннем) i заканадаўствам.
Непасрэднае кiраўнiцтва бiблiятэкай ажыццяўляе яе кiраўнiк, паўнамоцтвы якога ў адпаведнасцi з заканадаўствам вызначаюцца статутам (палажэннем) бiблiятэкi.
Артыкул 13. Бiблiятэчныя работнiкi
Бiблiятэчнымi работнiкамi з'яўляюцца фiзiчныя асобы, якiя знаходзяцца ў працоўных адносiнах з бiблiятэкай на падставе заключанага працоўнага дагавора.
Правы i абавязкi бiблiятэчных работнiкаў, аплата iх працы вызначаюцца заканадаўствам.
Сацыяльнае страхаванне i пенсiённае забеспячэнне бiблiятэчных работнiкаў рэгулююцца заканадаўствам аб сацыяльным страхаваннi i пенсiённым забеспячэннi.
Артыкул 14. Асноўныя задачы бiблiятэк
Асноўнымi задачамi бiблiятэк з'яўляюцца:
камплектаванне бiблiятэчных фондаў дакументамi i забеспячэнне iх захаванасцi;
ажыццяўленне апрацоўкi дакументаў, стварэнне даведачна-бiблiяграфiчнага апарату, у тым лiку баз даных i iншых iнфармацыйных рэсурсаў;
забеспячэнне бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк з улiкам iх патрэбнасцей;
правядзенне культурна-асветнiцкай работы, накiраванай на садзейнiчанне духоўнаму развiццю карыстальнiкаў бiблiятэк.
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Артыкул 15. Правы бiблiятэк
Бiблiятэкi маюць права:
самастойна вызначаць змест i формы сваёй дзейнасцi ў адпаведнасцi з мэтамi i функцыямi, замацаванымi ў статуце (палажэннi);
ажыццяўляць у адпаведнасцi з заканадаўствам i статутам (палажэннем) прадпрымальнiцкую дзейнасць, у тым лiку аказваць платныя паслугi;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
адкрываць у парадку, устаноўленым заканадаўствам, рахункi ў банках, у тым лiку валютныя;
вызначаць крынiцы камплектавання бiблiятэчных фондаў;
фармiраваць абменныя бiблiятэчныя фонды;
выключаць i рэалiзоўваць дакументы з бiблiятэчных фондаў у адпаведнасцi з заканадаўствам;
зацвярджаць па ўзгадненню з заснавальнiкамi правiлы карыстання бiблiятэкай, распрацаваныя на аснове тыпавых правiл карыстання бiблiятэкамi, якiя зацвярджаюцца Мiнiстэрствам культуры Рэспублiкi Беларусь;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
вызначаць у адпаведнасцi з заканадаўствам залогавы кошт найбольш каштоўных выданняў пры iх выдачы, а таксама ў iншых выпадках, устаноўленых правiламi карыстання бiблiятэкай;
прымаць меры па кампенсацыi ўрону, нанесенага карыстальнiкамi бiблiятэкi, у адпаведнасцi з заканадаўствам;
вызначаць умовы выкарыстання бiблiятэчных фондаў на аснове дагавораў з юрыдычнымi i фiзiчнымi асобамi;
часова вывозiць дакументы з бiблiятэчных фондаў за межы краiны ў адпаведнасцi з заканадаўствам;
удзельнiчаць на конкурснай цi iншай аснове ў рэалiзацыi дзяржаўных i мясцовых праграм развiцця бiблiятэчнай справы;
супрацоўнiчаць з бiблiятэкамi i iншымi ўстановамi замежных краiн, у тым лiку весцi мiжнародны дакументаабмен, уваходзiць ва ўстаноўленым парадку ў мiжнародныя арганiзацыi, удзельнiчаць у рэалiзацыi мiжнародных i iншых праграм у галiне бiблiятэчнай справы;
аб'ядноўвацца ў бiблiятэчныя асацыяцыi, саюзы.
Бiблiятэкi на правах аператыўнага кiравання валодаюць, карыстаюцца i распараджаюцца замацаванай за iмi маёмасцю ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку.
Бiблiятэкам устанаўлiваюцца ў адпаведнасцi з заканадаўствам iльготныя тарыфы на перасылку дакументаў па мiжбiблiятэчнаму абанементу, на малааб'ёмныя кантэйнерныя перавозкi дакументаў для камплектавання бiблiятэчных фондаў.
Артыкул 16. Абавязкi бiблiятэк
Бiблiятэкi абавязаны:
садзейнiчаць рэалiзацыi права грамадзян на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне, устаноўленага гэтым Законам, абслугоўваць карыстальнiкаў бiблiятэк у адпаведнасцi са сваiмi статутамi (палажэннямi) i правiламi карыстання бiблiятэкай;
не выкарыстоўваць звесткi аб карыстальнiках бiблiятэк i iх запытах у iншых мэтах, акрамя навуковых i бiблiятэчных;
пашыраць доступ карыстальнiкаў бiблiятэк да сусветных баз даных;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
забяспечваць захаванасць бiблiятэчных фондаў;
пры наяўнасцi ў бiблiятэчных фондах каштоўных i рэдкiх выданняў, калекцый, якiя з'яўляюцца гiсторыка-культурнымi каштоўнасцямi, забяспечваць iх захаванасць i адлюстраванне ў зводных каталогах i базах даных у рамках дзяржаўных праграм захавання i развiцця культуры;
рабiць справаздачы перад заснавальнiкамi i органамi дзяржаўнай статыстыкi ў адпаведнасцi з заканадаўствам.
Артыкул 17. Фiнансаванне бiблiятэк
Асноўнымi крынiцамi фiнансавання дзяржаўных бiблiятэк з'яўляюцца сродкi рэспублiканскага i мясцовых бюджэтаў. Прыватныя бiблiятэкi фiнансуюцца за кошт сродкаў заснавальнiкаў i з iншых крынiц, не забароненых заканадаўствам.
За кошт сродкаў рэспублiканскага i мясцовых бюджэтаў ажыццяўляюцца фiнансаванне распрацоўкi i рэалiзацыi праграм развiцця бiблiятэчнай справы, будаўнiцтва i рэканструкцыi бiблiятэчных будынкаў, памяшканняў, а таксама камплектаванне бiблiятэчных фондаў дзяржаўных бiблiятэк.
Дадатковае фiнансаванне бiблiятэк можа ажыццяўляцца за кошт грашовых сродкаў фiзiчных i юрыдычных асоб, у тым лiку замежных, за кошт грашовых сродкаў, атрыманых ад аказання платных паслуг i iншай прадпрымальнiцкай дзейнасцi, дабрачынных паступленняў i з iншых крынiц, не забароненых заканадаўствам.
Памер грашовых сродкаў, якiя паступаюць з дадатковых крынiц фiнансавання, не абмяжоўваецца. Гэтыя грашовыя сродкi не могуць быць зняты з выкарыстання на канец бюджэтнага года, не ўлiчваюцца пры вызначэннi аб'ёмаў бюджэтнага фiнансавання на наступны год i павiнны накiроўвацца на ажыццяўленне статутнай дзейнасцi бiблiятэкi.
Артыкул 18. Матэрыяльна-тэхнiчнае забеспячэнне бiблiятэк
Заснавальнiкi бiблiятэк абавязаны забяспечыць бiблiятэкi будынкамi, памяшканнямi, пабудаванымi па спецыяльных праектах, цi iншымi добраўпарадкаванымi памяшканнямi, якiя адпавядаюць умовам абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк i захаванасцi бiблiятэчных фондаў, а таксама адпаведнымi сродкамi механiзацыi i аўтаматызацыi бiблiятэчных працэсаў, размнажальнай тэхнiкай, абсталяваннем i транспартам.
Перавод дзяржаўных бiблiятэк у памяшканнi, якiя пагаршаюць умовы iх дзейнасцi, не дапускаецца.
Артыкул 19. Камплектаванне бiблiятэчных фондаў
Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь складаецца з фондаў бiблiятэк розных форм уласнасцi, узаемазвязаных каапераваным камплектаваннем, сiстэмай дэпазiтарнага захоўвання i пераразмеркавання дакументаў, узаемавыкарыстання iнфармацыйных рэсурсаў, адзiным даведачна-бiблiяграфiчным апаратам, i адлюстроўвае навуковы, культурны i iнфармацыйны патэнцыял грамадства.
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Камплектаванне бiблiятэчных фондаў можа ажыццяўляцца шляхам:
атрымання абавязковых бясплатных экземпляраў дакументаў;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
бесперашкоднага набыцця за наяўны i безнаяўны разлiк дакументаў i падпiскi на перыядычныя выданнi;
мiжнароднага i ўнутрырэспублiканскага дакументаабмену памiж бiблiятэкамi i iншымi юрыдычнымi i фiзiчнымi асобамi;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
атрымання дакументаў у дар.
Парадак рассылкi абавязковых бясплатных экземпляраў дакументаў, вiды дакументаў, якiя адносяцца да абавязковага бясплатнага экземпляра, пералiк бiблiятэк, якiя маюць права на атрыманне абавязковых бясплатных экземпляраў дакументаў, вызначаюцца палажэннем аб абавязковым бясплатным экземпляры дакументаў, якое зацвярджаецца Урадам Рэспублiкi Беларусь.
(часть третья статьи 19 введена Законом Республики Беларусь от 02.05.2008 N 337-З)
Бiблiятэчныя фонды дзяржаўных бiблiятэк з'яўляюцца агульнанацыянальным здабыткам i ахоўваюцца дзяржавай.
Артыкул 20. Улiк, захоўванне i выкарыстанне бiблiятэчных фондаў
Улiк, захоўванне i выкарыстанне бiблiятэчных фондаў ажыццяўляюцца ў адпаведнасцi з заканадаўствам.
Парадак улiку, захоўвання i выкарыстання бiблiятэчных фондаў, аднесеных да гiсторыка-культурных каштоўнасцей, рэгулюецца заканадаўствам.
Асаблiвасцi выкарыстання каштоўных i рэдкiх выданняў, калекцый, якiя ўтрымлiваюць каштоўныя металы i каштоўныя камянi, уключаных у культурна-гiстарычны фонд Дзяржаўнага фонду каштоўных металаў i каштоўных камянёў Рэспублiкi Беларусь, устанаўлiваюцца заканадаўствам у сферы дзейнасцi з каштоўнымi металамi i каштоўнымi камянямi.
(часть третья статьи 20 введена Законом Республики Беларусь от 18.07.2007 N 265-З)
Выключаныя з бiблiятэчных фондаў дакументы могуць быць перададзены бясплатна або за плату iншым юрыдычным цi фiзiчным асобам у парадку, устаноўленым заснавальнiкам бiблiятэкi.
Дакументы з бiблiятэчных фондаў, якiя не карыстаюцца попытам, ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку могуць перадавацца iншым бiблiятэкам бясплатна або за плату, а таксама шляхам унутрырэспублiканскага дакументаабмену.
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Артыкул 21. Прадпрымальнiцкая дзейнасць бiблiятэк
Бiблiятэкi могуць ажыццяўляць прадпрымальнiцкую дзейнасць у адпаведнасцi з заканадаўствам i сваiмi статутамi (палажэннямi).
Бiблiятэкi маюць права ў адпаведнасцi з заканадаўствам самастойна распараджацца даходамi ад прадпрымальнiцкай дзейнасцi, у тым лiку ад прадастаўлення платных паслуг, i маёмасцю, набытай за кошт гэтых даходаў.
Глава 4
ЗАХАВАННЕ I ВЫКАРЫСТАННЕ ГIСТОРЫКА-КУЛЬТУРНЫХ
КАШТОЎНАСЦЕЙ У ГАЛIНЕ БIБЛIЯТЭЧНАЙ СПРАВЫ
Артыкул 22. Бiблiятэчныя фонды i прыватныя калекцыi дакументаў як гiсторыка-культурныя каштоўнасцi
Бiблiятэчным фондам, якiя змяшчаюць асаблiва каштоўныя i рэдкiя дакументы, у адпаведнасцi з заканадаўствам можа быць нададзены статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi.
(в ред. Закона Беларуси от 07.05.2007 N 212-З)
Фiзiчныя i юрыдычныя асобы, якiя валодаюць прыватнымi калекцыямi дакументаў, аднесеных у адпаведнасцi з заканадаўствам да гiсторыка-культурных каштоўнасцей, маюць права на дзяржаўную падтрымку ў мэтах забеспячэння захаванасцi калекцыi.
(в ред. Закона Беларуси от 07.05.2007 N 212-З)
Артыкул 23. Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi"
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" з'яўляецца галоўнай унiверсальнай навуковай бiблiятэкай, носьбiтам агульначалавечых духоўных каштоўнасцей, скарбнiцай культурных здабыткаў народа, яго нацыянальнай памяцi. Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" не можа быць перапрафiляваная.
Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" дзейнiчае ў адпаведнасцi з заканадаўствам Рэспублiкi Беларусь, у тым лiку са статутам, зацверджаным Урадам Рэспублiкi Беларусь, а таксама з мiжнароднымi дагаворамi Рэспублiкi Беларусь.
Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" задавальняе унiверсальныя iнфармацыйныя патрэбнасцi грамадства i з'яўляецца:
рэспублiканскiм iнфармацыйным i сацыякультурным цэнтрам;
рэспублiканскiм цэнтрам аўтаматызаванай iнфармацыйна-бiблiятэчнай сiстэмы (АIБС);
рэспублiканскiм галiновым цэнтрам iнфармацыi па культуры i мастацтву;
нацыянальным цэнтрам мiжбiблiятэчнага абанемента, цэнтрам унутрырэспублiканскага дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў;
каардынацыйным i метадычным цэнтрам рэспублiканскага значэння ў галiне бiблiятэчнай справы;
навукова-даследчай установай па бiблiятэказнаўству, бiблiяграфазнаўству, кнiгазнаўству;
мiжгалiновым дэпазiтарыем Рэспублiкi Беларусь, дэпазiтарыем матэрыялаў ААН i iншых мiжнародных арганiзацый.
Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" выконвае наступныя асноўныя функцыi:
фармiруе, зберагае, пастаянна захоўвае i прадастаўляе карыстальнiкам бiблiятэкi найбольш поўны збор айчынных дакументаў i беларусiкi, навукова значных замежных дакументаў;
ажыццяўляе збор дакументаў у лiчбавай форме, пры неабходнасцi стварае копii дакументаў у лiчбавай форме з захаваннем правоў на аб'екты iнтэлектуальнай уласнасцi;
арганiзуе доступ да нацыянальных i сусветных баз даных;
арганiзуе бiблiяграфiчны ўлiк публiкацый аб Рэспублiцы Беларусь, удзельнiчае ў арганiзацыi i вядзеннi бiблiяграфiчнага ўлiку нацыянальнага дакумента;
фармiруе абменныя бiблiятэчныя фонды для ажыццяўлення ўнутрырэспублiканскага дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, мiжнароднага дакументаабмену;
забяспечвае каардынацыю ўзаемадзеяння бiблiятэк i iнфармацыйных арганiзацый па ўзаемавыкарыстанню iнфармацыйных рэсурсаў, вядзенню нацыянальнага зводнага электроннага каталога;
ажыццяўляе метадычнае забеспячэнне дзейнасцi бiблiятэк, накiраванае на ўкараненне новых iнфармацыйных тэхналогiй;
набывае ў першачарговым парадку бiблiятэчныя зборы ў вядомых пiсьменнiкаў, дзеячаў культуры i навукi, iх наследнiкаў (пры ўмове захавання гэтых збораў як унiкальных калекцый), а таксама ў букiнiстычных кнiгарнях i на аўкцыёнах;
ажыццяўляе навукова-даследчую дзейнасць у сферы бiблiятэказнаўства, бiблiяграфазнаўства, кнiгазнаўства;
прадастаўляе дакументы, бiблiяграфiчную i iншую iнфармацыю ў адпаведнасцi з правам грамадзян на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне;
праводзiць культурна-асветнiцкую работу, накiраваную на садзейнiчанне духоўнаму развiццю карыстальнiкаў бiблiятэкi;
ажыццяўляе выдавецкую i палiграфiчную дзейнасць, накiраваную на падрыхтоўку i выпуск iнфармацыйных (у тым лiку бiблiяграфiчных) i метадычных матэрыялаў, навуковых публiкацый у галiне бiблiятэчнай справы, бiблiяграфii, кнiгазнаўства i сумежных навук;
удзельнiчае ў фармiраваннi i правядзеннi адзiнай дзяржаўнай палiтыкi ў галiне бiблiятэчнай справы.
Дзяржаўная ўстанова "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" фiнансуецца за кошт сродкаў рэспублiканскага бюджэту, а таксама за кошт сродкаў, прадугледжаных гэтым Законам.
Маёмасць дзяржаўнай установы "Нацыянальная бiблiятэка Беларусi" з'яўляецца ўласнасцю Рэспублiкi Беларусь i належыць гэтай установе на праве аператыўнага кiравання, за выключэннем даходаў ад прадпрымальнiцкай дзейнасцi, якiя паступаюць у самастойнае распараджэнне бiблiятэкi i ўлiчваюцца на асобным балансе.
Глава 5
УЗАЕМАДЗЕЯННЕ БIБЛIЯТЭК I ЎЗАЕМАВЫКАРЫСТАННЕ
IНФАРМАЦЫЙНЫХ РЭСУРСАЎ
Артыкул 24. Узаемадзеянне бiблiятэк i ўзаемавыкарыстанне iнфармацыйных рэсурсаў
Узаемадзеянне бiблiятэк i ўзаемавыкарыстанне iнфармацыйных рэсурсаў ажыццяўляюцца ў адпаведнасцi з асноўнымi прынцыпамi дзейнасцi i задачамi бiблiятэк.
Метадычнымi i каардынацыйнымi цэнтрамi для бiблiятэк сваёй сеткi з'яўляюцца цэнтральныя бiблiятэкi, якiя з улiкам забеспячэння патрэбнасцей сваёй сеткi бiблiятэк фармiруюць i захоўваюць бiблiятэчныя фонды.
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Функцыi цэнтральнай бiблiятэкi могуць выконваць:
на рэспублiканскiм узроўнi - нацыянальная i спецыяльныя (рэспублiканскiя) бiблiятэкi;
на абласным узроўнi - абласныя бiблiятэкi;
на гарадскiм (раённым) узроўнi - гарадскiя (раённыя) бiблiятэкi.
Статус цэнтральнай бiблiятэкi прысвойваецца рэспублiканскiмi органамi дзяржаўнага кiравання, мясцовымi выканаўчымi i распарадчымi органамi, якiя маюць у сваiм падпарадкаваннi бiблiятэкi.
Артыкул 25. Узаемадзеянне бiблiятэк з iнфармацыйнымi арганiзацыямi
У мэтах павышэння эфектыўнасцi выкарыстання iнфармацыйных рэсурсаў бiблiятэкi ўзаемадзейнiчаюць з iнфармацыйнымi арганiзацыямi: органамi навукова-тэхнiчнай iнфармацыi, архiвамi, музеямi i iншымi арганiзацыямi, звязанымi са стварэннем, апрацоўкай i захоўваннем iнфармацыi. Парадак узаемадзеяння вызначаецца заканадаўствам, а таксама дагаворамi памiж гэтымi арганiзацыямi.
Артыкул 26. Удзел бiблiятэк у працэсах iнфарматызацыi
Бiблiятэкi ўдзельнiчаюць у стварэннi адзiнай аўтаматызаванай iнфармацыйна-бiблiятэчнай сiстэмы (АIБС) на аснове дзяржаўных стандартаў апрацоўкi дакументаў i абмену данымi.
(в ред. Закона Беларуси от 20.07.2006 N 162-З)
Iнфармацыйныя рэсурсы дзяржаўных бiблiятэк з'яўляюцца састаўной часткай iнфармацыйных рэсурсаў Рэспублiкi Беларусь.
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
Глава 6
ПРАВА НА БIБЛIЯТЭЧНАЕ, IНФАРМАЦЫЙНАЕ I
ДАВЕДАЧНА-БIБЛIЯГРАФIЧНАЕ АБСЛУГОЎВАННЕ I БIБЛIЯТЭЧНУЮ
ДЗЕЙНАСЦЬ
Артыкул 27. Права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне
Фiзiчныя i юрыдычныя асобы маюць права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне згодна з асабiстымi патрэбнасцямi i iнтарэсамi i ў адпаведнасцi з гэтым Законам, статутам (палажэннем) бiблiятэкi i правiламi карыстання бiблiятэкай.
Права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне забяспечваецца:
стварэннем сеткi публiчных i спецыяльных бiблiятэк;
разнастайнасцю вiдаў бiблiятэк па маштабах дзейнасцi, узросту i адукацыйнаму ўзроўню карыстальнiкаў бiблiятэк i iншых прыметах;
арганiзацыяй доступу да нацыянальных i сусветных баз даных;
(в ред. Закона Беларуси от 02.05.2008 N 337-З)
мiжбiблiятэчным абанементам.
Артыкул 28. Права на бiблiятэчную дзейнасць
Фiзiчныя i юрыдычныя асобы маюць права на стварэнне бiблiятэк на тэрыторыi Рэспублiкi Беларусь i за мяжой у адпаведнасцi з заканадаўствам i мiжнароднымi дагаворамi Рэспублiкi Беларусь.
Грамадзяне маюць права ўдзельнiчаць у дзейнасцi апякунскiх, чытацкiх саветаў, iншых аб'яднанняў карыстальнiкаў бiблiятэк, якiя ствараюцца ў адпаведнасцi з заканадаўствам па ўзгадненню з заснавальнiкамi бiблiятэк з мэтай узаемадзеяння бiблiятэк з грамадскасцю i працуюць на грамадскiх пачатках.
Артыкул 29. Правы i абавязкi карыстальнiкаў бiблiятэк
Парадак карыстання бiблiятэкай, пералiк асноўных паслуг i ўмовы iх прадастаўлення ўстанаўлiваюцца ў адпаведнасцi з заканадаўствам, статутам (палажэннем) бiблiятэкi i правiламi карыстання бiблiятэкай.
Карыстальнiкi дзяржаўных бiблiятэк маюць права:
бясплатна атрымлiваць поўную iнфармацыю аб складзе фондаў бiблiятэкi;
бясплатна атрымлiваць кансультацыйную дапамогу ў пошуку крынiц iнфармацыi;
бясплатна атрымлiваць для часовага карыстання дакументы з фондаў бiблiятэкi;
атрымлiваць дакументы або iх копii па мiжбiблiятэчнаму абанементу;
карыстацца iншымi вiдамi паслуг, у тым лiку платнымi.
Непаўналетнiя асобы маюць права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне ў публiчных бiблiятэках, дзяржаўных дзiцячых бiблiятэках, а таксама праз сетку бiблiятэк дзiцячых дашкольных i навучальных устаноў.
Асобы з аслабленым зрокам i асобы, пазбаўленыя зроку, маюць права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне i атрыманне дакументаў на спецыяльных носьбiтах iнфармацыi ў публiчных бiблiятэках i спецыяльных дзяржаўных бiблiятэках.
Фiзiчныя асобы, якiя не могуць наведваць бiблiятэку па месцы жыхарства з прычыны састарэласцi, фiзiчных недахопаў, маюць права атрымлiваць дакументы з фондаў публiчных бiблiятэк праз нестацыянарныя формы абслугоўвання з прадугледжаным на гэтыя мэты дадатковым фiнансаваннем з фондаў адпаведных бюджэтаў i праграм.
Карыстальнiкi бiблiятэк абавязаны выконваць правiлы карыстання бiблiятэкай, беражлiва адносiцца да бiблiятэчных фондаў, у вызначаныя бiблiятэкай тэрмiны вяртаць дакументы, атрыманыя з гэтых фондаў.
Глава 7
АДКАЗНАСЦЬ ЗА ПАРУШЭННЕ ЗАКАНАДАЎСТВА АБ БIБЛIЯТЭЧНАЙ
СПРАВЕ
Артыкул 30. Адказнасць за парушэнне заканадаўства аб бiблiятэчнай справе
Асобы, якiя парушылi заканадаўства аб бiблiятэчнай справе, нясуць адказнасць у адпаведнасцi з заканадаўствам.
Прэзiдэнт Рэспублiкi Беларусь А.ЛУКАШЭНКА
| 
